جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله وجود شرور در عالم یکی از مسائلی است که همواره ذهن بشر را به خود معطوف داشته است . یکی از راه های حل مسأله شرور موضوع نظام احسن و ارائه ی برهان قوی در این مورد است ؛ اگر برهان نظام احسن برهانی قوی و محکم باشد نه تنها مشکل شر حل می شود، بلکه جهان هستی بهترین جهان ممکن خواهدبود ؛ چرا که با اعتقاد به احسن بودن نظام هستی ، معتقدان به آن آرامشی بی نظیر خواهند یافت. البته باید به این نکته توجه داشت که محور بحث در نظام احسن در این رساله ، نظام احسن تنها موجودات جهان ماده که با احساس و استقراء و تجربه قابل بررسی می باشند نیست ؛ بلکه تمام آن چه موجود است اعم از مجرد و مادی و هم چنین اعم از دنیا و آخرت در قلمرو این بحث قرار خواهد داشت. در میان متکلمان و فیلسوفان مسلمان این موضوع در نظر ملاصدرا از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است . وی بر پایه نظام فلسفی خود که همان حکمت متعالیه است ، به بررسی همه جانبه نظام هستی پرداخته و براهین کاملی بر احسن بودن آن ارائه نموده است . او جهان هستی را بر آمده از نظام ربانی دانسته که در این صورت دارای بهترین شکل ممکن است . در میان فلاسفه ی غربی نیز لایب نیتس توجه زیادی به این موضوع داشته و جهان هستی را بهترین جهان ممکن می داند و به اقامه براهین در اثبات آن پرداخته و برای توجیه شرور در عالم راهکار هایی بیان داشته است ، اگر چه ادله او بعداً مورد نقد قرار گرفته ؛ اما راه را برای بحث وتحقیق دیگران باز نموده است .در این رساله دیدگاه های ملاصدرا و لایب نیتس را با استفاده از آثار آن ها و نیز شارحان آنان در مورد احسن بودن نظام هستی ، بررسی نموده و در انتها به مقایسه و تجزیه و تحلیل نظرات آن ها پرداخته ایم .

پلورالیسم دینی یکی از مهمترین و موثرترین مباحث فلسفه دین وکلام جدید است که موضع گیری درمورد آن نسبت به همه مسائل اساسی اعتقادی تاثیرگذار خواهد بود؛ همچنین نکته قابل توجه این است که تمامی ادیان و مذاهب مختلف مدعی شده اند تنها دین و مذهب حق هستند. مدعیان پلورالیسم پنداشته اند که همان طور که در جهان فلسفه های مختلفی هست که نشات گرفته از اختلاف اندیشه هاست؛ به همین شکل نیز ادیانی که پیامبران مختلف می آورند، مانند مکاتب فلسفی، رنگ اختلاف به خود می گیرند. در حالی که منشا اختلاف در فلسفه ها به اختلاف فیلسوفان وافکار مختلف یک فیلسوف بر میگردد؛ در حالی که مصدر ادیان، خداوند حکیم و عالم است که علم او ازلی و تغییرناپذیر است. بحث درباره ی وحدت و کثرت دین و دعاوی متعارض ادیان، از مسائل مهم در حوزه ی دین پژوهی و فلسفه ی دین است، که همواره مورد توجه متفکران و دین شناسان بوده است. آن چه که جامعه امروز با آن دست و پنجه نرم می کند شبهات و انحرافاتی است که در مسائل اعتقادی ایجاد شده است. ازجمله این شبهات نگرشی می باشد که بنا بر آن راه نجات انسان منحصر به اسلام نیست و دیگر ادیان نیز می توانند همان نقش نجات را ایفا کنند.بحث درباره حقانیت ادیان، در دنیای معاصر سه شاخه به وجود آمده است : کثرت گرایی، انحصارگرایی ، و شمول گرایی. دیدگاه نصر،کثرت گرایانه به نظرمی رسد زیرا همه ادیان وحیانی را برای رسیدن به نجات قابل قبول می داند اما با این وجود برخی از جنبه های کثرت گرایی نزد او مردود هستند . نصر معتقداست که حقیقت همان واقعیت وحقایق ادیان آسمانی است که در هر دینی با توجه به شرایط جامعه وافکار وسطح انسان هایی که در آن زمانه زندگی می کنند شیوه وروش متفاوتی دارد وقانون های دینی متناسب با آن ها وجود دارد اما آن حقیقت مطلق در همه آن ها یکسان است. گرایش های پلورالیستی نصر و تلاش او برای نزدیک ساختن ادیان و مذاهب، خصوصا پلورالیسم حقانیت، و کنار گذاشتن از عقیده به مطلق بودن اسلام و دین اکمل و هم چنین نسبیت گرایی مفرطانه در خصوص حقیقت، جای تفکر و توجه جدی دارد، باید مورد نقد قرار بگیرد. و با آموزه های اسلام و آیات واضح و آشکار قرآن کریم متعارض است و با آن ها هم خوانی ندارد.نصر می گوید تکرار حقایق و تمثیلات دینی باید موید وجود حقیقت واحدی باشد که در باطن وکنه وحی نهفته است وبه اشکال وصورت های مختلف در احکام شرعی وعملی در ادوار تاریخ درجامعه بشری ظاهر گردیده است. تکرار این حقیقت مطلق در ظاهرهای گوناگون را نباید به منزله انکار اصالت ادیان شود. حقیقت واحدی در همه ادیان وحیانی وجود دارد که این حقیقت مطلق در حجابی از الفاظ واحکام گوناگون می باشد که در آیین ها و ادیان باتوجه به سطح آن جامعه ونژاد آن ها به شیوه ی خاصی تجلی شده است. نصر تعارضات و تفاوت های اندیشه ادیان را به خاطر شرایط و وضعیت خارجی قلمداد می کند، واگرنه تمام ادیان در نهایت بیان کننده یک حقیقت واحد هستند. به همین جهت، نقش دین مسیحیت با دین اسلام فرق می کند.مسیحیت مجبور است جهانی که به دلیل خردگرایی و طبیعت گرایی در حال نابودی بود نجات دهد. به این خاطر خود را دینی معرفی می کند که تابع عشق و ایثار است و آن را در اولویت اصول خود قرار می دهد. اما شرایطی که اسلام با آن مقابل بود تفاوت داشت و لازم نبود با سوفسطاییان و عقل گرایان مباحثه کند. در واقع، اسلام برای محکم کردن پایه های دین ابراهیمی نازل شده بود. یکی از مهم ترین آموزه های معرفتی سنت گرایان وحدت گرایی باطنی ادیان و به بیان شووان، وحدت استعلایی همه ادیان است.

