جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دیدگاه امام خمینی(ره)، همگرایی، از اهداف بزرگ دین، ابزار پیشبرد اهداف دیگر و عنصر کلیدی تشکیل جامعه‌ی فاضله است که در ایجاد و استقرار عدالت نقش محوری دارد. راهکارهای امام خمینی برای ایجاد، تثبیت و گسترش همگرایی در جهان اسلام، پرسش اصلی این مقاله است. پاسخ، براساس چارچوب نظری «امهات مطالب یا اسّ المطالب» و نظریه‌ی سه لایه‌ای بودن دین، با روش اکتشافی- استقرایی ارائه شده است. از نظر امام خمینی، تحقق برادری در سه سطح باورها، اخلاق و رفتار در سطح جهان اسلام و گام دوم، که بیشتر مرتبط با سطح سوم، یعنی سطح رفتار است، مبارزه با قدرت‌های مستکبر و ظالم است. این دیدگاه مبتنی بر سیره‌ی انبیای الهی:، اهل‌بیت: و آموزه‏های قرآن کریم است که در «نپذیرفتن ولایت یهود و نصارا»، «دوری از نزاع»، «اخوت ایمانی»، «اعتصام به حبل‌الله»، «کنار گذاشتن ترس و واهمه»، «همبستگی برادروار» و «مبارزه با ظلم و ظالم» تجلی می‌یابد. اعلام برائت از مشرکین در اجتماع ایمانی حج ابراهیمی، الهام گرفتن از عاشورا، پیروی از منجی موعود، بخش‏هایی دیگر از کارایی دیدگاه امام خمینی1 را نشان می‏دهد که در این مقاله از آنها بحث شده است.

مسئله مقاله حاضر صورت‏بندی نظریات فرهنگی بر اساس منظومه فکری امام خمینی است. نظریات فرهنگی در دو طیف کلان متعالی و متدانی طبقه‏بندی می‏شوند. نظریه فرهنگی متعالی دارای وضعیت جامع و نظریه‏ای بومی و اسلامی است. در مقابل این نظریه هفت نظریه دیگر قرار دارند که در سه سطح تک‌بعدی، دوبعدی و سه‌بعدی دسته‌بندی می‏شوند و دارای وضعیت ساده، پیچیده و بسیار پیچیده هستند. روش مقاله تحلیلی - استنباطی و چارچوب نظری هم ترکیبی از نظریه فطرت و نظریه انسان‏شناسی امام خمینی است. نوآوری مقاله حاضر علاوه بر استفاده از چارچوب نظری بومی، طبقه‌بندی کلان و خرده نظریه‏های فرهنگی به هشت نوع می‏باشد.

مقاله حاضر، در صدد تبیین گفتمان مقاومت در عرصه بین‎الملل با تأکید بر بیانیه گام دوم انقلاب و محوریت دیدگاه مقام معظم رهبری آیت‎الله خامنه ‏ای است. براین اساس، با استفاده از چارچوب نظری «امهات مطالب یا اسّ المطالب» و روش اکتشافی- استقرایی تلاش کرده است تا گفتمان مقاومت ارائه گردد. مقاومت در این گفتمان دارای مفهومی سازه‏ای است که ضرورت آن، دلایل و شواهد قرآنی، روایی، عقلی، تجربی و عقلایی دارد و برای کاربست آن، استقلال فکری، معنویت، تقوا، مساجد، ساده‎زیستی، پرهیز از اسراف، تشکیلات، دعا، نترسیدن از تنهایی و ... ضروری است. در گفتمان مقاومت از منظر آیت‎الله خامنه ‏ای، در مرتبه اول رسول الله و در مرتبه بعد، حضرت اباعبدالله الحسین و در مراحل پایین‏ تر، امام خمینی به‎عنوان الگو معرفی شده است.

آسیب‌شناسی مبانی‌ معرفت‌شناختی علوم انسانی از منظر قرآن کریم، مسئله این مقاله است. پاسخ این مسئله بر اساس تئوری تحلیل بحران بیان شده است. بر اساس این چارچوب، یک آسیب باید از چند زاویه تجزیه و تحلیل شود: 1. آسیب چیست؟ 2. ریشه یا ریشه‏های آسیب چیست؟ 3. وضع مطلوب چیست؟ 4. راه‌حل چیست؟ بر این اساس سؤالات ما عبارت خواهد بود از: 1. آسیب علوم انسانی در حوزه معرفت‏شناختی چیست؟ 2. ریشه آسیب علوم انسانی در حوزه معرفت‏شناختی چیست؟ 3. وضعیت مطلوب علوم انسانی در حوزه معرفت‌شناسی چیست؟ 4. ‌راه‌حل آسیب علوم انسانی در حوزه معرفت‏شناختی چیست؟ پاسخ مقاله که با روش تحلیلی و استنباطی بیان شده، این است که از منظر قرآن کریم، شک‏گرایی، مادی‏گرایی و الحاد همراه با ادعای دین‏داری، آسیب‏هایی است که‌ ‏‌علوم انسانی با آن روبه‌روست یا می‏تواند روبه‌رو باشد. یکی از ریشه‏های این مشکلات، انکار غیب است. وضع مطلوب هم بنا کردن علوم انسانی بر اساس معارف وحیانی و معارف ‌اهل‌بیت‰ می‏باشد. با قیام علمی لله و اصلاح و ترمیم و بلکه تحولِ دستگاه معرفت‌شناسی علوم انسانی، می‏توان به وضعیت مطلوب دست یافت.

هدف اصلی پژوهش حاضر استفاده از قرآن در تولید علوم انسانی متعالی از منظر امام خمینی می‌‌باشد. تبیین رابطه‌‌ی انواع مواجهه قرآن با تولید انواع علوم انسانی از نوآوری‏های مقاله‌‌ی حاضر بوده که با روشی استنباطی-تحلیلی ارائه شده است. نتایج نشان می‌‌دهد، براساس دیدگاه امام خمینی، حداقل سه روش در تعامل علوم انسانی با قرآن قابل استنباط است، شامل: مبنای متدانی، مبنای متعارف و مبنای متعالی. این سه مبنا تولید سه مدل علوم انسانی را به دنبال دارد که می‏توان آن‌‌ها را علوم انسانی متدانی، علوم انسانی متعارف و علوم انسانی متعالی نامید. نقطه‌‌ی آغاز علوم انسانی متعالی، عزم علمی و قیام علمی لِلّه می‏ باشد و در ادامه، تصمیم به بهره ‏برداری و مراجعه‌‌ی روشمند به قرآن کریم.