جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قاضي زاده علاء الدين عبدالخالق کرهرودي که در آن مناظره و گفت و شنود خويش را با قاضي زاده ورارودي در يک مقدمه و يک قاعده و يک خاتمه گذارده است. در ديباچه آمده «تحفه حاکم صحراي محشر اميرالمؤمنين گردد» پس گويا اين يکي تحفه شاهي او باشد، پيداست که امامت و رشحات و تحفه شاهي او يک کتاب است با دو تحرير کوچک و بزرگ. بروايت سيد خوانساري مؤلف را دو تأليف است باين نام كه يكي مفصل تر از ديگري است و اين همان نسخه مفصلتر است كه حاوي مناظرات مؤلف با قاضي زاده خوارزمي در موضوع امامت است كه در مجالس شاه عباس صفوي صورت گرفته و بامر شاهنشاه نامبرده تحرير يافته و ضمن مقدمه و قاعده و خاتمه مختصر و مرتب گشته است: مقدمه در بيان معني و مقصود از لفظ امام و بيان احتياج بوجود وي. قاعده: و آن مشتمل است بر مناهج متعدده، خاتمه در رجعت و مطالب مربوطه بمعاد است. (مهدي ولايي) مؤلف شايد قاضي عبدالخالق كرهرودي باشد، كتابي است در بيان حقيقت مرتضوي و مقام علوي ع و شرح سفر حجاز و عتبات و حاوي دو مجلس گفتگو و مناظره ايست در مسئله امامت كه در بغداد براي مؤلف رخ داده است. كتاب بخامه عرفاني و تكلفات منشيانه صورت گرفته و بشاه عباس صفوي اهداء شده، در كتاب نام مؤلف و اسم كتاب مذكور نيست و تسميه آن بدين نام و انتساب بقاضي كرهرودي بطور احتمال است فقط در صدر نسخه بخط مغاير با خط نسخه نوشته شده: « رساله قاضي زاده» از اين جمله و قرينه عصر گمان برده شد كه همان تحفه شاهي مختصري باشد كه سيد خونساري براي كرهرودي ياد كرده است. (مهدي ولايي) اين رساله در قم توسط انتشارات انصاريان با تصحيح رسولي كرهرودي در سال رد سال 1375ش به چاپ رسيده است «صدرائي خوئي» كتاب يك رشته مناظراتي است در مبحث امامت كه بعبارتي روان در دو نوبت برشته تحرير درآورده و باين نام ناميده: نوبتي باختصار و نوبتي ديگر بتفصيل اين نسخه مشتمل بر هر دو «تحفه شاهي» مختصر و مفصل است. «تحفه شاهي» مختصر مرتب است بر يك مقدمه و دو قاعده و خاتمه. آغاز: «بعد از حمد الهي و صلوات رسالت پناهي و درود خجسته ورود». انجام موجود: «كعبه بتخانه گشت پاكش كن». سپس از صفحه 101 «تحفه شاهي» مفصل مكرر شماره 390 است. صفحه اول نوشته نشده. آغاز موجود: «پذير است عرصه استعداد». انجام: «و صفاي طويت منتظم باد بالنبي و آله الامجاد». (مهدي ولائي) گفتگو و مناظره مذهبي است پيرامون خلافت و امامت بر پايه هاي اعتقادي مذهب شيعه با استفاده از ادله عقلي ونقلي، آيات كريمه واحاديث اهل بيت عليهم السلام و روايات اهل سنت، كه مؤلف با قاضي زاده رومي ورارودي در حضور شاه عباس صفوي (1037) داشته و به دستور همان شاه آن مناظره راباافزودگيهائي باعبارتي نسبتاً منشيانه متضمن اشعاري فارسي نگارش داده است. اين كتاب داراي يك مقدمه است در بيان مقصود ازلفظ «امام» و اثبات نياز به وجود وي و يك قاعده داراي چند منهج درمباحث امامت و يك خاتمه در توحيد و رجعت ومعاد بروشي خلاصه و بسيار مختصر. زمان تأليف: قرن يازدهم ه. ق؛ اهداء