جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در کتاب مقدس عبري و «اَگّادا»، برخی از صفات منفی به حضرت ابراهیم، ساره، لوط و یعقوب(ع) نسبت داده شده است. بسیاري از این صفات منفی توسط رَبّی‌هاي «اَگّادا»، متفکران یهودي و محققان توجیه شده است. با‌ توجه‌ به اهمیت این صفات منفی و مهم‌تر از آن، با توجه ‌به اهمیت توجیهات آنها، این مقاله ﺑـﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ درصدد است «توجیهات رَبّی‌هاي اَگّادا، متفکران یهودي و محققان از صفات منفی حضرت ابراهیم، ساره، لوط و یعقوب(ع) در عهد عتیق» را بررسی کند. حضرت یعقوب(ع) نخست‌زادگی و برکت را به ‌فریب از برادرش عیسو می‌گیرد. این صفات و دیگر صفات منفی یعقوب از طریق طرح خداوند بودن آنها قبل از تولد او توجیه شده است. حضرت ابراهیم، ساره، هاجر، اسماعیل، لوط و یعقوب(ع) به ‌علت نبوت و عصمت، در كتاب مقدس و «اَگّادا» از گناهان نسبت‌ داده ‌شده بري هستند. توجيهات این گناهان آنها، گرچه مبتنی بر کتاب مقدس و «اَگّادا» است، ولی چون برخی مبتنی بر جبر است، مقبول نيست.

در کتاب مقدس عبری (عهد قدیم)، برخی گناهان به انبیاء نسبت داده شده است. این گناهان در اَگّادا توجیه شده‌اند و در تحقیقات برخی از محققان جدید کتاب مقدس نیز می‌توان برای برخی از آن‌ها توجیهاتی را پیدا کرد. با توجه به اهمیت این موضوع از یک طرف، و با توجه به اهمیت هارون از طرف دیگر، این مقاله، ﺑـﺎ روش ﺗﻮﺻـﯿﻔﯽ و تحلیلی و انتقادی، بر آن است که گناهان منسوب به هارون در کتاب مقدس عبری (عهد قدیم) و توجیهات آن‌ها در اَگّادا و تحقیقات جدید کتاب مقدس را مورد بحث قرار دهد. در عهد قدیم سه گناه به هارون نسبت داده شده است. در تحقیقات جدید کتاب مقدس، این گناهان هارون یا مجادله یا افسانه و یا نقش هارون در آن ناروشن دانسته شده است؛ اما در اَگّادا، این سه گناه هارون، به‌خاطر وحی الاهی و خطاناپذیر دانسته شدن کتاب مقدس، واقعیت تاریخی تلقی شده است. توجیهات گناهان منسوب به انبیاء از جمله هارون در کتاب مقدس عبری توسط رَبِّی‌‌های اَگّادا با اصل‌های خطاناپذیری کتاب مقدس و خطاپذیری انبیاء به عقیدۀ آن‌ها همخوانی ندارد، زیرا که اگر کتاب مقدس عبری خطاناپذیر و انبیاء خطاپذیر باشند، در این صورت گناهان ثبت‌شدۀ انبیاء در کتاب مقدس درست هستند و نیازی به توجیه ندارند.

تانتریسم هندویی یکی از شاخه‌های رازآلود سنت هندویی است که آدمی را به استفاده از همه ابعاد وجودی فرا می‌خواند. این سنت هندویی در واقع یک شیوه و راه زندگی است در راستای تعالی معنوی و نجات. در تانتریسم هندویی مسأله نجات و تعالی معنوی یکی از بنیادی‌ترین مباحث است که مقصود اصلی از حیات یک تانتریک را در حیات دنیوی ترسیم می‌کند. حامیان تانتریسم هندویی بر این باورند که نجات یک تانتریک هندویی از طریق فنون و اعمال دینی، فهم حقیقت جسم و ادراک لذّت تحقق می‌یابد. در تفکر تانتریک نجات به معنای بیداری وجود و رهایی روح آدمی از نیاز به بازپیدایی است. در تانتریسم هندویی نجات عبارت است از آگاهی از سرشت ذات و تکامل جسم مادی به جسم معنوی. در تانتریسم هندویی نجات از سه طریق ممکن است: معرفت به نفس، سرسپردگی و تسلیم در برابر ایزدبانوان، انجام اعمال و مناسک. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که نجات بنیادی‌ترین پدیدار در تانتریسم هندویی است. این نجات در تانتریسم هندویی در اصل از طریق عمل در زندگی یک تانتریک رخ می‌نماید. بر این اساس در تانتریسم هندویی عمل اشکال و صور مختلف دارد. اشکال و صور مختلف عمل در تانتریسم هندویی عبارت‌اند از: آهنیکا کرامه، غسل تانتریک، آگهمرشنه تانتریک، ساندهیا تانتریک، تارپانای تانتریک، پوجا، نیتیا پوجا، نامیتیکه پوجا، کامیه پوجا. افزون بر این، راه معرفت و تسلیم و سرسپردگی در تانتریسم هندویی اگر چه برای عده قلیلی اهمیّت نجات بخشی دارند اما به هیچ وجه گسترش راه عمل را در نزد حامیان تانتریسم هندویی ندارند. بنابراین می‌توان گفت که در تانتریسم هندویی راه اصلی و بنیادین نجات همان انجام اعمال و حضور در مناسک دینی است. این تحقیق به روش توصیفی -تحلیلی فراهم آمده است.

