جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حسیدیسم، فرقه‌ای عرفانی در دین یهود است که در نیمه دوم قرن 18 میلادی در اروپای شرقی رایج شد و تا عصر حاضر به طول انجامیده است. بنیانگذار این جنبش اسرائیل بن‌الیعذر معروف به "بشت" به معنای استاد نام نیکو است که بعل شم طوو خلاصه لقب وی می‌باشد. بشت در حالیکه خود پذیرای عرفان قباله بود و حتی بسیاری از آموزه‌ها و تعالیم مکتب‌اش نیز متأثر از سنت‌های قباله بود ، اما از یهودیان می‌خواست حتماً آداب و اعمال مذهب یهود را به جا آورند. با این حال مسیر مذهبی وی که در واقع هسته مرکزی عرفان حسیدیسم شد روش نوینی در پرستش خدا بود که در آن هر فرد چه آموزش دیده و چه بیسواد می‌توانست از طریق لذت و شادی به قرب خدا برسد. بیان احساسات مذهبی با فعالیت‌هایی چون موزیک، رقص، افسانه‌سرایی و داستان‌گویی‌ خصوصاً تأکید بر نقش شفاعت و میانجی‌گری «صدیق» که اولین بار توسط "داو بائر" شاگرد بشت مطرح شد از آموزه‌های مهم این مکتب است. صدیق در این مکتب، برای پیروانش چون تورات زنده عمل می‌کند، اوکسی است که واسطه فیض الهی است و به جای شاگردانش با خدا ارتباط برقرار کرده و آنها را به درجات بالای معنوی هدایت می‌کند. در اسلام نیز از قرن دوم هجری به بعد چند جریان اصیل و دوران‌ساز در بین مسلمانان رایج شد که هدف تمامی این جریانات معرفت و شناخت و وصول به حق تعالی بود. هر یک از این جریانات برای وصول به اهداف خویش دارای عقاید و مسلک و آموزه‌های خاص خویش بودند اما آنچه در تمامی این جریانات اهمیت محوری داشت نیازمندی سالک به مرشد در امر سلوک عرفانی است. مرشد در این مکاتب به اسامی مختلفی چون پیر، ولی، شیخ، قطب و دلیل راه نامیده می‌شد. او کسی است که در سلوک عرفانی تجربه و علم کافی دارد مسیر طریقت را به درستی پیموده و به حق نیز واصل شده است؛ لذا وی با دستگیری از سالک او را به سر منزل مقصود می‌رساند. به‌طور کلی می‌توان گفت که پیر در سلوک عرفان اسلامی و صدیق در جریان عرفانی حسیدیسم دارای نقش و جایگاه محوری می‌باشند.

در طول تاریخ، خدا به وسیله پیامبران از آدم‌ تا خاتم‌، با بشر سخن گفته است. پیامبران پس از فهم وحی و سخن خدا، مأمور بودند که با مردم براساس ظرفیت فهمشان صحبت کنند و کلام خدا به‌گونه‌ای به مردم القا شود که همه آنها بتوانند از آن استفاده کنند. ازاین‌رو، کتاب‌های آسمانی باید سطوح معنایی مختلفی داشته باشند تا برای همه مردم قابل استفاده باشند. ازآنجا‌که پیامبران کلام واحدی را با توجه به شرایط زمان و مکان، به‌صورت‌های گوناگون و با سطوح مختلف بیان کرده‌اند، به‌یقین در کتاب‌های آنان اشتراکات فراوانی وجود دارد. بنابراین، همه پیامبران، کتاب‌های پیشینیان را تصدیق و تأیید می کردند.هارولد کوارد، نویسنده این کتاب ارزشمند، که اینجانب افتخار ترجمه فصل اول و دوم آن را به کمک اساتید محترم و به عنوان پایان نامه خود داشتم، ادیان جهان و کتب مربوط به آنان را مورد بررسی و تحقیق قرار داده است که اینجانب تلاش خود را نمودم تا حق مطلب رابه طور کامل و بدون هیچ تصرفی ادا نمایم. در فصل اول به بررسی ماهیت و عملکرد کتاب مقدس در آیین یهود، موسی و تورات مکتوب، خاخام ها و تورات شفاهی، تفسیر کتاب مقدس، تورات در ارتباط با دیگر کتب مقدس و نقش آن در زندگی یهودیان خواهیم پرداخت. در فصل دوم ماهیت و عملکرد کتاب مقدس در آیین و زندگی مسیحی، عیسی و سنت شفاهی، شکل گیری کتب مکتوب عهد جدید و مجموعه قوانین آن، لوازم و روش های نوشتن، نسخه ها و ترجمه های انجیل، معانی مستتر در هر پاراگراف، تفاسیر و دیدگاههای متفاوت از تفاسیر سنت مسیحی و ارتباط کتاب عهد جدید با دیگر کتب مقدس را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