به: شاه عباس اول صفوي نويسنده مي گويد در مجلس شاهانه آنقدر در بزرگداشت انسانها زياده روي ميشود كه گاهگاه آنكه لياقت اين همه بزرگداشت نداشته باشد سر طغيان مي جنباند از آنجمله قاضي زاده ماوراء النهر است اين مرد پس از آنكه در مجلس سلطان از محبت آنچه نبايد ببيند ديد چون طاقت نداشت سر طغيان جنبانيد و شروع بمخالفت با امام كرد و از مخالفين اين عقيدت جانبداري نمود تا آنكه امر باحضار اين حقير شد (قاضي زاده) تا بين من و او سخن رود من در مجلسي آراسته با او سخن گفتم و سرانجام بافحامش كشيدم و مجابش كردم پس از اين مجلس شاه از من خواست تا اين گفت و شنود را برشته تحرير كشم من باجابة حكم شاه آنرا در يك مقدمه و يك قاعده و يك خاتمه پرداختم. (عبدالله انوار) از: قاضي زاده: تأليف: قرن يازدهم هـ. ق. اهداء به: شاه عباس اول صفوي. درين رساله قاضي زاده ماوراء النهر بامر شاه عباس صفوي مطالبي در اثبات امامت و «خلافت حضرات ظاهرين و ابطال شكوك و شبهات دشمنان دين بر وجه ايجار و اختصار و بعبارت فارسي معرا از تكليفات لازمه تأليفات و مبرا از الفاظ بيگانه» مرتب بر يك مقدمه و قاعده و خاتمه مي پردازد كه حاكي از رونق بازار شيعه گري بآن ايام و واجد احاديث و اخبار زياده مشعر بر اثبات مقصود است. (عبدالله انوار) اين كتاب شامل مباحثاتيست كه در مجلس شاه عباس اول در ميان مؤلف كتاب، قاضي زاده، و قاضي زاده ماوراء النهر كه از علماي عامه بوده است رفته و مؤلف دلايلي را كه بر رد قاضي زاده ماوراء النهر و اثبات حقانيت طريقه شيعه اقامه كرده بتفصيل در اين كتاب شرح داده است. قسمتي از خطبه كتاب از آغاز افتاده و بهمين جهة نام آن معلوم نيست. (سعيد نفيسي) قاضي زاده كرهرودي مناظرات خويش را در حضور شاه عباس ثاني صفوي كه با قاضي زاده ماوراء النهر در مسئله امامت داشته بنابر خواست شاه عباس در اين كتاب گرد آوري كرده و فوائدي نيز بر آن افزوده است. اين مناظرات - چنان كه از نوشته هاي كتاب پيداست - چند روز به درازا كشيد. اين كتاب بر يك مقدمه (در تفسير و تحقيق در معني امام) چند قاعده و خاتمه مرتب است. در منهج اول به شرح 3 حديث مشهور و متواتر (حديث فرقه ناجيه، سفينه و ثقلين) مي پردازد. از وي دست كم دو كتاب در امامت و گفتگو با قاضي زاده رومي فرا رودي در دست هست: يكي بي نام، كه در فهرستها به نام «امامت» و «رشحات» و «اعتقاديه» و «سراج منير» آمده است. دوم «تحفه شاهي» . نسخه در دست بنام «اعتقاديه» است و بخش بندي نشده و بخشي از كتاب بزرگتر را ماند. در آن از گفتگو با قاضي زادهه فرارودي سخني نرفته، و تنها امامت است و مباني نظري عرفاني و حديثها در آن باره. و در آن از اينكه كتاب ديگري در اين زمينه نگاشته باشد سخني نرفته است. (احمد منزوي) قاضي زاده ماوراء النهر بخدمت شاه عباس اول صفوي بار مي يابد و از آن شاه محبتها مي بيند و پس از آن درنزد آن پادشاه «شمع سراچه غرورش از زوايد اضاءت و انارت مشكوه التفات شاهانه استنار پذيرفته كه نايره عناد و بارقه عقيده ظاهر الفسادش زبانه كشيده ... زبان طغيان