جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امنیت اقتصادی از مسائل مهم و دغدغه روزمرۀ افراد جامعه است و نقش مؤثر آن در زندگی بر کسی پوشیده نیست. اما به دلیل مناقشۀ فراوان در مفهوم «امنیت اقتصادی»، این پژوهش بازتعریقی قرآنی از این مفهوم ارائه داده است؛ به این ترتیب که با بررسی استعمالات واژگان «امن» و «قصد» و مشتقات آن‌ها در قرآن، و با لحاظ نمودن وحیانی و غیر محرف بودن الفاظ قرآن و حجیت ظواهر قرآن و نیز باور به چینش و کاربرد حکیمانه الفاظ آن، نگاهی نو به این مفهوم مهم اقتصادی انداخته است تا در نهایت، ساختاری نظام‌مند و منسجم و کارآمد از آسیب‌ها و رویکرد تأمین امنیت اقتصادی وحیانی با محوریت خداوند متعال ارائه دهد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که از منظر قرآن کریم، تعریف «امنیت اقتصادی» همسو با برخی تعاریف موجود، بلکه بر احساس اطمینان به ظرفیت برخورداری نسبی، بر مبنای تدبیر حکیمانه معیشت متعادل و هدفمند و مقاوم تأکید دارد. افزون بر این، رویکرد عمده تعالیم وحیانی برای تأمین روشمند امنیت اقتصادی، با توجه ویژه به عوامل و زمینه‌ها در سه بخش باورها، فرهنگ‌ها و رفتارهای پیشگیرانه از آسیب‌ها ترسیم می‌شود.

هرچند نظریات عدالت به هنگام ترسیم مقتضیات عدالت، ناگزیر نگاهشان به آینده است ولی عدالت بین نسلی مفهومی زاییده دنیای مدرن است. این نظریات که واکنشی نظری به مسئله تخریب محیط‌زیست، تخلیه منابع طبیعی و تهدید حیات نسل‌های آتی هستند، مسائل جدیدی را در ادبیات اقتصادی طرح کرده‌اند که شامل قلمرو، الگو و معیار عدالت بین نسلی است. لذا با توجه به مدرن بودن این مفهوم برای دستیابی به نظریه اسلامی در خصوص عدالت بین نسلی لازم است تا مبانی و مسائل این نظریات به‌خوبی مورد شناسایی قرار گیرد و آنگاه با جستجوی این مولفه‌ها در ادبیات اسلامی نظریه اسلامی ارائه گردد. به همین منظور در این رساله با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و روش دکانستراکشن (بن فکنی) به نقد و بررسی، دسته‌بندی ادبیات موجود در سنت لیبرال پرداخته‌ایم و نشان داده‌ایم که مکاتب و جریانات فکری مختلف چه تأثیراتی بر سیاست‌های بین نسلی عادلانه دارند.پژوهش حاضر نشان می‌دهد که برای بررسی کامل نظریات غربی به‌خصوص لیبرال‌ها می‌بایست علاوه بر تقسیم‌بندی مشهور آزادی‌گرا- برابری گرا، گروه‌های دیگری مانند جامعه‌گرایان و یا قائلین به یگانگی برابری و آزادی را نیز موردمطالعه قرار داد. نتیجه این بحث این خواهد بود که تفاوت در سیاست‌های این جریانات ناشی از تفاوت در مبانی فکری و فلسفی آن‌هاست و لذا با تغییر مفروضات فلسفی این نظریات به‌خصوص نوع نگاه به حقوق بین نسلی و مسئله اصالت فرد یا جامعه می‌توان پاسخ‌های متفاوتی به مسائل اصلی عدالت بین نسلی (قلمرو، الگو و واحد سنجش) داد، که این امر امکان ارائه یک نظریه عدالت با رویکرد بین نسلی در اسلام را نیز اثبات می‌نماید. با این رویکرد به سراغ دورکین به‌عنوان نماینده تقریری برابری‌طلبانه از لیبرالیسم رفته و ضمن استخراج مبانی فکری وی (خداشناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی) امکان تعریف نظریه عدالت بین نسلی بر اساس آرای وی را اثبات نموده و این نظریه را ارائه نموده‌ایم. این نظریه، فرد محور با نگاه به‌تمامی نسل‌های آینده است که در آن حفظ کرامت انسانی همگان مدنظر است. این هدف با رعایت دو اصل اهمیت برابر به سرنوشت انسان‌ها در تمام اعصار و نیز احترام یکسان به مسئولیت‌های شخصی‌شان در قبال زندگی‌هایشان محقق می‌شود.از سوی دیگر یا مطالعه آثار اندیشمندان مسلمان نشان داده‌ایم که تفاوت در مشرب فکری ایشان باعث ارائه نظریات متفاوت شده است که اکثراً دارای جامعیت کافی نبوده و به سوالات اصلی نظریات عدالت بین نسلی پاسخی جامع‌ومانع نمی‌دهند. برای جبران این خلأ با اتکا به آرای حکیمی در مجموعه الحیات، به‌صورت بندی نظریه‌ای اسلامی دست‌زده‌ایم. مطابق آن می‌بایست با نگاهی جامعه‌محور و به‌منظور پاسداشت کرامت ذاتی انسان که هدیه‌ای الهی است، به توزیع اموال میان نسل‌های مختلف پرداخت. هدف این نظریه در بعد عملی ساختن جامعه‌ای بدون فقر در طول اعصار بوده و الگوی توصیه‌شده توسط آن مصرفی متعادل از منابع طبیعی به حد کفاف در نسل حاضر است. در این الگو در صورت وجود مازاد منابع در یک نسل می‌بایست با استفاده از مکانیسم‌های اسلامی مانند وقف، منابع برای آیندگان پس‌انداز شوند تا سطح مصرفی پایدار و برابر برای همگان رخ دهد. البته این نظریه نیز با انتقاداتی روبه‌روست که شاید بتوان با استفاده از نظریات اندیشمندانی مانند شهید مطهری و علامه طباطبایی در اصالت توأمان فرد و جامعه نظریه‌ای بدیل را ارائه نمود که هرچند هدف آن رفع فقر در تمامی نسل‌هاست ولی به بهره‌مندی‌های نسل حاضر ارج بیشتری می‌دهد.