جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

واقع‌گرایی کورنل به موج جدید طبیعت‌گرایی اخلاقی متعلق است. آن چیزی که واقع‌گرایی کورنل را از دیگر مکاتب طبیعت‌گرایی متمایز می‌کند موضع ضد فروکاست گرایانة این دیدگاه در مورد واقعیات اخلاقی است. هدف ما در این جستار بررسی معنی‌شناسی این مکتب فکری بر پایة آرای شاخص‌ترین چهرة آن در این زمینه، ریچارد بوید است. تلاش می‌کنیم تا نشان دهیم معنی‌شناسی ارائه‌شده توسط بوید هم استدلال پرسش گشودة مور بر ضد طبیعت‌گرایان را بی‌اثر می‌کند و هم دفاعی از واقع‌گرایی اخلاقی در برابر رویکردهای نسبی گرایانة برساختی در فرااخلاق به دست می‌دهد. در حین بررسی استدلال بوید، لوازم و پیش‌فرض‌های موردنیاز وی همچون مفهوم نوع طبیعی، اینهمانی های مصداقی و یا نشانگر جزئی و هم ارجاعی را موردبحث و بررسی قرار خواهیم داد.

واقع‌گرایی کورنل به‌صورت گسترده‌ای در متون فلسفی چند دهۀ اخیر بحث و بررسی شده است. یکی از تأثیرگذارترین راهکارهای دفاعی برای واقع‌گرایان کورنل در حوزۀ معرفت‌شناسی، نظریه‌ای است که جکسون و پِتیت در دهۀ 90 میلادی با عنوان «تبیین برنامه‌ای» ارائه داده‌اند. این تبیین، نقش ویژگی‌های مرتبه بالایی مانند خصایص اخلاقی را در بهترین تبیین از جهان، به‌روش علمی و طبیعت‌گرایانه حفظ می‌کند. در بخش نخست، به شرح این تبیین پرداخته می‌شود و سپس کاربرد آن در اخلاق پی گرفته می‌شود. بخش دوم به بررسی انتقادهای لایتر در استفادۀ واقع‌گرایان کورنل از تبیین برنامه‌ای اختصاص داده می‌شود. در قسمت سوم، انتقاد میلر بر مواضع لایتر و همچنین تبیین برنامه‌ای نقد و بررسی می‌شود. این جستار با بررسی دفاع نلسون از تبیین برنامه‌ای در برابر انتقاد میلر به پایان می‌رود.

بنا بر نظریۀ هنجارینگیِ باور در معرفت‌شناسی، باور حالت ذهنی هنجارین می‌باشد. نسخه‌های متعددی از این نظریه در متون فلسفی موجود است که در این مقاله به بررسی دو نسخۀ معروف از آن‌ها خواهیم پرداخت. نسخۀ اول ناظر به هنجاری است که اصطلاحا «هنجار صدق» نامیده می‎‌شود؛ بر اساس این هنجار «شخص باید به p باور داشته باشد اگر و فقط اگر p صادق باشد» (Shah 2003, 2009). بر اساس نسخۀ دیگر «شخص باید به p باور داشته باشد اگر و تنها اگر p را بداند» (Williamson 2000, Brown 2010). بحث در باب این نظریات، مبحثی است گسترده که طبعاً بررسی تمامیِ آن‌ها خارج از محدوده و هدف مقالۀ پیش رو است. تمرکز ما در این مقاله، ناظر به انتقادات مهمی است که شاکِل (Shackel) مطرح ساخته است. بر اساس این انتقاد، گزاره‌های خودارجاعی وجود دارند که هنجارهای معرفی شده در ارت.باط با آن‌ها دچار تناقض می‌گردند. در این مقاله به نقد و بررسی انتقادات شاکل خواهیم پرداخت.

بنا بر نظریه هنجارمندیِ باور در معرفت‌شناسی، رابطه‌ای هنجارین میان باور و محتوای آن باور وجود دارد. بر اساس یک صورت‌بندی مشهور از این رابطه، که آن را «هنجار دامنه کوتاه صدق» می‌نامیم: «شخص باید (به p باور داشته باشد) اگر و فقط اگر p صادق باشد». تمرکز ما در این مقاله، ناظر به نقش تبیین‌کنندگیِ این هنجار در رابطه با هنجارِ شاهد است؛ یعنی این‌که «شخص باید (به p باور داشته باشد) اگر و فقط اگر شواهد برای صدق آن باور در دست داشته باشد»؛ هنجار اخیر را «هنجار دامنه کوتاه شاهد» می‌نامیم. بر اساس این نظر، شواهد به‌طور مستقل ارزشمند نیستند، بلکه هنجارمند بودنِ آن‌ها برای تولید باور ریشه در هنجار صدقی که در بالا ذکر شد دارد. به بیان دیگر، از آن‌جا که شواهد نوعاً دالِ بر صدق هستند و همچنین این‌که بر اساسِ هنجار صدق، باور به‌صورت هنجارین توسط صدق مقید می‌گردد، لذا باور به صورت هنجارین توسط شواهد هم مقید می‌گردد. پس از تشریح این نظریه، ابتدا صورت‌بندی دیگری از هنجار صدق، یعنی «هنجار دامنه بلند صدق»، را به بحث خواهیم گذاشت که بر اساس آن «شخص باید (به p باور داشته باشد اگر و فقط اگر p صادق باشد)». ادعای اصلی ما که آن را بر اساس استدلالات فلسفی و سپس منطق تکلیف مستدل خواهیم کرد، آن است که هنجار دامنه بلندِ صدق نسبت به هنجار دامنه کوتاهِ صدق از توان تبیینی بهتری در رابطه با اتخاذ باور بر اساس شواهد (که آن را «هنجار دامنه بلندِ شاهد» خواهیم نامید) برخوردار است.