عرفان یهود آغاز پیدایش خود سه سنت عرفانی مرکاوا، قبالا و حسیدیسم و نیز دو گرایش عملی و نظری را پشت سر نهاده و به رشد و شکوفایی خود رسیده است.دوره ی کمال و پختگی عرفان یهود در سنت عرفانی قبالا آشکار شده و نیز مطالعات صورت گرفته در عرفان یهود مربوط به این سنت عرفانی می شود. مهم ترین اثر در زمینه این سنت عرفانی زهر است. این سنت عرفانی رابطه ی نزدیکی با سحر و جادو دارد. این مسئله زمانی خود را به وضوح نشان می دهد. که عارف بخواهد به مراحل بالاتر سیر و سلوک عرفانی نایل شود. عرفان مرکاوا بیشتر از دو سنت عرفانی دیگر توجه خود را به افسون های صورت گرفته و طلسم ها و تعویذها و کلمات رمزی معطوف کرده است. بدون شک پژوهش های صورت گرفته در این زمینه تا زمان حاضر بسیار کم است و بایستی دانش پژوهان در این حوزه فعالیت بیشتری انجام دهند. اما امید است این رساله بتواند راه را برای دانش پژوهان آتی هموارتر سازد.

انسان ذاتاً طالب کسب حقیقت، سعادت و جاودانگی است. دو حماسه عاشورا و بهگودگیتا، در نگاه خود به مقولات مهم زندگی انسانی، یعنی خدا، انسان و جهان، دارای وجوه اشتراک بسیاری هستند. علی‌رغم اینکه دو داستان در بستر متفاوتی شکل می-گیرند، اما رویکرد نهایی هر دو بر اصل عبور از دنیای مادی و پای نهادن در راه کشف حقیقت است. در هر دو حماسه، سالکان حق، با راهنمایی‌های انسان کامل یا وجه خدا و با پذیرش ریاضت و تربیت نفس و هم‌چنین ترک دنیا و ظواهر آن، پای در مسیر کشف و شهود حقیقت غایی می‌گذارد. در طی این مسیر که طبعاً با مشکلات خاص خود مواجه است، نقش وجه خدا و یا انسان کامل بسیار کلیدی می‌باشد و اساساً به‌واسطه فیض وجودی او، سالکان از عالم تکثرات عبور و به قرب توحید و فنای در حقیقت می‌رسند. در هر دو حماسه شأن سالک در پی دریدن حجاب‌ها و رسیدن به حقیقت وجودی ذات خداوند است. در نگاه این دو حماسه، جهان و ظواهر آن فاقد ارزش ذاتی هستند و انسان به‌واسطه انجام کارهای خود در دنیا مسوول است و پس از مرگ به-واسطه تأثیرات اعمالش در روند زندگی اُخروی خود، مورد بازخواست و عقوبت قرار می‌گیرد. بنابر این باید در پی پیدا کردن راهی برای رهایی از این عقوبت باشد. از این‌رو جهان در هر دو نگرش، محلی برای کشت نیکی‌ها و اصلاح نفس است. نهایتاً در پایان هر دو داستان، سالکان با فنای در ذات حق، جاودانی و ابدی می‌گردند.

چکیده رهبانیّت از مهمترین اصول دستیابی به رست گاری در دین بودائی به شمار می رود؛ تا بدانجا که می توان گفت بودا رسیدن به نجات را بدون ترک زندگی معمول دنیوی و در پی ش گرفتن اعمال مرتاضانه ناممکن می دانسته است . "سنگهه" نمود عینی همین مفهوم است که از زمان خود بودا شکل گرفت و با تشکیل جمعی متحد و همسان جایگاهی را برای اجرای نظام و دستورات رهبان ی و نیز آموزش و انتقال دهرمه فراهم کرد. در اهمی ت بسیار سنگهه از جنبه اعتقادی همین بس که سنگهه به عنوان یکی از سه گوهر یا سه پناه بودائی در کنار دو گوهر دیگر یعنی "بودا" و "دهرمه" و همچون حافظ این دو اصل مطرح می شود . از بعد جامعه شناختی نیز سنگهه همچون هر نهاد اجتماعی - اعتقادی دیگری ، با وجود در برداشتن عناصر و کارکردهای مشترک خود در بعد فردی و جمعی ، در هر جامعه ای به صورت خاص خود در آمد . معرفی احکام و قوانین س نگهه و کتب مربوط به آنها، همراه با تحلیل و بررسی ویژگی ها و کارکردهای مشترک سنگهه موضوعات اصلی این نوشتار را تشکیل م یدهند.

