جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله معاد به عنوان یکی از اصول اعتقادی شیعه در مقایسه با مباحث دیگر در فلسفه و کلام اسلامی و نقش آن در چگونگی زندگی پسادنیوی و سرانجام انسان پس از مرگ، اهمیت زیادی در میان دانشمندان علوم اسلامی دارد. در این پژوهش تلاش شده، شناخت معاد و چگونگی جاودانگی انسان از دیدگاه دو متکلم برجسته شیعه؛ شیخ صدوق و سید مرتضی مورد بررسی قرار گیرد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی به صورت کتابخانه ای با بررسی اسناد و مدارک معتبرمی باشد و هدف از انجام این تحقیق، تبیین اندیشه های کلامی و واکاوی و تأمل بیشتر، درباره ی حقیقت معاد از دیدگاه شیخ صدوق و سید مرتضی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که هر دو متکلم اصل معاد را قبول دارند و عقیده به رجعت را که از امور مسلم و قطعی شیعه است، می پذیرند و تناسخ را امری باطل می دانند. شیخ صدوق با پذیرش ساحتی غیر مادی در انسان و تجرد نفس، به جسمانی نبودن روح معتقد است. از نظر وی نفس همان روح مایه حیات است، لیکن سید مرتضی برخلاف شیخ صدوق دیدگاهی مادی انگارانه از انسان دارد و اصل وجود نفس را نمی پذیرد و بین نفس و روح تفاوت قائل است، گر چه هر دو غیر مجرد و جسمانی هستند. او نفس یا حقیقت انسان را همین شخص مشاهده پذیر متحرک، و روح را هوای موجود در منافذ موجود زنده معرفی کرده که منشأ حیات است. یکی از نکات مهم در اندیشه ی صدوق، اشاره او به صاحب ادراک بودن روح مستقل، پس از مفارقت از بدن است، وی معتقد است نفس، جوهری غیر از بدن است و حیات و قدرت و ادراک، به آن باز می گردد و نفس یا حقیقت انسان، همان روح مجرد بسیط است، ولی در نظر سید مرتضی روح قائم به نفس نیست؛ لذا در صورتی که از بدن مفارقت کند، حیات و ادراک نخواهد داشت. وی از متکلمانی است که گر چه تفسیری مادی گرایانه از انسان بر می گزیند و مرگ را نابودی می انگارد ولی به زندگی پس از مرگ اعتقاد راسخ دارد و در تبیین حقیقت مرگ و چگونگی برزخ و رستاخیز می کوشد. در این پژوهش سعی شده است تا با مقایسه دو دیدگاه در اصل معاد، پس از تبیین نظرات شیخ صدوق و سید مرتضی، به تحلیل این دو دیدگاه پرداخته شود.