جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سنن الهی به معنای قوانینی است که خداوند، بر اساس آن، عالَم و امور هستی را تدبیر می‌کند. در آیات متعددی از آیات قرآنی به این سنن اشاره شده است و این آیات از نگاه‌های تفسیری به انحاء مختلف مورد توجه قرار گرفته‌ است. پژوهش حاضر بر این فرض شکل گرفته است که سنن الهی مذکور در قرآن شریف، علاوه بر اینکه جایگاه کلامی اعتقادی دارند، خود در نقش رهنمودهای تربیتی قابل بهره برداری ‌است. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی (در فهم آموزه‌های تربیتی) و استنتاجی (در فهم آموزه‌های قرآنی) صورت گرفته است. ابتدا آیات گویای سنت‌ها، شامل آیاتی که یا به صراحت سنتی را بیان می‌دارد و یا دربردارنده مضمونی از سنت الهی هستند، بررسی شده است. سپس آیات مذکور با استفاده از منابع تفسیری بویژه تفسیر المیزان و با نگاهی تربیتی دسته بندی و طبقه بندی شده، و نقش این آموزه‌های ارزشمند قرآنی در فرایند تربیت دینی مورد مطالعه قرار گرفته است. ابتدا مبانی نظری در چهار قلمرو اصلی "سنت‌های الهی"، "تربیت دینی"، "ابعاد سه‌گانه انسان" و "رابطه تربیت با ابعاد سه گانه" بررسی شد و سپس مطالعه نقش آموزه سنت الهی در تربیت دینی با این فرض علمی ادامه یافت که ابعاد انسان به سه بعد بینشی، گرایشی و کنشی قابل تقسیم است. نتایج این پژوهش بیانگر این است که بر اساس سنن الهی، آگاهی و معرفت متربی در زمینه‌های پنجگانه شامل معرفت به ماهیت اصل شناخت، معرفت به خداوند، شناخت دنیا، شناخت انسان و آگاهی از جایگاه عمل در بعد شناختی فرایند تربیت دینی مؤثر است. نتایج پژوهش حاضر همچنین حکایت از چند نکته در بعد گرایشی تربیت دینی دارد. اولا سنن الهی بر هدف حب انسان به خداوند و حب خداوند به انسان تأکید دارد. ثانیاً زمینه‌های گرایشی انگیزه، صداقت، اعتدال، احساس آزادی و امکان انتخاب از سنن الهی قابل اصطیاد است. ثالثاً، عشق ورزی به خداوند، زهد و رهایی دل از دنیا، امید به رحمت و غفران الهی (رجاء)، ترس از دوری از خداوند و عذاب الهی (خوف)، صبر در مقام ابتلاء، و از خودگذشتگی (ایثار) به عنوان راه‌های گرایشی مورد توجه است و نهایتاً اینکه بر اساس سنن الهی، آرامش در پناه ایمان مهم‌ترین دستاورد گرایشی در تربیت دینی است. و بالاخره یافته‌های پژوهش حکایت از این دارد که در بعد عمل در تربیت دینی، سنن الهی بر اصل عمل و محوریت آن، ویژگی‌های مشخصی از عمل، دستاوردهای آن و امکان بازگشت از اعمال ناصحیح تأکید دارد. در مجموع این پژوهش توانسته است طی طرح چهارده عنوان از زیر مجموعه‌های بینشی، گرایشی و کنشی، به نقش سنت‌های الهی در تربیت دینی در قالب چهل مدل دسترسی پیدا کند.

چکیده: هدف از پژوهش حاضر شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن است. روش تحقیق از نظر هدف، بنیادی-کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای می باشد. پژوهش حاضر از نظر نوع داده ها کیفی می باشد. ابزار گردآوری پژوهش حاضر که در مجموع حدود200 سند (مقاله، کتاب، پایان نامه، گزارش های تحقیقی، سی دی و سایت) در موضوعات بیان شده مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. از بُعد زمانی پژوهش حاضر به دوران رسالت حضرت موسی (ع) مربوط میباشد. به لحاظ مکانی مربوط به سرزمین مصر، و همچنین موضوع پژوهش حاضر دینی (تربیتی- اخلاقی) میباشد. محقق با کمک خبرگان و استاد راهنما از طریق گردآوری اطلاعات به تفسیر و تجزیه و تحلیل محتوا پرداخته است. همچنین به کمک محصولات تربیتی- اخلاقی بدست آمده از بعضی کتب تربیتی و اخلاقی به این هدف نائل شده است. در یافته های پژوهش حاضر، به مبانی تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن اشاره شده است که عبارتند از: توحید و معاد و اصول تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن نظیر اصل اتمام حجت، اخلاص، اطاعت، اطمینان، ایمان، توکل و ... و شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن مثل روش تادیبی، استعانت، استقامت، استماع، الگویی، انذار، اولویت و ... و شیوه های مشترک تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن و تورات نظیر گزینش، مراجعه به فرعون، دعا، گفتگو، بشارت، هجرت، تدریج و ... و مقایسه شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن و تورات مثل انتخاب فرعون، فصاحت موسی (ع)، عدم اطمینان و مقبولیت و ... و مقایسه شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) و انبیاء الهی در قرآن نظیر اتمام حجت، احسان (نیکوکاری)، استدلال، اعراض، تنبیه، خوف، شرح صدر، یادآو.ری، امر به معروف و نهی از منکر و ... و شیوه های اختصاصی حضرت موسی (ع) در قرآن مثل دریافت اعجاز، استمداد، سازماندهی ویژه بنی اسراییل و ... و در نهایت مقایسه شیوه های تبلیغی حضرت موسی (ع) و پیامبر اسلام در قرآن کریم که سه مورد می باشد و عبارتند از: مباهله، جهاد و ساخت مسجد.

پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان اثر بخشی تربیتی قصص قرآن بر رشد و تعالی زیستی ، روانی و اجتماعی انسان به روش کتابخانه ای انجام شده است . در این تحقیق بدنبال پاسخگویی به این سوال هستیم که آیا قصص قرآ ن بررشد وتعالی انسا ن اثر تربیتی دارد ؟ لذا سعی بر آن است تا ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی قصه، اهمیت،ویژگی‌ها و ارزش‌های تربیتی قصه در قرآن موردبررسی قرار گیرد، و در نهایت به شیوه‌ها و تکنیک‌های قصه‌پردازی در قرآن پرداخته می‌شود. قصه، در عرصه فرهنگ و انتقال مفاهیم انسانی قدمتی کهن دارد وسازگارترین فرم کلامی با ذهن بشراست. از همین روی دامنه مخاطبانش وسیع تر و قدرت نفوذش بیشتر است. گرچه زبان اصلی قرآن، زبان دین و هدایت معنوی است، امّا در کامل‌ترین وجه خود از شیوه داستان سرایی برای ابلاغ پیام خویش بهره برده است. این تحقیق کوشیده است با استفاده از آثاری که تاکنون در زمینه قصه های قرآن نگارش یافته است، وجوه امتیاز و تفاوت قصص قرآنی را با قصه های بشری به اختصار بررسی کند و در عناوین چهاردهگانه: «درستی گزاره ها، واقعی بودن داستان، فشردگی گفت وگوها، گزینشی و انتخاب گرایانه، شکسته شدن وحدت زمانی، پردازش پایه پایه، گره افکنی و مبهم گویی، تکرار و مکرر گویی، گفت وگوهای میان قصه ای، داستان در داستان، تنوّع و تفنّن در داستان پردازی، طرح ناگهانی قصه، پرده پوشی و عفیف گویی و حضور حداقلی زن در قصه های قرآنی»، تنظیم کرده و بدست دهد. و همچنین در قرآن کریم فرازهایی از سرگذشت و عملکرد اقوام پیشین بیان شده است که مهم‌ترین آنها، داستان موسی و بنی‌اسرائیل است. این داستان حاوی آموزه‌های تربیتی عدیده‌ای است و نکات ارزشمندی در زمینه تربیت دارد. یکی از مباحث مهم در امر تربیت، روش‌های تربیت است. از این رو شناخت جایگاه هر روش، سهم بسزایی در موفقیت مربی دارد و بدون چنین شناختی، نیل به نتایج مورد نظر با مشکلات فراوان و چالش‌های جدی روبرو خواهد شد.دراین نوشتار برخی از روش‌های تربیت درقرآن مورد بحث قرارگرفته است

سرنوشت جمعیت انبوه اهل کتاب در عصر طلایی ظهور موضوعی است که در این تحقیق ابعاد مختلف آن کاویده می شود. لذا در این تخقیق یه روش توصیفی تحلیلی و مطالعه اسناد کتاب‌خانه ای و نیز با هدف بیان سرنوشت اهل کتاب در زمان ظهور حضرت مهدی (عج) سعی بر آن بوده است به این سؤال پاسخ داده شود که سرگذشت اهل کتاب در حکومت حضرت مهدی (عج) چگونه است؟ بررسی مدلول روایات این موضوع، بیان‌گر این است که در عصر رهبری امام مهدی(عج) با ایجاد مرکزیت واحد و مدیریت و حاکمیت یگانه برای همه اجتماعات و نژادها و منطقه ها، عوامل اصلی تضاد و جنگ و ستم از میان رفته و اکثر اهل کتاب در عصر حکومت امام مهدی(عج) اسلام می آورند و جهان از وجود اهل کتابی که بر عقاید شرک آمیز خود اصرار بورزند پیراسته خواهد شد.