چکیده ساختار فکری دو مکتب کنفوسیوسی و دائویی مشابه است؛ بدین معنا که هیچ یک از آن دو نه در پی وضع قواعد فلسفی - منطقی و اصول اعتقادی جزم آور بوده اند، و نه به مسائل انتزاعی و معقولات ثانوی و کلّیّات عقلی پرداخته اند؛ بلکه توجّه هر دو به امور محسوس و جاری در زندگی و هر آنچه که قابل تجربه برای انسان می باشد، بوده است. به همین جهت مفهوم "متافیزیک" نیز در چین کمی متفاوت است از آنچه که در فلسفه یونان باستان و سپس در عالم اسلامی شاهد آن هستیم. از مهمترین موضوعات متافیزیک، تبیین حقیقت غایی است که در بیشتر موارد دارای نوعی تقدّس برای انسان ها میِباشد . دو مفهومی که از این نظر در این دو مکتب قابل بررسی هستند عبارتند از تی ین یا آسمان و دائو. هردو مکتب به تثلیث آسمان، زمین و انسان توجّه داشته اند و بر ایجاد نوعی سازگاری و توازن میان این سه وجه تأکید دارند. امّا وجه تمایز آن دو بیشتر در نحوهیِ تفسیرشان از دائوست. کنفوسیوس به کمال اخلاقی انسان ها و حسن نظام اجتماعی نظر داشت و دائو را نیز در بطن سنّت و جامعه می شناخت. حال آن که در مکتب دائویی، دائو محور تفسیر هر چیز و حقیقتی ماورائی است که انسان باید جریان موزون آن را بپذیرد و خود را با آن هماهنگ کند . در نتیجه، سعادت انسان نه در جامعه بلکه در طبیعت معنا می یابد. طبیعت، در تفکّر چین هم پدیده های مادّی و هم امور غیر مادّی را در دو ساحت انسان و آسمان فرا می گیرد. در نهایت آن که می توان مکتب کنفوسیوسی را نوعی انسان مداری دانست که اگر به مسائل متافیزیکی توجه م یکرد، به جهت تأثیر آنها بر انسان و جامعه انسانی بوده است و مکتب دائویی را نوعی طبیع تگرایی می توان خواند که دارای رویکرد متافیزیکی است و نگرش انسان را به ماوراء محسوسات و ظواهر فرا می خواند

در مکتب دائویی انسان کامل یا «شنگ ژن» به کسی اطلاق می‌شود که در هماهنگی با دائو و طبیعت عمل نماید. حکیم بودن در همراه بودن با دائو معنا می‌یابد و به همین جهت، ویژگی اصلی انسان فرزانه در مفهوم "وو-وی" یا "بی عملی" جلوه گر است. دائو آن حقیقتی است که سیر طبیعی و خودانگیختگی هر موجودی برآن استوار است، از این رو وظیفه هر فردی این است که در مسیر دائو مانعی ایجاد نکند و بگذارد دائو به سیر خود ادامه دهد. در نتیجه هرچیزی طبق خودانگیختگی و سیر تکوینی‌اش، به ظهور می‌رسد. دائو خود همیشه بدون عمل (وو- وی) است؛ با این حال همه چیز را به وجود می‌آورد. انسان در صورتی می‌تواند به حقیقت دست یابد و آن را در اختیار بگیرد که به‌طور طبیعی عمل کند؛ در واقع عمل نکردن چیزی جز همنوایی با دائو نیست. حکیم دائویی کسی است که اجازه می‌دهد جریانات عالم به آزادی در او و سراسر عالم سریان یابند و به دنبال آن، هم خود وی و هم جهان، در آرامش و سکون دائو به وحدت دست می‌یابند. وی همه پیش فهم‌های آموخته و اکتسابی را به کنار می‌نهد و وجود فردی خود را با همه اشیای عالم یکی می بیند. او از هرگونه تجاوز ارادی، ساختگی و تصنّعی درون طبیعت پرهیز دارد. همانطور که در طبیعت همه چیز خود به خود، در سکوت و آرامش به وجود می‌آید و طبیعت وظایف خود را بدون گزافه‌گویی و خودنمایی نمایان می‌سازد، آدمی هم باید امور را در مسیر طبیعی خود و به دور از اغراض و منفعت‌سنجی شخصی انجام دهد.

