جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از گونه‌های پرکاربرد سخن در قرآن کریم، قصه است. قصص قرآن کریم گنجینه‌ای بس غنی از معارف ایمانی و اخلاقی و رفتاری است که آن‌ها را در عمل مجسم می‌کند و به تصویر می‌کشد تا قابلیت «تأسی» و «اقتدا» را برای دیگران مهیا سازد. ازسوی دیگر، در یک بازخوانی جامعه‌ساز از قصص انبیا در قرآن، اولین گام‌ها یافتن مضامین پرتکرار در روایت خداوند از آموزه‌ها و عملکرد انبیای الهی در قرآن کریم است. رویکردهای مضمون شناسی در دانش‌های ادبی، از جمله روایت‌شناسی، ابزارهای علمی دارای رَوایی و پایایی ارائه نموده است که می‌تواند به ما در این مسیر یاری رساند. براین‌اساس، نوشتار حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی و با الگوی کاربست عنصر نقش‌مایه در دانش روایت‌شناسی، بخشی از داستان حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم را بازخوانی کرده است. یافته‌های پژوهش نشان از نقش‌مایه‌هایی همچون تثبیت نگرش عقلانی تمدن‌ساز در پرتو نقش‌مایۀ محاجّه، تثبیت کوشش و مجاهدت در بسط امر تمدنی با نقش‌مایۀ ابتلا و دغدغۀ تداوم تمدنی در نسل‌های آینده با نقش‌مایۀ دعا برای فرزندان در داستان ابراهیم (ع) دارد.

یکی از مهم­ترین ویژگی­های ساختاری نهج البلاغه، تناسب و انسجام حاصل از ارتباط معنایی واژه­ با واژگان دیگر است. این ارتباط معنایی با استفاده از تناسب معنایی، قابل تبیین است و از این جهت، مناسبت دارد از محور هم‌نشینی­که یکی از راهکارهای عمده در انتقال پیام گفتاری است، بهره برد. ارزش چینش واژگان و گزینش آنها توسط گوینده، با توجه به ارتباط معنایی واژگان هم­نشین، آشکار می­شود. در این میان، واژه «عقل» از کلماتی است­ که در کتاب ارزشمند نهج­البلاغه، جزء واژگان چند معنایی محسوب می‌شود. از ‌این‌رو، پژوهش­حاضر با روش توصیفی‌ ـ تحلیلی و با بهره­جویی از منابع کتابخانه­­ای ‌ـ اسنادی به بررسی محور هم­نشینی واژه «عقل» در آن کتاب پرداخته ­و به این نتیجه رسیده است­ که هم­نشینی «عقل» با واژگان «شهادت، دفاین، تحصین، تکلّم، سهو، تدبیر، موعظه، رعایة و روایة» بیان‌کننده نوعی از تناسب معنایی در گفتار است.

سومین خطبۀ نهج البلاغه، «شقشقیه» نام دارد که در آن، بالاترین مقاصد کلامی در زیباترین قالب‌های بلاغی ارائه شده است. یکی از قالب‌های ادبیِ اعجاب‌برانگیز، استفاده از استعاره‌‌‌‌ها و کنایه‌های متعددی است که امام علی علیه السلام در طی این سخنرانی به کار گرفته است. با بررسی استعاره‌‌‌‌ها و کنایه‌های مذکور دریافت‌ می‌شود که این کلام از سطح سخن معیار و هنجار، فراتر است و موجب برجسته‌سازی در ذهن مخاطب می‌شود. البته برجسته‌سازی از طریق شگردهای مختلفی صورت‌ می‌پذیرد که پژوهش پیش‌ رو، تنها شگردهای استعاره و کنایه را با محوریت چیستی اغراض مفهومی امام علی علیه السلام مورد تحقیق قرار داده است. روش این مقاله توصیفی _ تحلیلی است و نتایج آن نشان‌ می‌دهد که بررسی هر یک از برجسته‌سازی‌های استعاری و کنایی در خطبۀ شقشقیه، مخاطب را به اغراض و مقاصد عمیقی رهنمون‌ می‌سازد؛ مقاصدی چون: جایگاه حقیقی امامت، دیدگاه امام علیه السلام دربارۀ مردم و حکومت، برخی از ویژگی‌های رفتاری خلفای پیشین، و نیز به تصویر کشیدن وضعیت کنونی و گذشته. پی بردن به این گونه اغراض، نقش بسزایی در جهت تحلیل گفتمان امامتِ امام علی علیه السلام در تفکر شیعی دارد.