پلورالیزم دینی یکی از مباحث فلسفه دین و کلام جدید است و به عنوان یک نگرش کلامی و معرفت شناختی پاسخی به چرایی تنوع و تکثر ادیان و مذاهب گوناگون در دنیای معاصر کنونی است.کثرت و تنوع ادیان اعم از ادیان الهی و غیر الهی تغییر یافته و تغییر نیافته یک واقعیت غیر قابل انکار است .این کثرت همانند کثرت در زبان و فرهنگ و تمدن واندیشه نازدودنی است بنابراین پلورالیزم یاکثرت گرایی دینی،انحصار گرایی، شمول گرایی،طبیعت گرایی،چهار نگرش در باب تنوع و تکثر ادیان و مذاهب است.پلورالیزم صدق به حقانیت همه ی ادیان موجود و محقق فتوا میدهدو کثرت گرایی نجات نیز همه ی متدینان را اهل نجات می داند. پلورالیسم دینی بین دو فرقه از یک مذهب یا بین دو مذهب از یک دین و یا بین دو دین مطرح است. مثلاً می‌توان آن را بین اسلام، مسیحیت و یهودیت که در یک جامعه زندگی می‌کنند در نظر گرفت که پیروان این ادیان با یکدیگر به صورت مسالمت آمیز زندگی می‌کنند.البته این موضع مسالمت آمیز اسلام با موضع کثرت گرایانِ حقیقت شناختی متفاوت است. از این رو، برخی از دانشوران مدارا و تسامح را غیر از پلورالیسم می‌دانند و می‌گویند در مدارا و تسامح، انسان آزادی و حقوق دیگران را محترم می‌شمارد اگرچه معتقد باشد که همه حقیقت نزد ‌خود اوست.لذا در این پژوهش سعی بر این است که مبانی کثرت گرایی دینی را ذکرکرده وانتقادات موجود بر آن اشاره شود.جان هیک فیلسوف انگلیسی نماینده ی برجسته ی فرضیه ی کثرت گرایی دینی بر این باور است که حقیقت و رستگاری منحصر به دین خاصی نیست و پیروی از همه ی ادیان موجب رستگاری خواهد شد. و برای اثبات و استحکام پلورالیزم، به مبانی تجربه ی دینی، پلورالیزم معرفت شناسی،فرضیه نجات و بهره مندی همه ادیان در ایجاد خود محوری به خدا محوری تمسک جسته است. هدف از این تحقیق پیش روی، بررسی و نقد این مبانی و ادله می باشد که با استفاده ازبرداشت های مطالعاتی و اسنادی درمحدوده مباحث کلامی -فلسفی به نقد و چالش این موضوع پلورالیزم دینی پرداخته شود.امید است که راهگشای عزیزان در راستای دفاع از مبانی قطعی دینی گردد.

