جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مولف که از مخالفين سرسخت شيخيه بوده واز کتاب آنها به عبارت صحيفه ملعونه نام برده به رساله اي از سوال وجوابهاي شيخ احمد احسايي دست يافته وپس از مطالعه آن اين رساله را در رد آنها نگاشته است مولف در صفحه (38ر) از رساله ديگرش درکلام بنام <شفاء القلوب> واستادانش درفقه واصول همانند شيخ جعفر کاشف الغطاء وفرزندش شيخ موسي کاشف الغطاء نام برده است. مولف بجهت تعظيم وتکريم وتمجيد بزرگان وفقهاي حوزه نجف از شيخ احمد احسايي، احترام نام برده است ولي درنهايت نظرات وي را رد ونقد مي کند، اين رساله که شروع آن درتبريز بوده در تهران دراول شعبان 1256 ق بپايان رسيده است از مطالعه آغاز رساله بر مي آيد كه يكي از علماء تبريز (كه مولف او را آخوند مكرم مي خواند و بر پشت نخستين برگ آمده كه مقصود قراچه داغي است) بر شيخ احمد احسائي در مورد ده سخن او اعتراضاتي ايراد كرده و گويا او را تكفير مي كند و مولف كه از شاگردان و طرفداران احسائي است آن ده عبارت را نقل و شرح و توجيه مي كند و هر گونه اعتراضي را بر او ناروا مي مي داند. و گاه با سخناني تند از معترض ياد مي كند. در مقدمه رساله نيز مولف به ارزش مقام علمي و معنوي شيخ احسائي اشارت دارد و اجازات و تقريظات علماء بزرگي مانند: سيد مهدي بحر العلوم، وحيد بهبهاني، سيد علي طباطبائي، ميرزا ابو القاسم قمي، شيخ جعفر نجفي، شيخ موسي نجفي، سيد رضا و پسرش سيد عبدالله شبر (كه اينان همه جز بحرالعلوم و وحيد بهبهاني استاد مولف بوده اند) را درباره او مي آورد. مولف درباره اعتقاد شيخ احسائي به معاد جسماني با تفصيل بيشتر بحث مي كند و. از كتابهاي خود رياض العارفين (كه مي گويد كتاب بزرگي است) و شفاء القلوب (كه هر دو در اصول عقائد است) نام مي برد. در چند جاي اين رساله از نتايج سوء اجتماعي كه بر اثر تفرقه هاي عقيدتي نصيب مسلمانان خاصه طبقه علماء روحاني شده است سخن مي گويد. نويسنده اي كه ظاهرا يكي از شاگردان شيخ احمد احسائي است، در رابطه با بعضي از آثار اعتقادي استاد خود و مسائلي كه وي در آنها خلاف گفته، پرسشهايي مطرح كرده و پاسخ آنها را خواسته است. مؤلف حاضر با دست يافتن بر اين كتاب كه آن را «صحيفه ملعونه» خوانده، به هر دو تاخته و رديه حاضر را بر آن نگاشته است. در اين كتاب ده عبارت از عبارتهاي احسائي مطرح شده و در آنها بحث مي شود. تأليف اين اثر در تبريز آغاز شده و به سال 1256ق. در تهران به اتمام رسيده است. (زهره معيري) مؤلف كه از شاگردان شيخ احمد احسايي است، به رساله اي برخورد مي كند كه در رد احسايي نوشته شده است او از مطالب آن رساله ناراحت شده و رساله حاضر را در پاسخ اشكالات آن مي نگارد و هيچ نامي از رساله و مؤلف آن ذكر نمي كند. او اين رساله را در تبريز شروع و در تهران اول شعبان 1256 به پايان رسانيده است (صدرائي و ديگران) پاسخ بر كتابي است كه در آن پرسشهائي اعتقادي و فقهي شده مربوط به بعضي از نوشته هاي شيخ احمد احسائي و مسائلي كه وي در آنها خلاف گفته، و آن كتاب متضمن رد بر آن پرسشها بوده و مؤلف ما با شدت بروش احسائي بر آن كتاب رد نوشته و آن را «صحيفه ملعونه» خوانده است. در اين كتاب ده عبارت از عبارتهاي احسائي مطرح شده و در آنها بحث مي شود، و نام رساله معلوم نشد كه چيست. در تبريز بتأليف اين كتاب شروع شده و در طهران بتاريخ شب يكشنبه از ماه شعبان 1256 پايان يافته است. (سيد احمد اشكوري) از محمود بن محمد تبريزي شاگرد شيخ احمد احسايي بر متن استاد خود. (دانش پژوه) از محمود بن محمد تبريزي در دفاع از آراي شيخ احمد احسايي و پاسخ بمخالفانش كه در تبريز آغاز و در تهران در ساعت 3 شب يكشنبه شعبان 1256 بانجام رسانده است. در آن درباره مخالفان آمده: «مكتب منهم صحيفة ملعونة فيها مسائل مسئولة و عبائر مرموزة سئل فيها عن حال قائلها ... فكفره قوم و سكت عنه آخرون فسلطني الله علي تلك الصحيفة الملعونة كالارضه فمزقتها، ده عبارت اين «صحيفه ملعونه» در آن آمده و خردگيري شده است. در آن از شفاء القلوب فارسي مؤلف ياد گرديد. (محمد تقي دانش پژوه) اين رساله را مؤلف كه از شاگردان شيخ احسائي بوده در رد بر اعتراضات به شيخ نگاشته است. آغاز تأليف تبريز و پايان آن در تهران در سال 1273 ه بوده است. « محمود نظري » آغاز كتاب: الهي تاهت اوهام المتوهمين و قصرت طرف الطارفين ... ... . اما بعد فيقول تراب اقدام المومنين ... . . محمود بن محمد التبريزي انه قد و جد في هذا الزمان اقوام استهوا هم الشيطان ... . حتي ادعوا علم ما لا يعلمون ... . . و قد سبق عليهم رجل قد سماه اشباه الناس عالما فتبعه لا حق لا يعرف من الحق دليلا ... . فكتب صحيفة معلونه فيها مسائل مسوله و عبائر مرموزه ... . . و المسول عنه ليس باعلم من السائل عنها ... . . فكفره قوم و سكت عنه آخرون فسلطني الله علي تلك الصحيفة الملعونه كالارضه فمزقتها كل ممزق ... . . العبارة الاولي قول او ستادي و من عليه استنادي استنادي ... . . فخر الموحدين الشيخ احمد بن زين الدين ... . . في رسالة العلم و غيره و هو قوله ... . العلم. قسمان علم قديم هو ذاته و علم حادث. انجام كتاب: و منعتهم عن التكفير فلم يجدي بهم نفها بل زادهم شدة و حرصا و لذا زاد غيظي فطويت كشحي عنهم و اعتزلت منهم و كتبت في ردهم رسائل متعدده و كتبا متكثره ليردعهم عما يعلمون ... . . و شرعت في تاليف هذه الرساله في دار السلطنه تبريز و ختمتها في دار الخلافة تهران و صينت الحدثان ... . . و كان ذلك في الساعة الثالثه من ليلة الاحد من شهر شعبان. سنه ستة و خمسين بعد الماتين و الالف مستعجلا حريصا علي اتمامه. تم في ثلاثه عشر من شهر شعبان سنه 1263 في دار الخلافة طهران في دار النواب الاشرف الو الا شاهزاده كيكاوس ميراز طول الله عمره و زاد دولته. [مرعشي 15/49؛ كتابخانه ملي 18/216؛ مجلس شورا 22/96؛ دانشگاه تهران 12/2757]

محمود بن محمد تبريزي شاگرد شيخ احمد احسايي «حياة النفس الي حظيرة القدس» تأليف شيخ احمد احسايي را به فارسي ترجمه كرده است و در ذريعه 4/98 دو ترجمه ديگر ازين كتاب ياد شده است. [فهرست سپهسالار 3/409؛ مرعشي 19/41؛ حضرت معصومه 2/179؛ كتابخانه ملك 5/376؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي 1/52؛ مشار فارسي 1/1287؛ دانشكده حقوق تهران 98؛ فهرست احسايي 2/30-ذريعه 7/124-فهرست ادبيات 215؛ مدرسه خان ص 92؛ دانشگاه تهران 17/351؛ منزوي 917؛ اصغر مهدوي 2/122؛ دائرة المعارف 2/47 و 1/70؛ شخصي ميبدي 1/140]

متن «حياة النفس» (هفـ) از شيخ احمد احسايي (د 1242ق /1826م) ترجمه از محمود بن محمد تبريزي، كه نام او در انجامه آمده و مي گويد آن را به دستور استاد خود انجام داده و در شنبه 14 ج 1/1236ق در كرمانشاه به پايان رسانده است. در فهرست كتب مشايخ ص 310 از «ترجمه حياة النفس» احسايي كار سيد كاظم رشتي (د 1259ق/1843م) كه در كرمان 1276ق و همانجا 1353ق چاپ شده است. (احمد منزوي) ترجمه تحت اللفظي رساله «حياة النفس في حظيرة القدس» استاد مترجم شيخ احمد احسائي است كه به دستور وي انجام داده شده و روز شنبه 14 جمادي الأول 1236 در كرمانشاه بپايان رسيده است. (سيد احمد اشكوري) اين رساله ترجمه تحت اللفظي «حياة النفس» شيخ احمد احسائي است كه مترجم، آن را به دستور شاهزاده محمد تقي ميرزا ترجمه كرده است. آغاز كتاب: بسمله، الحمدلله الواحد الاحد الفرد الصمد ... چنين گويد بنده پريشان حال احمد بن زين الدين الاحسائي كه نظر به مضمون آيه وافي هدايت: وما خلقت الجن والانس الا ليعبدون انجام كتاب: مترجم گويد كه چون از جانب استادي ... به ترجمه اين رساله مامور بودم ... . و لو لا امره «طول الله بقاه» ... و انا العبد الجاني و الاسير الفاني ... محمود بن محمد التبريزي ... فرغ المترجم في صبيحة يوم السبت رابع عشر شهر جمادي الاول من شهور (1236) ... في دارالدوله كرمانشاهان صانها الله و اميرها عن طوارق ... [فهرست سپهسالار 3/409؛ مرعشي 19/41؛ حضرت معصومه 2/179؛ كتابخانه ملك 5/376؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي 1/52؛ مشار فارسي 1/1287؛ دانشكده حقوق تهران 98؛ فهرست احسايي 2/30-ذريعه 7/124-فهرست ادبيات 215؛ مدرسه خان ص 92؛ دانشگاه تهران 17/351؛ منزوي 917؛ اصغر مهدوي 2/122؛ دائرة المعارف 2/47 و 1/70؛ شخصي ميبدي 1/140؛ كتابخانه شيخ علي حيدر 3/66؛ دهگان ابراهيم 2/313؛ فهرستواره منزوي 9/205]