ترجمانش به بيان كلمات ناقصات مخالفين ملت سيد كائنات سخن گزار شده بود» براثر اين امر شاه عباس امر باحضار قاضي زاده كرهرودي مي كند و او درجواب قاضي زاده ماوراء النهر اين كتاب را در يك مقدمه و قاعده و يك خاتمه مي نويسد كه در همه اين مطالب اثبات امامت و برتري شيعه اثني عشري مي شود. در اثبات امامت اميرمؤمنان علي (ع) و دفاع از تشيع. بخش اساسي كتاب، مناظرات مؤلف است با قاضي زاده ماوراء النهري در مجلس شاه عباس صفوي كه در حضور ايلچيان ممالك انجام گرفته است و از جمله مخاطبين مؤلف در اين مجلس احمد آقا چراغ اوغلي از تبعه عثماني و ايلچي قندهار است. مؤلف به امر پادشاه صفوي مناظرات ياد شده را به انضمام ابواب ديگر مشتمل بر مقدمه، دو قاعده و خاتمه نگاشت: مقدمه: در بيان معني و مقصود از لفظ امام و بيان احتياج به وجود وي. قاعده اول: مشتمل بر سه منهج: منهج اول: در بيان آنكه فرقه ناجيه عبارت از شيعه اثني عشريه است لاغير. منهج دوم: در ذكر آيات و روايات صريحة الدلالة بر خلافت بي واسطه شاه ولايت و آن مشتمل است بر دو لمعه: لمعه اول: در بيان آيات داله بر مقصد لمعه دوم: در ذكر روايات مصححه در اين باب. منهج سوم: در ذكر امامت حضرت ائمه طاهرين (ع) قاعده ثانية: مباحثات واقع بين مؤلف و قاضي زاده ماوراء النهري در مجلس شاه عباس صفوي مشتمل بر دو فصل. خاتمه: در نسخه جاي سخن، مشتمل بر مجملي از عقايد اماميه و در نسخ ديگر مشتمل بر تلخيصي از كل كتاب است در دو «اشارت» مؤلف در اين رساله كراراً به رساله بزرگش در امامت احاله مي كند. كتاب ديگري در همين موضوع از مؤلف با عناوين: رساله امانت و نيز كحل الجواهر كه شايد همان رساله بزرگ مؤلف باشد. صاحب ذريعه به نقل از آية الله مرعشي كتابي را با آغاز كتاب جاي سخن به نام السراج المنير به قاضي زاده رومي نسبت و احتمال خلط در اين باره مي دهد و نيز گويد شايد همان رساله بزرگ مؤلف باشد. (طباطبائي بهبهاني منصور) آنچه ترديد آور است اينكه رساله اي با عنوان «امامت» و بعضا با نامهاي ديگر كه در توضيح آن دارد داراي 1 «مقدمه و 1 «قاعده» و خاتمه است با اين رساله يكي است و يا اين كه اثري ديگر است. منزوي در فهرستواره (9/128) يكي دانسته كه دو سرآغاز دارد و دستمايه هر دو همان گفتگوست كه اگر يكي باشد بايد اين نامها را براي آن در نظر داشت: «رشحات»، «تحفه شاهي»، «الامامة»، «سرج منير»، «اعتقاديه» و «امامت». البته رشحات بخش پاياني اين رساله است كه در برخي نسخه ها موجود است. «درايتي» رساله اي است استدلالي با عباراتي روان و قابل انتفاع براي عموم، در مسئله امامت اهل البيت عليهم السلام. اين رساله، صورت احتجاجي است كه ميان مولف و قاضي زاده ماوراء النهري خوارزمي در حضور شاه عباس صفوي اول (- 1037ق) انجام گرفته و به فرمان شاه عباس تدوين شده و شامل يك مقدمه، يك قاعده و يك خاتمه به شرح است. مقدمه در بيان معني و مقصود از لفظ امام و بيان احتياج به وجود وي؛ قاعده در منهاج متعدده در مباحث مختلف اعتقادي و خاتمه در معاد و رجعت. در الذريعة با عناوين «السراج المنير