جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش ، از نوع علی- مقایسه ای است که به منظور بررسی تفاوت تعارض زناشویی، باورهای غیرمنطقی، روان بنه های ناسازگار اولیه و پایبندی مذهبی والدین دارای یک و چند فرزند انجام شده است. اطلاعات پژوهش (469 فرد متأهل)، از میان افراد متأهل ساکن شهر سمنان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای گردآوری شد. شرکت کنندگان به گویه های پرسش نامه های تعارض زناشویی، باورهای غیرمنطقی، روان بنه های ناسازگار اولیه و پایبندی مذهبی پاسخ دادند. نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه، حاکی از معناداری تفاوت نمرات متغیرهای مذکور در میان دو گروه والدینِ دارای یک فرزند و چند فرزند بود. بنابراین، می توان نتیجه گرفت: افراد با پایبندی مذهبی بیشتر و روان بنه ها و باورهای غیرمنطقی کمتر، تمایل بیشتری به تعدد فرزند دارند. علاوه بر این، والدین فرزندان متعدد، نسبت به والدین دارای تک فرزند، تجربه تعارض زناشویی کمتری دارند.

این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی بسته آموزش حرمت‌ خود در دانش‌آموزان دبستانی انجام گرفت. به این منظور با روش نمونه‌گیری در دسترس از بین ۴۳ کودک کلاس سوم، با توجه به معیارهای ورود ۱۶ نفر انتخاب شدند. آزمودنی‌ها به طور تصادفی به دو گروه تقسیم شده و تحت آزمون حرمت خود روزنبرگ قرار گرفتند. گروه آزمایشی دو بار در هفته تحت آموزش برنامه حرمت‌خود؛ که توسط محقق تهیه و روایی آن توسط متخصصان تأیید شد، در کنار آموزش‌های معمول قرار گرفتند. گروه گواه آموزش معمول خود را دنبال کرده و پس از هشت جلسه آموزش به گروه تحت آزمایش، آزمون‌های ذکر شده مجدداً از دو گروه اخذ و داده‌ها با روش تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. به منظور تحلیل داده‌ها از ویرایش بیستم نرم افزار SPSS و آزمون تحلیل کوواریانس یک‌راهه استفاده گردید. نتایج بدست آمده پژوهش حاضر نشان داد که نمرات آزمودنی‌های گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل در متغیر حرمت خود به ‌طور معناداری افزایش یافته است (05/0>P). در مجموع نتایج یافته‌ها مشخص کرد به کارگیری برنامه آموزش حرمت خود روی کودکان دبستانی می‌تواند به افزایش حرمت خود بی‌انجامد.

پژوهش حاضر با هدف ساخت، اعتباریابی و رواسازی پرسش‌نامۀ عوامل آرامش‌زا- آرامش‌زدای خانواده براساس قرآن انجام شد. ابتدا عوامل آرامش‌زا- آرامش‌زدای خانواده براساس قرآن به روش تحلیل محتوا استخراج شدند. موافقت 97 و 95 درصدی خبرگان، در مقایسه با عوامل و گویه‌ها، روایی محتوای این پرسش‌نامه را نشان می‌دهد. ارزیابی روایی و پایایی پرسش‌نامه به روش پیمایشی با انتخاب نمونۀ دردسترس 488 نفری انجام شد. در این پژوهش برای بررسی روایی مقیاس، از روش تحلیل عاملی استفاده شد. یافته‌های بخش کمی پژوهش نشان می‌دهد عوامل شناسایی‌شده بار عاملی بالا و معناداری دارند. در این میان عامل سلامت روانی-بیماری روانی با شاخص نیکویی برازش تعدیل‌شده (99/0)، موده-بی‌توجهی (96/0)، تدبیرمعیشت-بی‌تدبیری در معیشت (97/0)، تأمین نیازهای اولیه- تأمین‌نشدن نیازها (96/0)، لباس‌بودن همسران برای یکدیگر-لباس‌نبودن (96/0)، رحمت-غضب (91/0)، حسن معاشرت-سوء‌معاشرت (9/0)، ایمان-ضعف در ایمان (91/0)، رشدیافتگی-رشدنایافتگی (91/0)، انس-اعراض (9/0) نقش و مرز شفاف و مشخص-ابهام و اغتشاش در نقش و مرز (85/0) به‌ترتیب بیشترین میزان برازش را نشان دادند و برای کل الگو این شاخص 91/0 بود. به‌‌منظور بررسی پایایی پرسش‌نامه از روش همسانی درونی به‌کمک آلفای کرونباخ استفاده شد و آلفای کرونباخ 98/0 به دست آمد. براساس یافته‌های پژوهش می‌توان گفت این پرسش‌نامه دارای روایی و پایایی بالایی است و عوامل منسجمی از آن به دست می‌آید که می‌توان با کاربرد آن، عوامل آرامش‌زا- آرامش‌زدای خانواده را براساس قرآن مطالعه کرده و در پژوهش‌های آتی و همچنین در تشخیص و درمان مسائل خانواده از آن استفاده کرد.

