جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهمترین و اساسی‌‌ترین مسائل حوزه معارفی و اعتقادی، ‌‌مسئله مهدویت و تحقق پیدا نمودن حکومت دینی در پهنه‌ گیتی است. ‌‌از آنجاکه تحقق این وعده‌ الهی جز از راه قیام و مبارزه با ظالمان، ‌‌مشرکان و بی‌‌دینان امکان‌پذیر نیست، شناخت ویژگی‌‌‌های قیام و رهبر قیام، ‌‌مهم است. پژوهش حاضر به‌روش توصیفی - تحلیلی صفات قیام امام زمان(عج) را از خطبه غدیر استخراج و تحلیل نموده است. نتایج نشان داد که صفات و ویژگی‌‌‌های بسیار برجسته و ممتازی ‌‌برای قیام امام زمان(عج) در این خطبه ‌بیان شده است. ‌‌ازجمله آن صفات می‌‌‌توان به اصل قیام و ماهیت قیام، ‌‌هدف قیام، ‌‌برحق بودن قیام، ‌‌چگونگی آغاز قیام (سیر قیام – هدایتگری و اقدام نظامی) پیروزی قطعی قیام، ‌‌تشکیل حکومت عدل جهانی و اجرای واقعی اصل شایسته سالاری اشاره نمود. ‌‌مجموع این صفات نشان‌دهنده‌ آن است که آیند‌ه‌ای بس روشن برای بشریت ترسیم شده است؛ به گونه‌ای که جامعه مطلوب از زمان ظهور آغاز می‌‌‌گردد. ‌‌

اصطلاح روح کلی قرآن کریم مبنایی است که توسط آمنه ودود، نومسلمان آفریقایی ـ آمریکایی‌تبار، مطرح شده است. وی معتقد است که باید آیات قرآن کریم را بر اساس این مبنا تفسیر کرد؛ چراکه روح کلی و هدف عالی قرآن کریم، تساوی جنسیتی بوده است. جریان نهضت بازگشت به قرآن پس از ارائه راهکارها و روش‌های خود در فهم آیات قرآن کریم و رسیدن به تنگنا، این مبنا را برای حفظ و تداوم جریان خود برگزیده است. این جریان قرآن را بر اساس رهیافت‌های هرمنوتیکی ـ تاریخی تحلیل نموده و معتقد به سیال بودن معنای هر واژه یا آیه بر اساس شرایط تاریخی ـ فرهنگی خواننده متن است. مبنای روح کلی، مبنای روش هرمنوتیکی ـ تاریخی است که تاکنون مورد مناقشه جدی قرار نگرفته است. این مقاله که با روش اسنادی و با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی نگاشته شده است، به دو نقد اصلی در عناوین ناکارآمدی این مبنا در تفسیر آیات قرآن کریم و داشتن پیش‌فرض‌های هرمنوتیکی و پیامدهای سه‌گانه آن در فرایند تفسیر پرداخته است. پیامدهای این مبنا شامل جدایی قرآن کریم و سنت، نارسایی سنت در بیان مفاهیم آیات قرآن کریم و اعتقاد به تاریخ‌مندی قرآن و عدم وجود فهم عینی و ثابت از قرآن کریم است.