في الامامة»، «مناظرات با قاضي زاده رومي» و «امامت» و در برخي فهارس به عنوان «خلاصة المذاهب» و «رشحات» آمده است. و نيز در الذريعة 11/93 و 2/328 از «رساله اعتقاديه» و «امامت» او نام برده كه از تحفه شاهي مفصل تر بوده و در تحفه شاهي بدان اشاره نموده است. در ريحانة الأدب گويد: «وي با احمد بن محمود قاضي زاده خوارزمي (در گذشته: 988 هـ ق) مناظره كرده و كتابي در اين باب به امر شاه مزبور تأليف داد». قابل توجه آنكه سخن صاحب ريحانه الأدب بعيد به نظر ميرسد. زيرا اين مناظره در مجلس شاه عباس اول صفوي (996-1038هـ ق) صورت پذيرفته است. بر اين اساس قاضي زاده ماوراء النهري كه قاضي زاده كرهرودي با او مناظره نموده به جز احمد بن محمود قاضي زاده خوارزمي و به جز موسي بن محمود قاضي زاده رومي (در گذشته: 815هـ ق يا پس از ‌آن) مي باشد. اين كتاب به سال 1377هـ ش با مقدمه و تصحيح شيخ محمد علي رسولي كرهرودي (معاصر) [كه از نوادگان مؤلف بوده] در قم به چاپ رسيده است. نسخه شماره 5546 اين كتابخانه كه از سوي فهرست نگار سابق به عنوان «امامت» ناشناخته آمده همين «تحفه شاهي» است كه بدين وسيله تصحيح مي گردد. (سيد محمود مرعشي و محمد حسين اميني) آغاز كتاب: آغاز1: کسي نامه انوار جلي ننويسد تا بر سر او هو العلي ننويسد کي دست قضا خامه نهد بر نامه تا نادعلي سينجلي ننويسد بعد چون جامع اين مجموعه ايجادي و مرتب صحيفه مبادي ... آغاز2: کس نامه انوار جلي ننويسد تا بر سر او هوالعلي ننويسد ... صباح ستايش بي آلايش پرتوانگيز فضاي دلگشاي احدي يکتا واحدي بيهمتاست که چون قلم قدرت ... انجام كتاب: وسيله ذريعه نجات كثير السادات گردد، بحق محمد و آله الامجاد. [الهيات مشهد 1/37و 1/367؛ الذريعة 3/443؛ مرعشي 16/189 و 20/90و 190 و 22/119و 20/62؛ مجلس 37/417 و 13853؛ نسخه هاي خطي فارسي 2/910 و 892؛ فهرست آستان قدس 4/40-41 و 11/58-59؛ مركز احياء ميراث 1/225و 4/160؛ حضرت معصومه 2/210؛ مدرسه فيضيه ص 22؛ فهرست رضوي 4/40؛ روضات الجناب ص 99؛ فهرست مجلس ج 13/25؛ كتابخانه ملك 8/248؛ ملك 6214 و 5486 و 5487 ص 35 از فهرست فارسي؛ كتابخانه ملي 2/331؛ فرهنگ مشهد ص 46؛ علامه طباطبايي 2/124؛ كتابخانه مجلس شورا 6/70 و 13/25 و37/417؛ دانشگاه تهران 17/240؛ نشريه 5/15 و 11/15 و 11/677؛ اهدائي به آستان قدس ص70؛ فرهنگ و هنر مشهد ص 43؛ رايانه ملي ص 1661؛ فهرست فارسي ص 35؛ فهرست نسخه هاي خطي فارسي 892 و 910؛ کتابخانه ملک 3/410؛ عكسي مرعشي 3/433؛ فهرست نسخه هاي خطي فارسي 2/892؛ فهرستواره كتابهاي فارسي 9/128 و 182؛ معجم التراث الكلامي 2/188-189؛ دهگان ابراهيم 1/27 و 1/109؛ مجلس شورا 32/278؛ شورا 2/93/24؛ دائرة المعارف 2/20؛ ذريعه 2/328 «الامامة» دو كتاب بدين نام از وي، يكي گسترده تر از ديگري، و از اينجا بر مي آيد كه وي كتابي در همين زمينه به نام «تحفه شاهي» دارد، همانجا 3/443 «تحفه شاهي» كه بنام همان شاه عباس ساخته، همانجا 2/238 «الاعتقاديه»، همانجا 12/162 «السراج المنير» از همو با همين سرآغاز (كس نامه ... ) ؛ مشترك 2/1039 «امامت؛ رشحات» با همين سرآغاز؛ نسخه ها 2/892 «امامت»، همانجا 910 «تحفه شاهي» با همين سرآغاز؛ ملي 5/97؛ ملي 5/668؛ دليل المخطوطات 1/214؛ كتابخانه ملي ايران 5/463؛ فهرستواره منزوي 9/128 و 9/182؛ رايانه آستان قدس]