در کلام امام علی (ع)، قرآن با زیباترین و دقیق‌ترین عبارات توصیف ‌شده است. شروح نهج‌البلاغه نتوانسته‌اند، در این زمینه تمام زوایای اندیشه مولا علی (ع) را تبیین کنند. در سالیان اخیر دانش «زبان‌شناسی شناختی» در عرصه درک معنا به نظریاتی رسیده که می‌تواند در حوزه تبیین مفاهیم متون دینی ازجمله نهج‌البلاغه کاربرد داشته باشد. از جدیدترین نظریات، «مدل آمیختگی مفهومی» فوکونیه و ترنر (2002) است. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از این الگو، در پی تبیین استعاره‌های مفهومی به‌کاررفته در مورد «قرآن» در خطبه 198 است. به این منظور، به‌تناسب ظرفیت یک اثر پژوهشی، چهار عبارت استعاری از این خطبه انتخاب و با استفاده از الگوی چهار فضایی، مراحل ساخت معنا به تصویر کشیده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، واژه‌های «بحر»، «تبیان»، «شفاء» و «جُنَّه» که برای توصیف قرآن در حوزه مبدأ، به‌کاربرده شده در درک استعاری حوزه مقصد (واژه قرآن)، نقش تبیین‌کنندگی دقیقی را ایفا می‌کنند و از این طریق می‌توان با خوانشی جدید به نکات بدیع دست‌یافت. یافته‌ها حاکی است که امام (ع) در کاربرد این عبارات از ژرف‌نگری جامعی بهره برده است و کاربست این نظریه می‌تواند افق‌های جدیدی را در تبیین مفاهیم استعاری نهج‌البلاغه بگشاید.

یکی از مهم­ترین رسائل سیاسی در اواخر دوره صفویه، رساله "طب الممالک" است­که توسط «سید قطب­الدین محمد نیریزی شیرازی»درباره اصلاح شیوه حکمرانی تألیفیافته است. بخش قابل­ توجهی از این رساله، دربردارنده آموزه­­های سیاسی نهج‌البلاغه است­که نیریزی با استمداد از آن، در پی اصلاح وضعیت نامطلوب اجتماعی و سیاسی عصر خود برآمده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلیو با رویکردکتاب‌خانه­ای-اسنادی درصدد است تا جایگاه نهج­البلاغه را در حل چالش­های اجتماعی و سیاسی در این دوره­ ارزیابیکرده است.یافته­های پژوهش نشان می­دهدکه رسالهنیریزی ادغامی از اندیشه سیاسی نهج­البلاغه، اندیشه پادشاهی و اخلاق سیاسی شکل گرفته است و با استناد از آموزه­های سیاسی نهج البلاغه، درصدد پاسخگویی به مسائلی از قبیل فساداداریوبحراناقتصادی،نبودنهادنظارتیدر قدرت،بی‌اعتناییبه فرامین قرآنی وسنت معصومین بوده است.

