جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دروج (دروغ) در نظر ایرانیان قبل از اسلام، بسیار ناپسند و زشت بوده است تا جایی‌که آن را یکی از دستیاران اهریمن می‌پنداشته و گاهی نیز دروج را خود اهریمن و دیو تصوّر می‌کرده‌اند. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به ریشه‌یابی واژة «دروج» در زبان اوستایی می‌پردازد و با ژرف‌کاوی در ساختار واژگانی از یک‌سو، و کنکاش در مفاهیم تطبیقی، از سوی دیگر می‌کوشد تا صورتی دیگرگونه را از طرح مسئله به دست دهد. از این منظر، دروج در جایگاه یک مفهوم اهریمنی در گسترة گسست‌های گفتمانی، با ایزدبانوان دوران پیشاآرایی مورد قیاس و سنجش قرار می‌گیرد و با تأمّل در خویشکاری‌های الهه‌های باستانی؛ نظیر میترا، آناهیتا و... سعی می‌شود تا دیگرگونی‌های معنایی و زبانی این مفهوم اهریمنی (دروج) توصیف شود. تکیه اصلی در این پژوهش بر تثبیت و تأیید چیستیِ مادینة دروج است. با توجّه به ویژگی زن‌سالاری بدوی و ایزدبانوان باستانی، جنبة مادینگی دروج استنتاج می‌شود. بررسی‌های به عمل آمده نیز نشان می‌دهد که صورت‌های کهن‌الگوهای مادینه در آیین مزدیسنا، از سویی دچار محدودیت و تغییر ماهیّتی شده و از سوی دیگر، کهن‌الگوهای مادینه‌ای که با مبانی آیین مزداپرستی در تقابل بوده، به صورت موجودات اهریمنی، تجلّی یافته‌اند. دروج یکی از این موجودات است.

ناصرخسرو شاعری بوده استمبلغ مذهباسماعیلی و شعر را به عنوان وسیله‌ای در خدمتگرفتتا به هدفخود که همان نشر مذهباسماعیلی بود، دستیابد. هدفاز نگارشاین پایان‌نامه شرح اصطلاحاتفلسفی، کلامی و منطقی سه اثر از آثار ناصرخسرو - دیوان اشعار، زادالمسافرین و خوان‌الاخوان - بوده استکه با راهنمائی استاد دکتر سیدمحمدترابی و مشاورتاستاد دکتر محمدحسین بیاتانجام گرفته استتا شاید کمکی باشد به خوانندگان و علاقه‌مندان آثار ناصرخسرو. شرح بسیاری از این اصطلاحاتدر زادالمسافرین و خوان‌الاخوان یا در جامع‌الحکمتین که جزء موضوع پایان‌نامه هم نبود - آمده است . شروح مذکور را ذیل هر اصطلاح آوردیم. تنها علامتاختصاری که در متن پایان‌نامه آمده است ، علامت"<----" می‌باشد به معنی "رجوع کنید" حکمهء دیوان که در ذیل ابیاتشاهد به چشم می‌خورد. بیانگر دیوان اشعار ناصرخسرو است . جلوی این کلمه همواره اعدادی به چشم می‌خورد، عدد سمتچپخط کج شمارهء قصیده و عدد سمتراستآن شمارهء بیتمی‌باشد. این پایان‌نامه در پنج بخشتنظیم شده است : -1 مقدمه‌ای مختصر در احوال و آثار ناصرخسرو صفحهء سه تا هشت-2 متن اصلی پایان‌نامه که همان شرح اصطلاحاتاست . صفحهء 1 تا 207 -3 فرهنگفرق صفحهء 208 تا 221 -4 فهرستاشخاص ، اماکن و فرق صفحهء 222 تا 225 -5 فهرستماخذ صفحهء 226 تا 228