«رنج» چالش‌برانگیزترین مسئله در برابر ادیان است. این چالش در برابر خداباوری یا ادیانی که به خدای واحد خیرخواه قادر مطلق اعتقاد دارند، مستقیم است. در این ادیان، اغلب گفته می‌شود که رنج کیفر گناه است؛ اما دشوار است در برابرِ رنج بی‌گناهان و کامیابی شریران، از این پاسخ حمایت کرد. به‌دليل ناکافی بودن این پاسخ از یک سو، و لزوم پاسخ دادن به این مسئله از سوي دیگر، این مقاله بر آن است که ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ «رنج درستکاران و کامیابی شریران و پاسخ‌های به آن در کتاب مقدس عبری (عهد قدیم)» را به بحث بگذارد. بنا بر عهد قدیم، درستکاران با هدف تطهیر و تأدیب الهی، تقبّل مسئولیت سنگین عروج دیگران، کفارة بنی‌اسرائیل یا همة مردم جهان، و امتحان، رنج می‌کشند. گاهی نیز رنج آنان به‌سبب گناهان پدرانشان و کامیابی شریران به‌دليل درستکاری پدران آنهاست. همچنین، بنا بر نظرگاهی، رنج درستکاران و کامیابی شریران فراتر از فهم عقل انسان است. گاهی نیز گفته می‌شود که رنج درستکاران بنا بر تقدیر خداست.

ایمان در ادیان الهی (یهودیت، مسیحیت، و اسلام) از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است، زیرا در همه‌ی آن ها نجات و رستگاری مبتنی بر ایمان است. امام علی (ع) در نهج البلاغه و پولس رسول در رساله هایش درباره ی ایمان سخنان بسیاری را گفته اند. این پایان نامه که به روش مقایسه ای انجام شده است، ضمن اشاره به ماهیّت ایمان از دیدگاه امام علی (ع) و پولس رسول، مراتب ایمان، زیادت و نقصان ایمان، متعلَّقات ایمان، موانع ایمان، رابطه ی ایمان و عمل، ایمان و عقل، ایمان و اسلام، و آثار و نتایج ایمان را در نهج البلاغه و رساله های پولس رسول مورد بررسی قرار داده، و وجوه اشتراک و افتراق این موضوع را در آن دو مورد تحقیق قرار می دهد. از جمله شباهت های ایمان در نهج البلاغه و رساله های پولس رسول می توان به متعلَّقات ایمان اشاره کرد که در هر دو ایمان به غیب که شامل ایمان به معاد و کتب الهی است از جمله متعلَّقات ایمان می باشد. همچنین می توان به آثار ایمان اشاره کرد که در هر دو ایمان باعث عمل نیکو، نورانیّت قلب، توان فهم معارف الهی، شهود، امیدواری، اعتماد بر دریافت وعده های الهی می شود. امّا با وجود شباهت های ایمان در نهج البلاغه و رساله های پولس رسول تفاوت هایی نیز در میان آن ها وجود دارد که از جمله می توان به ماهیّت ایمان اشاره کرد. از دیدگاه امام علی (ع) ایمان شناخت قلبی، اقرار زبانی، و عمل صالح است، ولی از دیدگاه پولس رسول ایمان با وجود این که شناخت قلبی، و اقرار زبانی است بیشتر به معنای اعتماد و اطمینان دانسته شده است. از تفاوت دیگر می‌توان به رابطه ی ایمان و عقل اشاره کرد. در نهج البلاغه ایمان و عقل در کنار یکدیگر باعث نجات می شود، ولی در رساله های پولس رسول تنها ایمان باعث نجات می شود

