جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

احمد بن محمد بن عیسی اشعری از اصحاب امام رضا، امام جواد و امام هادی (ع) و از راویان بزرگ شیعه در قرن سوم هجری به شمار می‌رود. همه فقها و همه علمای رجال درباره وثاقت وی اتفاق نظر داشته‌اند و تردیدی در این ‌باره وجود ندارد. بر اساس روایاتی که احمد اشعری درباره مقام امام معصوم نقل کرده، اعتقادات وی راجع به چیستی امامت، ضرورت وجود امام، ضرورت شناخت امام، علم امام، عصمت امام، ویژگی‌های مشترک امامان، داشتن قدرت انجام‌دادن امور خارق‌العاده، تعیین و نصّ بر امام، و ... بیان شده است. این مقاله نشان می‌دهد اعتقادات مطرح در قم و در قرن سوم، به طور عام، و اعتقادات احمد بن ‌محمد بن عیسی اشعری، به طور خاص، تفاوت چندانی با اعتقادات رایج در میان شیعیان امروزی ندارد. البته در میان مباحث کلامیِ مطرح‌شده در روایاتی که احمد بن ‌محمد بن عیسی اشعری نقل کرده، مباحث مربوط به امامت، نسبت به سایر مباحث، گستردگی بیشتری دارد که اهمیت و بحث‌برانگیزبودنِ این موضوع را نشان می‌دهد.

احمد بن‌محمد بن‌عیسی اشعری از اصحاب امام رضا، امام جواد و امام هادی (ع) و از راویان بزرگ شیعه در قرن سوم هجری به شمار می‌رود. تمام فقها و علمای رجال درباره وثاقت ایشان اتفاق نظر دارند. او احادیث مختلفی را درباره مبدأشناسی نقل کرده است. در این تحقیق سعی شده است با مطالعه و بررسی این روایات، آرای کلامی وی درباره مبدأشناسی به دست آید. در این مقاله بیان شده است که عالم حادث است و خدا خالقِ آن است. انسان فطرتاً خدا را می‌شناسد و در عالم ذرّ به ربوبیت او اقرار کرده است. برخی از صفات ثبوتی و سلبی خدا برشمرده شده و تصریح شده است که خالقیت، رازقیت، ربوبیت، مالکیت، فاعلیت و هدایت مخصوص خداوند است و هیچ چیزی شبیه خدا نیست؛ نه در ذات و نه در صفات، بلکه خدا این اسماء الحسنی را خود برای خویش اختیار کرده است. انسان مجبور نیست، اما توانایی و استطاعت مطلق و مستقل نیز ندارد؛ یعنی در محدوده اراده و قضا و قدر الهی اختیار دارد.

شفاعت، از جمله مسائل مشترک میان تمام مذاهب اسلامی است، و تنها در چگونگی آن اختلاف نظرهایی وجود دارد. یکی از این اختلافات، طلب شفاعت از پیامبر، پس از رحلت ایشان است که به اعتقاد سلفی‌های تکفیری این عمل، مصداق شرک است. اهمیت این مسئله و نتایج خسارت‌بار آن در تکفیر مسلمانان و افزایش اختلاف، ضرورت بررسی این اعتقاد را در مذاهب مهم اسلامی مشخص می­سازد. این تحقیق با هدف دستیابی به دیدگاه شافعی به عنوان یکی از چهار مذهب فقهی اهل سنت درباره آموزه شفاعت تدوین شده است. این تحقیق در مقام گردآوری به روش اسنادی ـ کتابخانه­ای، و در مقام داوری به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. بررسی آرای علمای شافعی حاکی از این مطلب است که برخلاف نظر سلفی­های تکفیری، طلب شفاعت از پیامبر پس از رحلت آن حضرت، به نظر شافعی نه تنها هیچ منعی ندارد و موجب شرک و کفر نمی­شود، بلکه زیارت قبر رسول خدا و درودفرستادن بر ایشان در کنار قبر آن حضرت، موجب تعظیم ایشان است و یکی از اسباب قطعی جلب شفاعت آن حضرت به حساب می­آید.

آموزه اعتقادی «رجعت» به عنوان یکی از نظریه های مهم درباره چگونگی تداوم حاکمیت اسلام بعد از امام زمان (ع) در میان اندیشمندان اسلامی مورد توجه قرار دارد. بررسی ابعاد و زوایای مختلف رجعت معصومین، ضمن نشان دادن تصویر روشن تری از آینده، نظریه های رقیب _ که برخی از آنها امروزه دستاویز گمراهان و دشمنان برای ضربه زدن به اسلام و آموزه انتظار و مهدویت قرار گرفته است ـ را به حاشیه خواهد راند. این تحقیق، با هدف سنجش و ارزیابی روایات رجعت معصومین ع از نظر اعتبار و دلالت، پس از بررسی روایات به این نتیجه رسید که این روایات بر اساس دلالت خاص یا عام بر رجعت معصومین به پنج دسته تقسیم می شوند؛ روایاتی که بر رجعت مومنین محض دلالت دارند، روایاتی که بر رجعت پیامبران و امامان به طور کلی دلالت می کنند، روایاتی که رجعت پیامبر اسلام را اثبات می نمایند، روایاتی که از رجعت امام علی ع خبر می دهند و روایاتی که بر رجعت امام حسین(ع) دلالت دارند. هم چنین پس از بررسی اعتبار روایات به دست آمد که فراوانی روایات درباره رجعت معصومین به اندازه ای است که اصل رجعت آنها را به صورت تواتر معنوی، ثابت می کند، اما درباره جزئیات رجعت ایشان، تنها یازده روایت دارای سند معتبر هستند. البته اگر مشکل عمومی اعتبار روایات مختصر البصائر رفع گردد، ده روایت نیز به آن افزوده خواهد شد.این تحقیق در مقام گردآوری به روش اسنادی _ کتابخانه ای و در مقام داوری به روش توصیفی _ تحلیلی انجام شد.