تصریح به عنوان یکی از راهبردهای جهانی ترجمه، مبتنی بر شگردهای متنوعی است تا از این رهگذر ترجمه ای هم ارز از یک اثر ارائه شود و از آنجا که فرم و ساختار متن نخست در تصریح اولویت دارد، راهبردی مناسب برای ترجمه قرآن کریم به شمار می آید. هدف از نگارش جستار حاضر،آن است که ضمن معرفی راهبرد تصریح و کارکرد شیوه های آن با بررسی بسامد آنها ویژگی های سبکهای ترجمه را بیان و نقد نماید؛ چراکه سبک ترجمه سنجه و معیاری است که گرایشهای زبانی مترجم، پویایی و انسجام اثر ترجمه شده را نشان می دهد و می توان با تکیه بر نتایج به دست آمده از تحلیل آن در حوزه مطالعات ترجمه قرآن کریم گامی پیش نهاده و الگویی نسبتا جامع و استاندارد از فرایند ترجمه که حقیقت نمایی بهتری را دارا است، معرفی کرد.در این جستار پیکره مورد پژوهش سوره اسراء بوده که با استفاده از روش های کیفی و کمی مورد پژوهش قرار گرفته است. نتایج به دست آمده بیانگر آن هستند که شگرد تعمیم معنایی نباید در ترجمه قرآن کریم به کار گرفته شود. همچنین،در سبک هر دو مترجم شاهد ارائه اطلاعات، تخصیص و برجسته سازی اطلاعات هستیم.

یکی از مباحث مهم و پر تکرار در نهج‌البلاغه مفهوم «خدا» است،که به دلیل صورتی کاملاً انتزاعی عمدتاً در قالب صنعت استعاره‌های مفهومی طرح شده‌است، حضرت علیgاین صنعت را به عنوان ابزاری برای تفهیم مباحث پیچیده‌ای چون خدا، روح و جهان پس از مرگ و... استفاده کرده‌اند، این نوشتار با بررسی نقش استعارهای مفهومی در تبیین «مفهوم خدا» به دنبال کشف نقش مکانمندساز و تجربی استعاره‌های شناختی در نظام مفهومی نهج البلاغه و شرح و بیان آن بوده‌است. لذا با بررسی انگاره‌های نهج‌البلاغه به روش توصیفی-تحلیلی ،معلوم گردید که درک مفهوم خدا به دلیل تجربه ناپذیری، مفهومی پیچیده است که ناگزیر ابهام آن، باید از طریق سازوکارهای استعاری میسر شود؛ از این‌رو، پس از تبیین پایه‌های نظری پژوهش، مهم‌ترین اصول کاربردی در استعاره‌ها؛ یعنی حوزه‌ای بودن، تغییر ناپذیری، همه‌جا حاضر بودن و خلاقیت و... معرفی و در قالب شواهدی از نهج‌البلاغه تبیین شد و در نهایت مفهوم خدا درعبارات نهج‌البلاغه با تکیه بر انواع استعاره‌های وجودی، جهتی و ساختاری مورد بازخوانی قرار گرفت و در قالب این نوع سازوکار شناختی مشخص شد که حضرت علی علیه السلام با انتقال از مفهوم مکانی که در تجارب و فرهنگ مخاطبان جریان دارد، مفهوم پیچیده‌ و معنوی «خدا» را تبیین کرده‌اند.

