جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مثنوی معنوی به‌عنوان دریایی از معانی عرفانی و اخلاقی، از جمله آثاری است که واژگان آن معانی گوناگون دارد. در این پژوهش که رویکردی توصیفی‌تحلیلی دارد و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته، معانی باد در مثنوی بررسی شده‌ است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که باد در مثنوی، چون بسیاری از واژه‌ها، کارکردهای معنایی مختلف دارد و سخت جلوه‌گری می‌کند. باد در مثنوی 303 بار به کار رفته که بیشترین و کمترین بسامد آن به‌ترتیب در دفترهای ششم (68 بار) و پنجم (24 بار) است. وجود 60 کارکرد معنایی گوناگون باد در مثنوی، نشانگر توجه ویژۀ مولانا به این عنصر طبیعت و استفادۀ فراوان از آن برای طرح و تفهیم مباحث و مفاهیم عرفانی و اخلاقی متعدد است. پاره‌ای از معانی باد در مثنوی، پیش از مولانا نیز رایج بوده؛ و پاره‌ای دیگر حاصل خلاقیت اوست. باد در معنی رایج و معمول خود، باد در معنی فعل دعایی، باد در معنی غرور و خودبینی، باد در معنی نیستی و فنا، باد مطیع حضرت سلیمان(ع)، باد مطیع و تسبیح‌گوی خدا، باد در معنی محرک و خالق، باد در معنی نَفَس و... از پُرتکرارترین کارکردهای معنایی باد در مثنوی است.

زندگی آدمی با اسطوره و آیین عجین شده است؛ اشتراک در مفاهیمی چون رنج، شادی، جنگ، صلح، عشق و سایر عواطف، روزنه‌ای به سوی یک حس مشترک می‌گشاید که دلیلی برای روی آوردن انسان‌های تنها، به جمع می‌شود و به اسطوره و آیین آن‌ها معنا می‌بخشد. خون، بخشی از وجود زیستی آدمی و حیات سیال اوست که از پیکر فرد فراتر رفته، به میان افراد رسیده، بخشی از حس مشترک آدمیان را تشکیل داده و به نوبة خود منشأ بسیاری از اسطوره‌ها و آیین‌های کهن در زندگی فردی و اجتماعی بشر شده است. اسطورة خون در میان ملت‌های مختلف به صورت‌های گوناگون نمود یافته ‌است. در میان اقوام ایرانی، اسطوره‌های مربوط به آن متنوع است که بخشی از آن‌ها در پیکر حماسة ملی ایران بروز و ظهور پیدا کرده‌ است. ریختن خون و نوشیدن آن از جمله موارد تلفیق آیین و اسطوره است که در شاهنامه دیده می‌شود. این پژوهش با رویکرد تحلیلی ـ تطبیقی همراه با شواهدی از فرهنگ‌های مختلف به بررسی اسطورة خون و کارکردهای آیینی آن، با توجه به داستان‌های شاهنامه پرداخته است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که این اسطوره عمدتاً به صورت‌های بلاگردانی، دفع شرّ، کین‌خواهی، سوگواری، حیات و نیروی دوباره، کارکردی آیینی یافته است.