شناخت راز هستي و حقيقت انسان، از جمله اصلي‌ترين تعاليم بسياري از اديان و مکاتب فلسفي و عرفاني به‌شمار مي‌رود تا او را به هدف اصلي خلقت هدايت نمايد. خودشناسي، امکان رسوخ بي‌واسطة بشر به تجلي الهي را ميسر مي‌سازد. مولانا، با الهام از حديث «من عرف نفسه فقد عرف ربه»، به شيوه‌هاي گوناگون به اهميت خودشناسي و تبيين انواع راه‌هاي ارتباطي آن با خداشناسي پرداخته است. اگرچه شناخت نفس ناطقه موجب شناخت خدا مي‌شود، اما براي رسيدن به نور معرفت و حصول کمال، که نتيجة تصفيه باطل و گسيختگي از عالم ظاهر و پيروي از پيران راستين است، بايد موانع شناخت را که سد تکامل نفس يا حجاب حق به‌شمار مي‌آيد، از ميان برداشت. در اين مقاله، مهم‌ترين موانع حجاب از منظر مولانا مورد توصيف و تحليل قرار گرفته است. مهم‌ترين موانع شناخت از نظر وي، عبارتند از: شهوت و هوي و هوس، حب دنيا، تقليد کورکورانه و حرص و آز.

تجربه‌گرایی به‌عنوان یکی از نحله‌های فکری مهم، در مقابل عقل‌گرایی، در دوره‌ی مدرن از سوی متفکران مهمی چون بیکن، هابز، لاک، برکلی و هیوم شکل گرفت و به نتایج منطقی خود رسید. مکتب تجربه‌گرایی دارای مولفه‌ها و اصول موضوعه‌ی معینی است که لاک و برکلی در مقام دو تجربه‌گرای محوری برخی از آن‌ها را تبیین کردند و در حوزه‌های مختلف (از جمله معرفت شناسی، هستی شناسی، اخلاق، دین و ...) نتایج فلسفی آن اصول و مبانی را گرفتند. امّا فیلسوفی که بیش از همه به اصول تجربه‌گرایی آن‌گونه که باید پایبند بود و از گرفتن نتایج منطقی اصول تجربه‌گرایی ابایی نداشت، کسی نبود جز دیوید هیوم. او تجربه‌گرایی را هم‌زمان هم به اوج رساند و هم در برخی از مفاهیم و اعتقادات مهم فلسفی تردید روا داشت که تاکنون هم‌چنان محور بحث و جدال میان فیلسوفان بوده است. اهمیت فلسفی تجربه‌گرایی هیوم و نقش موثر آن در تاریخ فلسفه (خواه ایجابی، خواه سلبی) ایجاب می‌کند که آراء و مبانی فکری او مورد نقد و بررسی هرچه بیشتر قرار گیرد و همین امر اهمیت محور بحث این نوشتار را توجیه می‌کند. هدف ما در این‌جا بیشتر معطوف به نقد در بررسی مبانی و محورهای تجربه‌گرایی هیوم و در حد توان نشان دادن تبعات آن در حوزه‌های مختلفی چون هستی شناسی (مابعدالطبیعه)، معرفت‌شناسی، اخلاق و ... است. روش نوشتار حاضر با عنایت به سرشت خود موضوع اسنادی و کتابخانه‌ای و نحوه‌ی ارائه‌ی آن توصیفی، تحلیلی و انتقادی است. حاصل کوشش ما در طی این نوشتار به‌طور خلاصه این است که نتایجی که هیوم در فلسفه‌اش گرفته برایند منطقی مولفه‌های اساسی تجربه‌گرایی اوست. به بیان دیگر، اگر کسی کاملاً از اصول و مبانی تجربه‌گرایی هیوم (با محوریت دادن به ادراک تجربی و محدود کردن همه‌ی معرفت به آن) ابتدا کند، چاره ای جز گرفتن همان نتایجی را ندارد که هیوم جرأت گرفتن آن‌ها را داشت. در حد توان کوشیده‌ایم با رجوع به آثار خود هیوم و برخی منتقدان او برخی از مقدمات تجربه‌گرایانه‌ی او و نیز نتایج حاصل از آن را نقد و بررسی کنیم و بدیل‌های ممکنی جهت فراروی از آن‌ها را نشان دهیم.