برخی از شاعرانعصر جاهلی با پایبندی به دین یا تأثیر پذیری از آنشعر خود را به موضوع توحید و یکتاپرستی اختصاص داده اند. أمیة بن أبي الصلت از شاعران عصر جاهلی و صدر اسلام است،اوبه عنوان تاجر به سیر و سفر در سرزمین ها و تمدّن های شکوفا پرداخت، و با راهبان در دیرها بر سر راه شام همنشین شد و کتاب های آسمانی پیشین مثل تورات و انجیل را مطالعه کرد و با زبان های سریانی و عبری و حبشی آشنا شد و بدین ترتیب اخبار دینی و ادبی بسیاری را به دست آورد.در این پایان نامه سعی بر آن داریم تا اشعار دینی أمیة بن أبي الصلت را در دیوان او مورد بررسی قراردهیم،از این رو پایان نامه را به چهار فصل و مقدّمه و خاتمه اصلی تقسیم بندی کرده ایم.فصل اوّل را به موضوع عوامل تأثیر گذار بر اندیشه ی شاعر، فصل دوّم: زندگی شاعر و ابیات دینی او،فصل سوّم: ابیاتی که شاعر در سرودن آنها از آیات قرآن کریم استفاده کرده است و در نهایت فصل چهارم:أغراض شعری شاعر را مورد بررسی قرار می دهیم.از مهمترین نتایجی در این پایان نامه به آن دست یافته ایم این است که با توجه به آشنائی شاعر از کتب مقدّس،برخی او را یهودی و برخی دیگر او را مسیحی می دانند.امّا بیشتر پژوهشگران معتقدند که او بر آئین حنیف است، همچنین حنیف بودن شاعر از میان اشعارش نمایان است.بر خلاف برخی از شاعران آن زمان که در اشعار خود هم از الله یاد می کنند و هم از بت های معروف آن زمان امّا اشعار أمیة کاملاً از آثار شرک خالی است.او اشعاری را در مدح و یکتائی خداوند و توصیف فرشتگان و ... سروده است و در سرودن این اشعار از کتب مقدّس و اسطوره های ملل استفاده کرده است.او معتقد است اگر چه انسان ها عمر طولانی داشتهباشند باید روزی دنیا را ترک کنند و در روز رستاخیز پرهیزگاران در بهشت از نعمت ها بهره مند می شوند و گناهکاران به واسطه ی گناهانشان به جهنّم می روند.او بیشتر از همه ی شاعران جاهلی به موضوع رستاخیز پرداخته است تا آنجا که می توان او را شاعر آخرت نامید.او همچنینابیاتی را سروده است که این ابیات از لحاظ لفظ و معنا به آیات قرآن کریم نزدیک است ،این به خاطر آن است که شاعر مدّتی از عمر خود را با پیامبر(ص) هم عصر بود و قرآن کریم را شنید و در سرودن این ابیات از آیات قرآن کریم استفاده کرده است.در نهایت او به پیامبر (ص) ایمان نیاورد،ایشانوقتی شعر أمیة را در توحید و ثنای پروردگار شنیدند،فرمودند:أمیة در شعرش ایمان آورده است ولی قلبش کفر ورزیده است.برخیاز آثار شعری او دارای اسلوب سنّتی بدوی است ،او در سرودن این ابیات از معانی و الفاظی که از محیط اجتماعی و عادات و سنّت های آن زمان سرچشمه می گیرد استفاده کرده است.امّا بیشتر اشعار دینی او پر از کلمات غریب و بیگانه است و این به خاطر آشنائی او با کتب مقدّسو زبان های سریانی و عبری و حبشی است.او بر همان اوزانی شعر سروده است که بیشتر شاعران جاهلی این کار را انجام داده اند.واژگان کلیدی: عصر جاهلی،أمیة بن أبي الصلت،آئین حنیف،اشعار دینی

در این پایان نامه می خواهیم از وجوه اعرابی که در وجه معنی در تفسیر مجمع البیان آمده است بحث کنیم . زیرا معنی قران در این روش واضحتر و آسانتر می شود. و از آنجا که در این تفسیر مؤلف برخی وجوه اعراب را در قسمت اعراب آیات ننوشته است و در قسمت معنی آورده است ، لذا بر آن شدم تا این وجوه را استخراج کنم . زیرا که معنی ، اساس تفسیر قرآن کریم است و مؤلف وجوه اعرابی مختلف را ذکر کرده است ، به این دلیل که رابطه قوی بین معنی و اعراب وجود دارد و از آنجا که این وجوهی که در معنی آمدهاست تاکنون کسی به تحقیق پیرامون آن نپرداخته است با توکل به خداوند به تحقیق آن پرداختیم. و این بحث که بحث تحلیلی است در مراحل زیر انجام شده است. 1-استخراج وجوه اعراب از وجه معنی و فیش برداری از آنها. 2-مقایسه آنها با وجوه اعراب تا اگر اعراب آیه ای تکرار شده است مشخص شود و این آیات با جمله ‹‹ هذا الوجه ذکر فی وجه الاعراب ›› نوشته شده است. 3-مقایسه این وجوه با آنچه در سایر کتابهای تفسیر و اعراب قرآن کریم نوشته شده است. 4-نوشتن پایان نامه.