بیشتر خاورشناسان که نگاهی برون‌دینی به قرآن و آموزه‌های آن دارند، از آغاز مبنا را بر پیش‌فرض «غیروحیانی و غیرالهی بودن قرآن» گذاشته و بخش وسیعی از تحقیقات خود را بر یافتن مصدر قرآن و قصص آن متمرکز کرده‌اند. آنان قرآن را همانند کتابی بشری تصور کرده و تنها تفاوت آن را با سایر آثار بشری در این می‌دانند که منبع پیدایش آن نامعلوم است. به عبارت روشن‌تر یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی آنان- به دلیل انکار وحیانیت قرآن- یافتن معلمی برای پیامبر- ص- و یا متأثر دانستن آن حضرت از شرایط محیط در انشای قرآن و یا نشان دادن تأثیر سایر کتب آسمانی به ویژه تورات و انجیل بر قرآن و قصص آن است. واقعیت تشابه در بخش هایی از داستان‌های قرآن و عهدین، گروهی از محققان یهودی و مسیحی را از قرن دوم هجری تاکنون به سوی این نظریه سوق داده که قصه‌های قرآن از عهدین اقتباس شده است. آنان انگاره ی خود را بر مبانی نظری گوناگونی پی‌ریزی کرده‌اند. این مبانی که اهم آن ها عبارتند از: شباهت محتوایی قصص قرآن و عهدین، وحیانی بودن عهدین وآشنایی پیامبر اکرم- ص- با عهدین قبل از بعثت، از نظر آنان انکار وحیانیت قرآن کریم را به دنبال دارد؛حال آنکه شواهد درون دینی (محتوای متفاوت گزاره های تاریخی قرآن و عهدین ، تمایز جلوه های هنری و ویژگی های فنی قصه های قرآن با قصه های عهدین) و دلایل معتبر برون دینی (یافته های باستان‌شناسان ، مورخان و جغرافی دانان در تایید محتوای قصص قرآن و انکار برخی عبارات عهدین) انگاره اقتباس قرآن از عهدین را مردود می‌داند.ناهمگونی ظاهری میان برخی آیات زمینه ی طرح بحث تناقض مفهومی قصص قرآن را برای گروهی از خاورشناسان فراهم ساخته است. نا آگاهی از ویژگی های هنری خاص قصه های قرآن، اقسام مختلف آیات مانند مطلق و مقید،عام و خاص و امثال آن و ناآشنایی با روش تفسیر قرآن با قرآن سبب این ادعا شده است.

کافی از مهم‌ترین جوامع روایی معتبر امامیه است و از زمان نگارش تا کنون، همواره مورد رجوع و استناد دانشمندان بزرگ شیعه بوده است. این جایگاه ویژه موجب شده تا دکتر ناصر بن‌عبدالله قفاری ـ از علمای معاصر وهابی ـ در کتاب اصول مذهب الشیعه، به نقد این اثر بپردازد. وی با استناد به برخی نقل‌ها، بخش زیادی از کافی را حاصل نگارش علمای متأخر شیعه برشمرده و با تکیه به برخی روایات که از نظر سند یا متن دچار ضعف یا دست‌کم نیازمند شرح و توضیح‌اند، این اثر را سرشار از روایاتِ دال بر تحریف قرآن توصیف کرده و به نقد آن پرداخته است. این نوشتار با بررسی مستندات قفاری، نشان داده است تمام کافی حاصل نگارش کلینی بوده و روایاتی که قفاری به آنها استناد کرده، هیچ‌گونه دلالتی بر تحریف قرآن ندارند، بلکه بیان می‌کنند امامان شیعه به تمام معانی ظاهری و باطنی قرآن آگاهی کامل دارند.