یکی از مکاتب فکری که بر تدوین و انسجام بینش‌های کیهان‌شناختیِ چین باستان تأثیر بسزایی داشت، مکتب «یین‌یانگ» است. ممکن است در نگاه نخست، کیهان‌شناسی این مکتب به دلیل اشتمال بر رگه‌هایی از «ماتریالیسم»، در ردیف کیهان‌شناسی‌های عرفی به‌شمار آید، اما آن مخصوصاً به دلیل قول به «تائو» و نیز تقسیم‌بندی ارواح بر اساس «یین» و «یانگ»، نمی‌تواند «ماده‌گرایی صِرف» تلقی شود. تحقیقِ پیش‌رو به روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است و یافته‌های آن نشان می‌دهد که مکتب «یین‌یانگ» بسیاری از باورهای باستانی چین را اقتباس کرده و آنها را در صورتبندیِ کیهان‌شناسی خود به‌صورتی مدوّن به کار گرفته است. کیهان‌شناسی مکتب «یین‌یانگ» با الگوی صدور کثرات از وحدت سازگاری بیشتری دارد، چنان‌که بنابر آن، «تائو»، «تای‌چی» یا «غایت بزرگ» را صادر می‌کند و از «تای‌چی»، نیروهای متضاد و مکمل کیهانی، «یین» و «یانگ» به وجود می‌آیند. نتیجه هم‌کنشیِ «یین» و «یانگ» پیدایش «ووهسینگ» یا «پنج عنصر» است؛ و در نهایت کثرت‌های موجود حاصل فرمول‌های گوناگونِ ترکیب «ووهسینگ» تصور می‌شوند. اقوال فرجام‌شناختی این مکتب حکایت از این دارند که در پایانِ جهان، کثرات به همان ترتیب صدور از «تائو»، به اصل خود باز می‌گردند. نظریه «بازگشت» در فرجام‌شناسی این مکتب ظاهراً نظریه‌ای کاملاً مادی است و پرهیز از مابعدالطبیعه را، حتی در مسائل آخرالزمانی، نشان می‌دهد. با وجود این، انگاره‌های این مکتب از یک منظر وحدت‌گرایانه می‌تواند محل انتقاداتی باشد: اولاً در این مکتب فقدانِ خالقی ناظر بر هستی که ناظم و مدبّر کیهان باشد، بسیار احساس می‌شود؛ ثانیاً در این مکتب حالات روحی و عرفانی انسان مورد غلفت واقع شده‌اند و نهایتاً اینکه در این مکتب رویکردی دنیاگرایانه وجود دارد و از تبیین سرنوشت انسان در دنیای پس از مرگ خبری نیست.

نگرش نقادانه یا به‌کارگیری بررسی عقلی در ارزیابی هر چیزی، در دورة رنسانس به وجود آمد و کتاب مقدس نیز از این برخورد نقادانه در امان نماند. نقد کتاب مقدس به دو نقد نُسَخ و تاریخی-ادبی تقسیم می‌شود. یکی از کتاب‌هایی که از مجموعة کتاب مقدس به علت جایگاه مهم و نیز طول آن، مورد نقدهای نُسَخ و تاریخی- ادبی وسیعی قرار گرفت، کتاب اِشَعْیای نبی است. این مقاله درپی آن است که به توصیف و تحلیل نقدهای گستردۀ تاریخی- ادبی منتقدان این اثر ‌بپردازد. سؤالاتی که در این پژوهش، طرح شده و به پاسخ آن‌ها پرداخته شده است، عبارت‌اند از: کتاب اِشَعْیای نبی اثر یک نبی است یا دو، سه یا بیشتر؟ دلایل طرفداران هر کدام از این دیدگاه‌ها چیست؟ تقریباً اکثر محققان، با استناد به تفاوت‌های تاریخی، مفهومی، سبک‌شناختی، و زبان‌شناختی، این کتاب را به سه بخش (باب‌های 1تا39، 40تا55 و 55تا66 )تقسیم کرده، و آن‌ها را به‌ترتیب به اِشَعْیای اول یا تاریخی یا اورشلیمی، اِشَعْیای دوم و اِشَعْیای سوم نسبت داده‌اند. آن‌ها اعتقاد دارند که این سه بخش دربردارندة حوادث تقریباً سیصد ساله است. از آن‌جا که یک نبی ممکن نیست این همه عمر داشته باشد و نیز از آن‌جا که مبنای آن‌ها قدرت نبی بر نبوت آیندة دور نیست و یا شاید بعضی از آن‌ها آن را مورد انکار قرار می‌دهند، لذا این امر را دالِّ بر درستی نظر خود می‌دانند.