حاشيه اي است از عبدالخالق گرهرودي معروف به قاضي زاده گرهرودي از علما و متكلمين و شعراي قرن 11، بر اثبات واجب قديم دواني (م908) «اردلان» محشي نظر بانچه كه در پشت نسخه شماره 120 آستان قدس نوشته شده قاضي عبدالخالق كرهرودي است. (مهدي ولايي) دراين حاشيه نسبتاً مفصل با عناوين «قوله - قوله» گفتگو و رد و ايراد بسيار در گفته هاي دواني و ديگران آمده و نسبت آن به قاضي زاده به خط كاتب نسخه نوشته شده است (سيد احمد اشكوري) قاضي جهان در اين رساله بطور مفصل باب عله و ممكنات را ذكر مي كند و سپس مسئله تسلسل را پيش مي كشد و نشان مي دهد كه وجود ممكنات چگونه است و علت فاعلي در اين مورد چه اثري دارد و نيز ممكن بچه جهت محتاج به فاعل است. «عبد الله انوار» از قاضي علاء الدين عبد الخالق كرهرودي (شاگرد شيخ بهائي) بر اثبات الواجب قديم دواني. چند نسخه از اين حاشيه كه تا اين زمان ديده ام متعلق است به اوائل رساله اثبات الواجب قديم و مفصل است. علامه تهراني در ذريعه آن را از قاضي زاده دانسته و در طبقات (اعلام قرن 11) نيز اين رساله را از تاليف او ياد ميكند. يكي از نسخه هاي مشد رضوي تاريخ 993 دارد. نام حاشيه نگار در پايانه «افضل الزمان قاضي جهان» آمده است. وي بايستي قاضي زاده رومي، شمس الدين احمد بن قاضي محمود خوارزمي (د 988ق/1580م) باشد (ريحانه 4/408). كه وي حاشيه هايي بر متون دارد. از آن ميان حاشيه اي بر اثبات الواجب دواني. و ديگري «قاضي جهان» قاضي قزوين روزگار شاه تهماسب (ذريعه 9/515). (احمد منزوي) يادآوري مي شود اين كتاب، حاشيه اي است با عناوين (قال، اقول) بر رساله اثبات الواجب القديم جلال الدين دواني (در گذشته: 907هـ ق). نسخه هاي بسياري از اين كتا در فهارس موجود گزارش گرديده. نسخه اي در فهرست [نسخه هاي خطي] كتابخانه مركزي دانشگاه تهران 8/713 به عنوان «حاشية حاشية الحنفي علي اثبات الواجب القديم للدواني» از مولي جهانشاه آمده است. (سيد محمود مرعشي و محمد حسين اميني) آغاز كتاب: قوله اذ كل ممكن فله علة قيل اعلم ان المقدمة المذكورة انما يتم. انجام كتاب: ليست منافية بسلب اختلاف الجهة فتامل تفهم. [فهرست آستان قدس 4/66-67 و 11/325و مرعشي 25/69؛ الهيات تهران ص 372؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي 2/76؛ نسخه پژوهي 3/124؛ شورا 1/41/33]

حاشيه بر مقصد سوم شرح تجريد قوشچي است. او نيز حاشيه اي بر جواهر و اعراض شرح قوشچي دارد. آغاز كتاب: بسمله . و به ثقتي . الحمد الله الذي وفقنا لتوضيح عقائد الاسلام و تصحيحها من تجريد العقائد .....فهذه حواشي .....و شحت بها ....من مقاصد كتاب التجريد و شرحه الجديد ....المقصد الثالث في اثبات الصانع و صفاته و آثاره ... انجام كتاب: هذا غاية ما يمكن ان يقال في تحقيق هذا المرام فتامل فيه