جریان عرفانی حسیدی را می توان سومین جریان مهم عرفانی در تاریخ یهود پس از دو مکتب مرکبه و قباله دانست. واژه «حسید» به معنای پارسا و نیک رفتار و مرد پرهیزگاری که در اخلاص و ایمان نسبت به خداوند پایدار است، به عنوان مفهومی عام در یهودیت به کار می رفت که بعدها به عنوان اسمی خاص برای نامیدن این جریان دینی–عرفانی استفاده شد. این جنبش در قرن هجدهم و تحت تاثیر شرایط نابسامان اجتماعی یهودیان توسط اسرائیل بعل شم طور معروف به «بشت» شکل گرفت. مرکز اولیه حسیدیسم در اوکراین و لهستان جنوبی قرار داشت که پس از اندک زمانی سراسر اروپای شرقی را فرا گرفت. تعالیم حسیدیسم متاثر از قباله بود و به جای مراعات شریعت ظاهری یهود، بر اهمیت عبادت باطنی خدا تاکید داشت، اما عام تر و فراگیرتر از قباله بود و به همین دلیل به یک جریان مردمی تبدیل شد. یکی از مهمترین دستاوردهای حسیدیسم اولیه، تثبیت رهبری کاریزماتیک یا نیروی معنوی و مقدس در جامعه یهود با عنوان «صدیق» بود که واسطه بین خداوند و بندگان است.

َچکیدهقباله؛ سنت قبول شده ،بدنه ی اصلی عرفان یهود است که درپی تفسیر و کشف رموزکتاب مقدس می باشد. این مکتب عرفانی دارای روحی گنوسی است و بسیاری از اصطلاحات، باورها و اسطوره های گنوسی ازطریق قدیمی ترین کتاب این مکتب،سفر هاباهیر وارد جریان اصلی عرفان یهود شد.قباله همه ی اعتقادات وآیین های عمده ی یهودیت را مطابق الاهیات باطنی خود از نو تعبیر کرد. تمثیل های مستحکم قباله، به طور یکسان برای عارفان و غیر عارفان همواره جذابیت داشته است. اساس اندیشه های قباله سفیروت یا تجلیات الهی است؛ سلسله ای از فیضانات که ازطریق مقام الوهیت یاان سوف صادرشده است. این تجلیات دهگانه به شخینا یعنی حضور دایمی خداوند درجهان ختم می شود. هدف عارف نظری قباله دوقوت یا اتحاد باذات لایتناهی است.کتاب اصلی مکتب قباله؛ زوهر در اسپانیای قرن سیزدهم منتشر شد. مهم ترین تحول در اندیشه های زوهری، ظهور قباله ی اسحاق لوریا درقرن 16 بود که با نظریه ی صیمصوم «انقباض خداوند به درون خود» وفاجعه ی شکست ظروف مشخص می شود. این فاجعه که منجر به رسوخ شر درجهان گشت با فعل تیقون مرمت می یابد. درجریان تیقون « بازسازی» ممکن است عده ای از ارواح که وظایف معنوی خودشان را به انجام نرسانده اند دچار تناسخ «گیلگول» شوند وجهت تطهیر خود واصلاح اعمال، درکالبد های دیگر به این جهان رجعت کنند. با ظهور ماشیح وبازگشت قوم اسراییل به فلسطین، فرایند تیقون به پایان می رسد وجهان به الگوی اولیه ی خود که اعتدال کامل بود بر می گردد.

این رساله به موضوع تناسخ در دین هندویی پرداخته و به طور مبذول رابطه آن را با کرمه و موکشه مورد ارزیابی قرار داده و نیم‌نگاهی هم به موضوع سمساره داشته است. تناسخ در دین هندویی و دین‌ّهای دیگر هندی یک امر بدیهی و حقیقتی متعارف است. نظریه تناسخ به این فکر منجر شد که وجود انسانی گذری دائمی از یک حیات به حیات دیگر است. چندین اصل در تناسخ نقش مهم را ایفا می‌کند؛ روح و جاودانگی، جهل انسان، رهایی یا موکشه و اصل کرمه. تناسخ در اصطلاح عبارت از تعلق روح است به بدن دیگر. منظور از تناسخ این است که با مرگ ظاهری حیات انسان پایان نمی‌پذیرد بلکه پس از نابودی کالبد روح به گونه‌ای در کالبد دیگر به حیات خود ادامه می‌دهد و چگونگی حیات بعدی بستگی به کرمه در حیات قبلی او دارد. کردار انسان می‌تواند نحوه زندگی او را در تولد بعدی تعیین و نوع کالبد او را مشخص کند. نظریه کرمه نیز منحصراً اعتقادی به دستیابی سعادت همچون میوه کردار نیک نیست. اصل این نظریه این است که در حالی که بشر در حال حاضر ممکن است محصول گذشته خود باشد، تنها معیار آینده خود نیز هست. به عقیده‌ی هندوان، مقصود نهایی آدمی، آزادی از قید حیات است، یعنی رهایی و نجات از بازپیدایی‌های مکرر که این آزادی در موکشه متجلی می‌شود. اصل موکشه در فلسفه هند به معنای نیل به رهایی و آزادی از تولدهای بی‌پایان است.