ظهور منطقه‌ای غیرکلاسیک در برابر منطق کلاسیک موجب از بین رفتن فرض پیشینی بودن معرفت منطقی شده بطوریکه منطقدانها از ترجیح یک نظریه منطقی بر نظریات دیگر سخن می‌گویند و مدلی برای گزینش معقول میان آنها ارائه کرده‌اند. روش‌شناسی استنتاج به بهترین تبیین از جمله مدلهای گزینش معقول میان نظریات علمی است و در این رساله نشان می‌دهیم که نظریات منطقی از ویژگی‌های لازم برای کاربست این روش‌شناسی در حوزه منطق برخوردارند. بویژه آنکه گزینش معقول نظریات در قلمرو منطق براساس سازگاری با شواهد حاصل می‌شود. بدین‌طریق، در این رساله به مقایسه منطق کلاسیک و غیرکلاسیک براساس معیارهای بهترین پرداخته‌ایم و شرطی استلزامی و استدلال‌های ریاضی دو موردی هستند که این مقایسه برسر آنها انجام شده است.

جرج ادوارد مور متوجه شد جملاتی مانند «P؛ اما من باور ندارم که P» و «P؛ اما من باور دارم که ~P» می‌توانند محتوای صادقی داشته باشند؛ اما اظهارشان پوچ و بنابراین پارادوکسیکال است. همچنین او دریافت که این جملات اگر به‌صورتِ سوم‌شخص و یا در قالب زمان گذشته اظهار شوند، اظهارشان پوچ نیست. پس از مور نیز مشخص شد علاوه‌بر اظهارپذیرنبودن این جملات، آنها نمی‌توانند به‌درستی باور شوند. در این مقاله ابتدا به معرفی مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع جملات پرداخته می‌شود و سپس ضمن معرفی رویکرد اظهاری مور دربارۀ این جملات، استدلال می‌شود که می‌توان دستِ‌کم چهار نقد مهم را به این رویکرد وارد دانست و درنتیجه، این رویکرد نمی‌تواند تبیین کارآمدی دربارۀ پارادوکس مور ارائه کند.

مور (1903) در استدلال پرسش باز ادعا می‌کند که مفهوم «خوب» را نمی‌توان بر اساس مفاهیم دیگر اعم از مفاهیم طبیعی و غیر طبیعی تعریف کرد. پل بلومفیلد (2006) به تبعیت از داروال-گیبارد-ریلتن (1992) تقلیل ناپذیری مفهوم خوب را مبتنی بر هنجارمند بودن این مفهوم تبیین نموده است. بر اساس این ایده، مفهومِ «خوبی»- بر خلاف مفاهیم دیگری که معمولاً در تعریف خوبی بیان می‌گردد، مثل مفهومِ «لذت بخش بودن»، ویژگیِ راهبر کنش بودن را داراست. افزون بر این بلومفیلد هنجارمندی مفهوم خوب را قابل قیاس و شبیه به هنجارمندی معناشناختی می‌داند. مطابق استدلال پیروی از قاعدة ویتگنشتاین معنا هنجارمند است به این اعتبار که معانی الفاظ واجد خصیصۀ راهبری کنش هستند و به بیان دیگر معانی واژگان کاربست آنها را در زبان به نحوی هنجاری مقیّد می‌کند. هدف اصلیِ ما در این مقاله بررسی ادعای بلومفیلد و مقایسه هنجارمندی در حوزۀ اخلاق با هنجارمندی معناشناختی است. بدین منظور ابتدا به ایضاح استدلال پرسش باز مور و سپس به توضیح هنجارمندی معناشناختی خواهیم پرداخت. پس از آن برهان بلومفیلد را بازتقریر خواهیم کرد و در پایان استدلال خواهیم کرد که بر خلاف نظر او هنجارمندی در حوزۀ اخلاق با هنجارمندی معناشناختی شباهت ندارد.