پژوهش حاضر، با هدف تبیین پیامدهای تربیتی قیام عاشورا با شیوه ی توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. رویکرد تربیتی که مبنای کرامت انسانی، خردورزی، بدعت ستیزی، آزاد منشی، احسان، تاثیرگذاری بر محیط ، عزت ، حقیقت طلبی، تقوی، توانایی های انسانی با هدف کشف اصول تربیتی مانند کرامت انسانی ، تعقل ، حفظ سنت پیامبر ، آزادگی ، فضل ، مسوولیت ، تکریم ، حق طلبی ، تذکر، عدل و روشهای تربیتی مانند: عدم یادآوری بخشش، عبرت آمیزی، آزادی انتخاب و عمل، افشای بدعت ها ، خودباوری توبه، تبشیر، ابتلا ، تحریک ایمان ، تغافل ، ایثار ، موعظه ی حسنه، عبرت آمیزی تکلیف به قدر توانایی از نهضت و قیام امام حسین (ع) است زیرا قیام امام حسین(ع) بر پاسداری و زنده نگه داشتن ارزشهای انسانی و الهی تاکید دارد و به همین جهت هم توانسته است محمل بسیار مناسبی برای تعلیم ارزشها را در زمانهای بعدی فراهم سازد، که ریشه در فطرت انسان دارد و باعث شده است این نهضت و قیام همواره مورد توجه و الگوی آزادگان جهان قرار گیرد . به همین جهت با بیان هدف از بعثت پیامبران و امامان که تربیت و به کمال رساندن انسان بوده است. به بررسی تاریخی نهضت و قیام امام حسین(ع) پرداخته و با بیان دیدگاههای فلسفی به سوی اهداف قیام حرکت کرده ایم و با بررسی پژوهش های انجام شده سعی گردیده است تا حرکت و پویایی در پژوهش حفظ گردیده و زوایای تازه در تربیت کشف و به عنوان روشهای نوین و به روز جهت استفاده در نظام تعلیم و تربیت بکار گرفته شود. و درنهایت با پاسخگویی به سوالات تحقیق در زمینه اهداف تربیتی واقعه عاشورا که شامل پرداختن به ارزش گذاری و تقویت روح حرکت در جهت مبارزه با نا آگاهی و جهل ،تربیت عقلانی ،آزادی اجتماعی ،معنوی، اخلاق نیکو،تربیت انسان های خلاق و مبتکر ،عزتمندی ،روحیه حقیقت طلبی ،زنده کردن فطرت خداجویی،توانایی انسانی و در زمینه اصول تربیتی ،واقعه عاشورا که شامل اعتلای روح،عقل گرایی،حفظ سنت پیامبر ،آزادگی،بخشش، تکلیف، تکریم، حق محوری، یادآوری، عدالت تربیتی و در زمینه روشهای تربیتی واقعه عاشورا که شامل دیگر خواهی ،مبارزه با خرافه،یادگیری معنادار،دوری از تعصب ها ،ایجاد الگو،تکیه بر عقل، توبه پذیری ،ایجاد رغبت،نادیده گرفتن خطاها، پایداری، ایجاد انگیزه،تربیت انسانهای زبده، چشم پوشی، امانتداری، ایثار،نابودی غفلت،در نظر گرفتن طاقت ها سعی گردیده است تا نشان داده شود که نهضت و قیام امام حسین(ع) یک فرآیند در جهت نهادینه کردن ارزشهای انسانی و اسلامی بوده است که می تواند، منبع عظیمی برای تربیت انسانهای صالح با تکیه بر عقلتجربی و وحی با ایجاد روحیه حماسی برای رساندن انسان به کمال که همان رسیدن به قرب الهی است می باشد.

وجود انسان به‌عنوان موجودی خودآگاه در بین مفاهیم اعتباری زندگی معاصر تقریبا به دست فراموشی سپرده شده است. مفهومی مثل وجود انسان نیاز به بررسی بیشتر دارد تا در سایه توجه به آن، گوهر اصیل انسانیت مطرح شود. سورن کرکگاردوجود انسان را وجودی خاص و انضمامی با تاکید برذهنی بودن و فردیت آن، به تصویر می‌کشد که با انتخاب و گزینش می‌تواند سپهرهای سه گانه زندگی خود را رقم زند. کرکگارد مقوله ایمان را ضدعقل می‌داند که تنها با تعلیق اخلاق و ترک نامتناهی میسر می‌گرددمولانانیز در عرفان اسلامی به انسان و وجود او توجه زیادی نشان داده و او را دارای اختیار می داند که دارای مراتب وجودی یکسان نیست. همچنین ایمان را امری درونی و یقینی می‌داند. به نظر می‌رسد که وی نیز به نوعی در پذیرش عقل در قلمرو ایمان تردید می‌کند، اما با بررسی بیشتر به گونه ایبا سازگاری عقل در حوزه دین و ایمان منتهی می‌شود.