دعا نوعی عبادت است که در جهان‌بینی توحیدی، همواره تسکین‌دهنده آلام روحی و جسمی انسان به‌شمار می‌رود. دعا می‌تواند به‌عنوان یکی از راهکارهای مقابله با بیماری کرونا مطرح باشد؛ اما در حال ­حاضر، با به‌حاشیه‌رفتن مسائل و مفاهیم دینی و پررنگ‌شدن راهکارهای ­پزشکی، این شبهه مطرح است که اگر با رعایت مسائل بهداشتی، به سلامتی جسمی می‌رسیم، پس چه نیازی به دعا و توصیه­های معنوی وجود دارد؟ پژوهش حاضر به روش عقلی و نقلی، با ابزار کتابخانه­ای و پردازش اطلاعات به‌صورت توصیفی‌ـ‌تحلیلی به‌دنبال پاسخ‌گویی به این چالش است. از دستاوردهای این تحقیق آنکه پنج ­دسته از آیات قرآن در مقام ­پاسخ‌گویی به این شبهه هستند. دسته­اول: آیات دال بر رابطه‌ علی و معلولی بین پدیده‌ها، که بر طبق آن، شرایط دعا به‌عنوان جزء‌العلّه و موانع استجابت دعا با عنوان نبود مانع در تحقق معلول تاثیرگذار هستند. دسته­ دوم: آیات دال بر تبیین مفهوم استجابت دعا است؛ با این توضیح که استجابتِ دعا، به‌معنای جواب‌دادن خدا به ما، قطعی است؛ اما این پاسخ، به‌معنای تحقق آنچه می‌خواهیم نیست. دسته ‌سوم: آیات دال بر حکمت است؛ زیراکه بندگان خدا، که دلشان به نور ایمان و عمل صالح نورانی شده، حتی اگر علت عدم استجابت را ندانند، لب به ناشکری نمی‌گشایند؛ چرا که می­دانند یکی از صفات خداوند متعال، حکیم است. دسته ­چهارم: آیات دال بر سنت آزمایش است تا انسان جایگاه واقعی خود را دریابد. دسته ­پنجم: آیات دال بر فقر ذاتی انسان است که بر اساس آنها، ادعای بی‌نیازی از خداوند متعال، مخالف با نص صریح این آیات است.

دو آیه بر تعجیل به هنگام نزول وحی در قرآن کریم ظهور دارد و یک آیه ضمانت حفظ آیات الهی و عدم فراموشی آیات برای پیامبر را دلالت دارد مقاله حاضر در صدد تبیین چگونگی تعجیل و سازگاری آن با عصمت پیامبر -صلی الله علیه و آله- و آیه ضمانت آیات الهی می باشد؛ که با استفاده از منابع تفسیری فریقین و به روش توصیفی و تحلیلی به دلائل درون متنی و برون متنی این مسئله پرداخته است و به این نتیجه می رسد که تعجیل پیامبر به جهت فراموشی یا عدم فراگیری الفاظ و آیات نبوده است و نهی در آیه شریفه ارشادی بوده و تعجیل پیامبر نیز به سبب درک عمیق حقایق روز قیامت و تحت تاثیر قرار گرفتن از آیات شریفه باعث به وجود آمدن حالت تعجیل در پیامبر -صلی الله علیه و آله- شده است.

مفسّران در علم تفسیربرای کشف مراد خداوند متعال از آیات قرآن نیازمند قواعد خاصّ تفسیری می­باشند. به هر میزان مفسر از قواعد بهره ببرد تفسیر او از خطا در کشف مراد خداوند مصون­ خواهد بود. آیه تطهیر از جمله آیات مهم و اختلافی میان شیعه و اهل سنّت است که یکی از محورهای اختلاف را می­توان در بهره مندی از قواعد تفسیر در میان مفسّران جست­و­جو کرد. در این نوشتار قواعد تفسیر در تفسیر آیه تطهیر در کتاب اهل البیت آیت الله فاضل لنکرانی(ره) تبیین می شود و با استفاده از منابع کتابخانه ای و با شیوه تحلیلی ـ توصیفی در صدد تطبیق قواعد در تفسیر آیه می باشد. مهم ترین قواعد به کار رفته عبارتند از: توجه به قرائن متّصل لفظی و غیر لفظی ، توجه به قرائن منفصل، لزوم کاربرد علم و علمی،توجه به قواعد ادبیات عرب، توجه به مفاهیم کلمات در زمان نزول، قاعده تمایز و معنای حقیقی لفظ از غیر آن.

قرآن کریم قابل اعتمادترین منبع وحیانی است که استوارترین روش زندگی را به انسان­ها نشان داده، آنها را که در پی خشنودی خداوند باشند، به راه‌های بی‌گزند هدایت کرده از تاریکی‌ها نجات داده و به جهانی سراسر نوارنیت وارد می­کند. ده‌ها آیه و روایت بیان­گر نقش انحصاری و بی‌بدیل عترت، در کشف معانی و مقاصد قرآن است. این مقاله بعد از تبیین تفسیر روایی و بیانگونه‌های آن با مراجعه به تفاسیر روایی البرهان، درالمنثور، نور الثقلین و... با روش توصیفی- تحلیلی به جمع‌آوری روایات در ذی آیات سوره مزمل و شناخت گونه‌های تفسیر روایی می­پردازد.