کریپکی (1982) از زبانِ یک شکاکِ فرضی تزِ "شناخت‌گراییِ معنایی" را نقد و رد می‌نماید؛ بر اساسِ تزِ مذکور احکامی که حاویِ اسناد معنا هستند (مثل این حکم که "مریم از عبارت 'میز' میز را مراد می‌کند") بیانگر حالت ذهنیِ باور که یک حالتِ ذهنیِ صدق‌پذیر است، می‌باشند. برایِ استدلال علیه این تز، کریپکی از تزِ دیگری که در ادبیاتِ فلسفی به تزِ "هنجارمندیِ معنا" مشهور است استفاده می‌نماید. بر اساسِ تزِ اخیر معنایِ یک عبارت، کاربرد آن عبارت را به نحو هنجارین مقید می‌نماید؛ به عنوانِ مثال بر اساسِ این تز اگر من از عبارتِ 'میز'، میز را مراد کنم آنگاه بایستی عبارتِ مذکور را فقط به چیزهایی که واقعاً میز هستند اطلاق کنم. از سوی دیگر در فرا اخلاق استدلالِ مشهوری به نام "استدلالِ درون‌گراییِ انگیزشی" توسط مایکل اسمیت (1994) مطرح شده که هدف آن ردِ تزِ "شناخت‌گراییِ اخلاقی" می‌باشد. بر اساسِ تزِ "شناخت‌گراییِ اخلاقی" جملاتی که حاویِ اسنادِ مفاهیم اخلاقی به یک عمل هستند (مثل این حکم که "قتل بد است") بیانگر حالت ذهنیِ باور که یک حالتِ ذهنیِ صدق‌پذیر است، می‌باشند. در این مقاله در بارۀ امکانِ توسعۀ استدلالِ درون‌گراییِ انگیزشیِ مایکل اسمیت به حوزۀ معنا بحث خواهیم نمود. به بیان دیگر در این مقاله کاری تطبیقی میانِ دو حوزۀ مربوط به فرا اخلاق و فلسفه زبان انجام خواهیم داد با این شرح که بررسی می‌کنیم آیا میتوان استدلالی مشابه با استدلالِ مایکل اسمیت را در حوزۀ معنا مطرح نموده تا از این طریق بر اساسِ تزِ هنجارمندیِ معنا، کذبِ شناخت‌گرایی معنایی را نتیجه بگیریم یا خیر.

جملات موری جملاتی مانند "P اما من باور ندارم که P" و "P اما من باور دارم که ~P" هستند که علی‌رغم ممکن الصدق بودن محتوای آنها اظهار یا باور به آنها با نوعی پوچی (absurdity) همراه است. بر اساس برخی از خوانش‌های نظریه‌های مرتبه بالاتر آگاهی مانند نظریه‌های فکر مرتبه بالاتر (HOT)، ادعا می‌شود باورآگاهانه نسبت به جملات موری ممکن نیست به این معنا که شخص با باورِ آگاهانه آن‌ها در مجموعه باورهای خود دچار عدم عقلانیت خواهد شد. در این مقاله ابتدا به معرفی نظریه‌های مرتبه بالاتر آگاهی و نحوه کاربست آن‌ها در تبیین پوچی اظهار و باور جملات موری پرداخته و سپس استدلال می‌کنیم که رویکردهای مبتنی بر نظریه‌های مرتبه بالاتر آگاهی در مورد پارادوکس مور بر مبنای چهار نقد قادر به ارائه تبیین قابل قبولی برای پوچی جملات موری نیستند.

نظریه اینهمانی نوعی، حالات ذهنی را با حالات مغزی اینهمان می‌داند. در مقابل نظریه کارکردگرایی ذهن حالات ذهنی را بر اساس کارکردهای مربوط به آن حالات در ساختار عصبی موجودات زنده تعریف می‌کند. نظریه اینهمانی نوعی، از زوایای مختلفی در ادبیات فلسفی مورد نقد قرار گرفته که یکی از مهمترینِ این نقدها ناظر به مسئله تحقق چندگانه است. مسئله تحقق چندگانه بیان می‌دارد که حالات مغزیِ متفاوت علیرغم تنوع در آرایشِ مادی می‌توانند محقق کنندۀ حالات ذهنی یکسانی باشند؛ این بدین معنا است که موجودات گوناگون، علی‌رغم تفاوت فاحش در ساختار مغزی می‌توانند دارای حالات ذهنی یکسانی باشند. انتقاد اصلی کارکردگرایان به نظریه اینهمانی نوعی آن است که این نظریه، بر خلاف نظریۀ کارکردگرایی، تبیین قانع کننده‌ای از مسئله تحقق چندگانه ارائه نمی‌دهد. مدعای کلیدی این مقاله آن است که نظریه کارکردگرایی نیز با اشکال و اتهام مشابهی روبرو است. برای بیان این مطلب ابتدا نسخه‌ای جدید از مسئلۀ تحقق چندگانه را تشریح کرده و سپس استدلال خواهیم کرد که نظریه کارکردگرایی، تبیین قانع کننده‌ای از مسئلۀ مذکور ارائه نمیدهد. در انتها نتیجه خواهیم گرفت که، بر خلاف نظر فلاسفۀ کارکردگرا، نظریۀ کارکردگرایی از حیث تبیین پدیدۀ تحقق چندگانه مزیتی نسبت به نظریۀ رقیب آن یعنی نظریۀ اینهمانی ندارد و لذا از این حیث دلیل موجهی برای ترجیح نظریه کارکردگرایی نسبت به نظریۀ اینهمانی وجود ندارد.