تحقیق حاضر با عنوان بررسی تطبیقی- تحلیلی فهم و شناخت خدا و فهم از نظر سورن کی‌یرکگارد و مولانا جلال‌الدین در صدد بیان دیدگاه و اندیشۀ این دو متفکر عارفه پیشه در جهت راه‌های شناخت خدا می‌باشد. شناخت خدا از مهم‌ترین دغدغه‌های انسان در همۀ ادوار بوده و هست، به دلیل اینکه شیوۀ رفتاری و عملکرد آن‌ها را تحث قرار می‌دهد.دیدگاه مولانا به خاطر برخورداری از شیوه‌ها و راهکارهای ناب، حائز اهمیت است. مولانا برای شناخت خدا، گاهی مانند فیلسوفان، برای گروهی که جزء از این راه نمی‌توانند به شناخت برسند، اقامۀ برهان می‌کند و گاهی نیز عارفانه و عاشقانه به شناخت حضوری و بی‌واسطۀ خدا از طریق صفای دل می‌پردازد. مولانا برای بیان مفاهیم از شیوۀ غیرمستقیم و با زبان تمثیل، ضرب‌المثل و قصه استفاده می‌کند، و در این راه، طبیعت و موجودات را به خدمت می‌گیرید.اندیشۀ سورن کی‌یرکگارد نیز به دلیل تجربۀ شخصی و درونی‌اش و همچنین غیرعقلانی دانستن شناخت خدا، قابل توجه می‌باشد. وی از ایمان‌گرایان مشهور مسیحی است که شاید بیش از هر فیلسوف دیگر بر اهمیت درون و فرد تأکید می‌کند. او معتقد است که شناخت خدا ورای عقل است و تنها راه شناسایی خدا به وسیلۀ ایمان است. از نظر او ایمان یک جریان است که باید هر لحظه آن را با انتخابی خود خواسته پذیرفت. و یک رابطۀ خصوصی با خداست که قابل بیان و آموزش نیست.

چکیده :

یکی از مباحث بسیار مهم و ارزشمند کلامی و فلسفی، بحث فطرت است. انسان این اعجوبه ی خلقت، بر فطرت آفریده شده و سرشتی روحانی و معنوی دارد. ارتباط این دو مقوله ی عظیم آفرینش، رابطه ی معناداری است که ما را به تأمّل و تعمّق فراوانی وا می دارد.در این پژوهش، بر تبیین ویژگی ها، متعلّقات و مصادیق امور فطری و بررسی مجموعه ی معارف دین و سرانجام تأثیر عمیق آن در تعالی انسان پافشاری شده است.عمده ی بحث های این رساله مبتنی بر نظریه های حکمت متعالیه است که دارای آراء برتر تئوریک در خصوص فطرت و نیز ارتباط آن با تعالی روحی انسان می باشد. به ویژه در سراسر این پژوهش، استناد ما- بیشتر- به نظرات دو اندیشمند وارسته ی معاصر(شهید مطهری و آیت الله جوادی آملی)در تبیین موضوعات مورد بحث می باشد، از آن جهت که آثار آنان در موضوع این تحقیق، در دسترس تر و آرای ایشان به روزتر و قابل فهم تر برای دانش پژوهان بوده است.هدف اصلی این رساله، پس از بررسی مباحث مربوط به اثبات مبدأ و معاد در موضوع فطرت، با استناد به آیات قرآن وروایات اسلامی، نقش آن در تعالی انسان، از دیدگاه اندیشمندان یاد شده می باشد.برای انجام آن، تحقیق جامعی در معنای لغوی و اصطلاحی فطرت صورت گرفته و از منظر قرآن و روایات به نتایج قابل قبولی دست یافته است. در قسمتی از مقاله به تفاوت ها و شباهت های معنای واژه فطرت با وا ژه هایی چون غریزه، طبع، صبغه و حنیف پرداخته و ویژگی های امور فطری و نقش فطرت را در تربیت و هدایت انسان روشن ساخته است.این تحقیق بر اساس روش کتابخانه ای و مراجعه به منابع و گردآوری اطلاعات و فیش برداری، همراه تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده انجام شده و آنگاه با روش توصیفی تدوین و نگارش یافته است