ساختار وجودی انسان بر مبنای توحید سرشته شده و رکن این ساختار در اسنان همان معرفت و گرایش توحیدی است که در همگان نهادینه شده و تغییر ناپذیر است تبری به معنای بیزاری جستن قلبی ، زبانی و عملی از دشمنان خدا و پیشوایان معصوم علیه السلام از آموزه های اجتماعی اسلام است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که بر اساس آیات قرآن کریم فطرت توحیدی چگونه مبنای تبرّی در روابط اجتماعی قرار میگیرد و با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به این نتیجه رسیده است که هر رابطه ای بر محور توحید نباشد، باطل، کفر و طاغوت است و انسان موحد، فطتا از آن تبری می جوید ، زیرا بین ایمان و کفر تقابل وجود دارد و در بینش قرآنی و توحید محور ، انسان نمی تواند هم کفر را بپذیرد و هم مومن باشد از سوی دیگر ، جهت گیری توحیدی به معنای مدارا نکردن ونداشتن زندگی مسالمت آمیز با پیروان دیگر ادیان نیست ، چرا که آیات قرآن کریم بیانگر ضرورت تحمل عقاید مخالف ، زندگی مسالمت آمیز و رعایت حقوق اساسی هر انسانی است واصل کرامت انسانی را در مناسبات و تعاملات اجتماعی حاکم می داند.

در این میزگرد استادان و همکاران سید محمد آوینی، دکتر احمد احمدی، دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، دکتر غلامرضا اعوانی، دکتر غلامعلی حداد عادل، محمد علی شعاعی، سرکار خانم ماهروزاده و رضا داوری اردکانی شرکت داشتند و در باب سکولاریسم (که به نظر آقای دکتر حداد عادل تعبیر گیتی گرایی ترجمه ی خوب و مناسبی برای آن است) به طور کلی و علی الخصوص اسلام و سکولاریسم و وضعیت کنونی آن بحث نمودند. آیا سکولاریسم به همان صورتی که در اروپا پدید آمده در کشورهای اسلامی هم درک شده و تحقق یافته است؟ دکتر حداد عادل: تفکر سکولاریستی در واقع تحقق این قول معروف است که کار مسیح را به مسیح واگذارید و کار قیصر را به قیصر. دکتر داوری: اولین پرسش این است که سکولاریسم یعنی چه و چرا عثمانی ها آن را علمانیت ترجمه کرده اند؟ علمانیت بیشتر در زبان عربی رایج شده است. پرسش مهم دیگر این است که آیا سکولاریسم به همان صورتی که در اروپا پدید آمده، در کشورهای اسلامی هم درک شده و تحقق یافته است؟ یعنی تلقی ما از سکولاریسم همان تلقی است که در اروپا بوده است؟ و بالاخره هم اکنون سکورالیسم در چه وضعی است؟…

اعجاز مدیریتی از وجوه اعجاز علمی قرآن است که مورد توجه قرآن ‌پژوهان معاصر قرار گرفته است. بشر در چگونگی اداره خود و مدیریت جوامع، نیازمند آموزه‌های وحیانی است. شیوه‌های هدایت و مدیریت قرآن برخاسته از اسباب فرا طبیعی است. این وجه از اعجاز در صورت اثبات دارای ثمرات و آثار فراوانی در مدیریت است که می‌تواند از مدیریت فردی تا مدیریت کلان جهان را دربر بگیرد و نمونه بارز آن تحوّلی است که در مدت زمان کوتاهی در جامعه جاهلی صدر اسلام ایجاد کرده است. این نوشتار که با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع تفسیری و مدیریتی و به روش کتابخانه‌ای نگارش یافته، ضمن تبیین اعجاز مدیریتی، به بیان ویژگی‌های اخلاقی مدیران در دو حوزه فردی و اجتماعی پرداخته است تا نگاه جامع قرآن را در ارائه الگویی کامل در حوزه اخلاقی مدیران با هدف اثبات این وجه از اعجاز به نمایش بگذارد و دریچه‌ای نو درعرصه مطالعات مدیریتی ‌بگشاید.