نقد آرای کلامی فِرَق اسلامی، یکی از مباحث مهم در برخی از تفاسیر قرآن است. بررسی این نقدها باعث روشن شدن هرچه بیشتر عقاید مفسّر می شود. یکی از تفاسیر بررسی شده دربارۀ آرای کلامی خوارج، مرجیان، معتزله و ... تفسیر عرفانی کشف الاسرار و عُدَّة الابرار اثر ابوالفضل رشیدالدّین میبدی است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی نگارش یافته و به علّت توجّه ویژۀ میبدی به جَهْمِیّان، آرای کلامی این فرقه، نقد و بررسی و دیدگاه میبدی در هر یک از موضوعات نقدشدۀ او، در این تفسیر ذکر شده است. یکی از مهم ترین بدعت های جَهْمِیّان، انکار صفات خدا و تأویل آنها است. آنها صفات خدا را برای جلوگیری از تشبیه او به مخلوقات و پاسبانی از تجرید او تأویل می کنند. به نظر میبدی، خدا دارای صفات است (نفی تعطیل)؛ ولی بنابر قاعدۀ «هم نامی اقتضای هم سانی نکند»، نباید همان معنای انسانی در آنها را بر خدا حمل کرد (نفی تشبیه). همچنین، آنها را نباید تأویل و معنای مَجازی کرد. به عقیدۀ میبدی، ظاهر آنها را باید به سَمْع قبول کرد، و باطن (حقیقت معنای) آنها را باید به تسلیم به حق سپرد.

مولوی و اکهارت هر دو به فراتر رفتن از معنای ظاهری و درک معنای باطنی کتب دینی خود یعنی قرآن و کتاب مقدس باور دارند. اکهارت گاه از وحدت معنای ظاهری سخن می گوید اما به کثرت آن معتقد است و مولوی ظاهرا به وحدت معنای ظاهری اعتقاد دارد. مولوی تفسیر کلام حق از حق را توصیه می کند و از نظر اکهارت معنی و حقیقت کتاب مقدس را باید با روحی که با آن گفته و نوشته شده جستجو کرد و البته با سخن مولوی درباره قرآن تفاوت می یابد. البته مولوی بر غالب نبودن هوای نفس بر مفسر تاکید دارد.

نجات یکی از اساسی‌ترین مسئله­ها­ در ادیان ابراهیمی یهودیت، مسیحیت و اسلام است. در این ادیان، خدا آدم را در بهشت یا باغ عَدَن ساکن کرد. آدم در آن از فرمان خدا به‌‌واسطۀ ابلیس یا مار سرپیچی کرد، در نتیجه، از آن اخراج شد و به زمین هبوط کرد و در واقع، همۀ انسان‌ها هبوط کردند. از این ‌رو، انسان نیاز به نجات، یعنی بازگشت به بهشت یا باغ عَدَن را دارد. در اسلام، خدا برای نجات کل بشریت قرآن کریم را وحی کرده است. در قرآن مجید از نجات رسولان و مؤمنین سخن به میان آمده است. با توجه به اهمیت نجات در قرآن کریم، بدیهی است که آن در تفاسیر قرآن مجید نیز مورد توجه قرار گیرد. یکی از تفاسیری که این موضوع را به تفصیل و از نگاه تفسیری و عرفانی مورد بررسی قرار داده، تفسیر کشف‌الاسرار و عُدَّة‌الابرار، اثر رشیدالدین ابوالفضل میبدی است. این مقاله که با روش توصیفی و تحلیلی نگارش یافته، به تبیین نقش خدا در سعادت و شقاوت، رابطۀ طاعت و معصیت با سعادت و شقاوت، نقش انبیا در سعادت و شقاوت و ... در این تفسیر می‌پردازد. به نظر میبدی، گر چه خدا اقوال و اعمال بندگان را در روز ازل تقدیر کرد و امروز در وقت عمل آن‌ها را در آنان خلق می‌کند، اما بنده آن‌ها را کسب می‌کند. میبدی دلیل مثاب و معاقب شدن بندگان را همین کسب می‌داند. همچنین میبدی ثواب و عقاب را از احکام تکلیف و نه از احکام تقدیر می‌داند و به نظر او، بنای آن‌‌ها بر امر و نهی، و نه بر توفیق و خِذلان است؛ زیرا تقدیر اصل و عمل فرع است و ثواب و عقاب از احکام فروع و نه از احکام اصول است.