جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در نوشته­ های احمد جام (قرن 5-6 ق) افزون بر مباحث عرفانی، به مسائل اجتماعی نیز توجه شده ­­است. این مقاله می­کوشد با روش تحلیل محتوا، رویکرد او را به اصناف دینی عصرش تبیین کند. برای تبیین رویکرد او به اصناف دینی عصرش، ابتدا الگوهای شخصیتی مورد اشارة او از آثار مهمش استخراج شد و سپس با احصا، تحلیل و دسته­ بندی اوصافی که برای هر دسته برشمرده و نقدهایش بر آنان، تبیین شده ­است. در آثار او با سه گروه شخصیتی مواجهیم که عبارتند از: 1. گروهی کاملاً مقبول و الهی مانند زاهد، عارف، حکیم و...؛ 2. گروه گاه نامقبول و گاه مقبول مانند صوفی، مرید، درویش و ...؛ و 3. کاملاً نامقبول مانند قاری، مفتی، خواجه­امام و .... این گروه­ها نشان می­دهد که ذهن او به دو دستة متصوفه و اصحاب علوم ظاهری معطوف بوده ­است و به اصناف دیگر (بازاریان و امرا) بی­توجه بوده ­است. از اوصافی که او برای این دسته­ها برمی­شمرد، چنین برمی­آید که اساس نگرش او به جامعه­اش، بناشده بر معنویت و اخلاق است و نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی، حساسیت چندانی نداشته و ریشة مشکلات اجتماعی را هم در مسائل اخلاقی و معنوی می­دیده است.