جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رهایی و نجات از مسائل مهم در آموزه های شیعی است که اساس آن با دعوت به رستگاری(قولوا لا اله الا الله) برای آدمی شروع می گردد. این آموزه ها چنان برای رهایی و نجات انسان اهمیت می دهند که در جزئی ترین افعال زندگی انسان اعم از مادی و معنوی، برای تک لحظات آن برنامه ای ارائه می دهد. از سویی دیگر الهیات رهایی بخش، یکی از مهم ترین جریان های الهیاتی در مسیحیت معاصر است که ریشه در شرایط خاص اجتماعی و سیاسی آمریکای لاتین در دهه های 1970م و 1960م دارد. این نهضت برای از بین بردن عقب ماندگی حاکم بر کشورهای آمریکای لاتین که ریشه در استعمار و استثمار کشورهای اروپایی دارد، پدید آمده است. این مکتب را می توان یکی از جدیدترین نظریات الهیاتی نیمه دوم قرن بیستم در مسیحیت دانست که از دل کلیسای کاتولیک و در حمایت از فقرا بوجود آمده و از کتاب مقدس و دیگر اصول مسیحیت نظیر خدا، عیسی، معنویت و .. قرائت متفاوتی ارائه می دهند. از این رو این نوشتار در سه فصل سعی در بررسی و شناخت اصول مکتب رهایی بخش در دو بخش خداشناسی و انسان شناسی و مقایسه تطبیقی آن با آموزه های شیعی دارد.

دولت فاطمی و سلاطین ایوبی با ترسیم سیاست‌های مذهبی برای رسیدن به اهداف خود، نهادهای آموزشی را بهترین وسیله برای اِعمال آن برگزیدند. در این تعامل سیاست‌های مذهبی(عامل) اثرات مستقیم یا معکوسی در عناصر نهادهای آموزشی داشته است. پرسش اصلی در این پژوهش آن است که سیاست‌های مذهبی در ابعاد کلامی و فقهی فاطمیان و ایوبیان چه نقش و تاثیری در پیدایش، اهداف و عملکرد، مواد و متون نهادهای آموزشی آنان داشته است؟ یافته‌‌های این پژوهش نشان می‌دهد، فاطمیان در مغرب و مصر سیاست‌های مذهبی همچون: ادعای امامت و خلافت بر جهان اسلام، گسترش مذهب اسماعیلی، تدوین و اجرایی کردن فقه اسماعیلی، مبارزه با مدعیان خلافت، انتساب خود به اهل بیت(ع)و استفاده از فرهنگ موعودگرایی، طرح شعار برقراری عدالت اجتماعی و رفع ظلم، تسامح مذهبی و تقدم عقل بر نقل و... به وسیله نهادهای آموزشی اجرایی کردند که اثرات مهمی همچون: تاسیس مراکز علمی، تبلیغی و تحقیقاتی متعدد مثل جامع الازهر، دارالعلم الحاکم و کتابخانه‌ها و محوریت علوم اهل بیت(ع) درمواد درسی تفسیر، حدیث و فقه، با تدریس آثار قاضی نعمان و ابن کِلّس، ورود فلسفه به مراکز آموزشی و جذب و حمایت از فیلسوفانی همچون حمیدالدین کرمانی، ابویعقوب سجستانی، الموید فی الدین شیرازی، مدارای فکری با برگزاری جلسات مناظره وآزاد اندیشی، عدم محدودیت در پذیرش استاد و دانشجو از جهت مذهب، و جمع آوری و حفظ تراث علمی از هر مسلک و مذهب، در نهادهای آموزشی به جا گذاشت. با تسلط سلاطین ایوبی بر مصر و شام و با اِعمال سیاست‌‌های مذهبی همچون: گسترش مذهب تسنن و اقتدار خلافت عباسی، سیاست اتحاد مذهبی بین مصر و شام و عراق، تعصب مذهبی و مقابله با تشیع، رواج فرهنگ وقف در امر مدارس دینی، استفاده از فرهنگ جهاد برای مقابله با صلیبیان، تاثیراتی همچون: تعطیلی و از بین رفتن مراکز تعلیمی و تحقیقی فاطمیان، ایجاد مدارس متعدد علمیه سُنی، محدودیت در پذیرش طلاب و استادان، کنترل نهاد علما، قدرت گیری فقهای اهل سنت، طرد فلسفه و فیلسوفان، سیطره اهل حدیث و رشد فزاینده صوفی گری در نهادهای آموزشی، اثر گذاشت. این پژوهش بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع، ماخذ و مطالعات تاریخی و با هدف بررسی رابطه بین سیاست‌های مذهبی و نهادهای آموزشی در دوره فاطمی و ایوبی، انجام شده است. پرداختن به نقش سیاست‌های مذهبی در ابعاد کلامی و فقهی دو دولت فاطمی و ایوبی در نهادهای آموزشی آنان موضوعی تازه و پژوهشی نوآورانه است که در این رساله واکاوی و تدوین شده است.