«سنت‌هاي الهي»، به معناي قوانين ثابتي که خداوند عالم براي تدبير جهان هستي به کار گرفته است، ضمن بيان قوانين فردي و اجتماعي، دربردارندة دلالت‌هاي تربيتي متنوعي است که توجه به آنها مي‌تواند در سه بعد شناختي، گرايشي و کنشي تربيت انسان مورد بهره‌برداري قرار گيرد. تلاش پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از آيات قرآني متضمن «سنت‌هاي الهي»، دلالت‌هاي تربيتي اين سنن را صرفاً در «بُعد شناختي» تربيت ديني روشن سازد. فرض اولية پژوهش بر اين است که آگاهي و معرفت مربي به اين سنن در درجة اول، و آشناسازي متربي با اين قوانين الهي در درجة دوم، زمينه‌هاي شناختي و معرفتي را براي فرايند «تربيت ديني» فراهم و تسهيل مي‌سازد. بر اساس نتايج حاصله، پنج نوع شناخت مؤثر در تربيت ديني که به‌طور خاص از آيات متضمن سنت‌هاي الهي استفاده مي‌شود، عبارت‌اند از: 1. شناختِ آگاهي، 2. شناخت خداوند، 3. شناخت انسان، 4. شناخت دنيا و آخرت، 5. شناخت عمل. اين پژوهش نشان داده است که آيات مرتبط به سنت‌هاي «هدايتِ مؤمنان» و «زيادت ضلالتِ کفار و منافقان» در نگاهي معرفت‌شناختي، آيات مربوط به سنت «نظارت الهي» و «ارادة مطلقه الهي» در باب خدا‌شناسي، آيات «امانت»، «اختلاف درجات» و «نفي حرج» در بخش شناخت انسان، آيات مربوط به سنت‌هاي «اجل محتوم» و «ابتلا» در خصوص شناخت دنيا، و نهايتاً سنت‌هاي مربوط به «آگاهي انسان از نتايج اعمال» در بحث شناخت دنيا، در جهت‌دهي سير تربيت ديني انسان به‌ويژه در بعد شناختي آن، نقشي اثرگذار و معنادار دارد.

تبلیغ و دعوت به حق بعد از پذیرش و اعتقاد به اسلام یکی از مسائل دینی است که پیش از خلقت حضرت آدم(ع) نیز میان ذات اقدس الهی و مخلوق ناسپاسش (ابلیس) به آن توجه شده است.در قرآن کریم و روایات برای جهانی‌تر شدن و سعادتمندی بشر از سه شیوه حکمت، موعظه و جدل استفاده شده است. این پژوهش با بهره‌گیری از روش نقلی و وحیانی و استمداد از اسناد کتابخانه‌ای به صورت محیطی و محدود به گردآوری و تحلیل و پردازش داده‌ها پرداخته و با جستاری در آیات مرتبط با موضوع و روایات معصومین (ع) این موضوع را تحلیل و تبیین می‌کند در پژوهش پیش رو این تحقیق روشن می‌شود که چرا و چگونه ممکن است انسان مسلمان با استفاده از سه شیوه قرآنی (حکمت، موعظه و جدل) به امر دعوت همه گروه‌ها و سخن گفتن با مخالفان اهتمام بورزد و در این مسیر بایدها و نبایدهای این سه شیوه چیست؟ و تأثیر این سه شیوه از دیدگاه قرآن و روایات با ذکر نمونه‌های آن چگونه بوده است؟

رساله حاضر، تحقیقی پیرامون سنّت امهال و استدراج از منظر قرآن و حدیث می باشد. نویسنده رساله خود را در ضمن چهار فصل تنظیم کرده است. وی ابتدا مفهوم استدراج و سنّت را بررسی می نماید، سپس به قلمرو و ارتباط معنایی آن با دیگر سنّت های الهی می پردازد. زمینه های عذاب استدراج و آثار آن در زندگانی فردی و اجتماعی، و راه های پیش گیری از فرو غلطیدن در این ورطه هولناک از دیگر مطالب کتاب می باشد. وی سپس به مصادیق تاریخی گرفتاران به عذاب استیصال از جمله اقوام ستمگر گذشته، همچون قوم نوح، عاد، ثمود، فرعونیان، قوم سبأ، اصحاب باغ سوخته، و قوم لوط می پردازد و فرجام این اقوام (در سلب نعمت ها و یا هلاکت ذلّت بار آنان) را سنّت الهی در مهلت اوّلیه و سپس سلب نعمت از آنان می داند. نویسنده در پایان شبهات سنّت امهال و استدراج را بررسی نموده و به آن پاسخ داده است.

لفظ «بداء» مشترک بین انسان و خداوند است. فهم دقیق و صحیح بداء در خداوند، مبتنی بر نقل، عقل و وجدان است و به دلیل غامض بودن درک آن، محل چالش و ایجاد شبهاتی از سوی مخالفان بداء شده است. در جهان اسلام بیشترین مخالفان بداء، از میان اهل سنت و به ویژه وهابیت سلفی انجام میپذیرد. با اینکه از دیرباز عالمان شیعه با روشی علمی و عقلانی به شبهات آنان پاسخ داده اند، اما همچنان در آثار قلمی مخالفان شبهاتی در این باره مطرح میشود. یکی از شبهاتی که در سالهای اخیر مطرح شده این است که بداء، پدیدهای غیراسلامی (یهودی) است و اصلی در قرآن ندارد. مقاله پیش رو با رویکرد شیعی، به تبیین این مسئله پرداخته و در صدد اثبات و تبیین خاستگاه بداء در قرآن است.