آخرت‏ باوری پس از توحید دومین اصلی است که همه ادیان الهی به‏ویژه اسلام، انسان‏ها را بدان دعوت کرده ‏اند. این باور نقش مهمی در پایبندی مذهبی انسان‏ها دارد. آموزش آخرت‏ باوری در نوجوانی که دوره شکوفایی عقل و دین و از سویی دوره طغیان غرایز است، اهمیت بیشتری دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آخرت‏ باوری به ‏صورت بحث گروهی بر پایبندی مذهبی نوجوانان است. پس از ساخت بسته آموزشی آخرت ‏باوری، ۴۰ نفر از دانش‏ آموزان پسر سوم دبیرستانی شهر قزوین، به شیوه تصادفی خوشه‏ ای، نمونه ‏گیری شدند و پس از تشکیل گروه آزمایش و کنترل، پیش‏ آزمون پایبندی مذهبی برای هردو گروه اجرا شد. آموزش بسته آموزشی آخرت‏ باوری به ‏صورت بحث گروهی برای گروه آزمایش انجام و پس ‏آزمون پایبندی مذهبی روی هر دو گروه اجرا شد. طرح پژوهشی بکار رفته، تحلیل داده‏ ها برای مسائل مربوط به دو مجموعه از اندازه ‏های وابسته بود و داده ‏ها به کمک آزمون آماری کالموگروف - اسمیرنوف و U مان - ویتنی، تجزیه ‏وتحلیل شد. یافته ‏های پژوهش نشانگر اثربخشی آموزش آخرت ‏باوری به ‏صورت بحث گروهی بر افزایش پایبندی مذهبی و کاهش ناپایبندی و دوسوگرایی مذهبی نوجوانان بود.

در منابع روایی با مفاهیمی مواجه می‌شویم که با اضافه شدن به واژه نفس، القاکننده کارکردهای نفس در حوزه‌های مهار، تنظیم، نظارت، نگهداری، و تغییر خود هستند. هدف پژوهش حاضر تحلیل مفاهیم مضاف نفس در روایات و تبیین سازه خودنظم‏جویی با روش پژوهش مفهومی- محتوایی است. یافته‌ها نشان داده که خود در منابع اسلامی انسان به اعتبار عامل تشخّص‌بخش غیرمادّی بوده و خودنظم‏جویی با تحلیل مفاهیم مضاف به «خود» (هفده مفهوم) و مفاهیم تحقق دهنده (دو مفهوم) قابل تبیین است. عام‌ترین مضاف‌های نفس اصلاح النفس و تزکیةالنفس است که توسط دو برنامه فرایندیِ مجاهدةالنفس و ریاضةالنفس پیگیری شده، و با ابزار نظارةالنفس، کفّ النفس، و ضبط النفس قابل دست‏یابی است. سازوکار تحقق، تمام مفاهیم مذکور به ‌واسطه سه مفهومِ هسته‌ای «شناخت»، «مهار»، و «انگیزه متعالی» است که از تحلیل دو مفهوم عقل و تقوا به ‌دست می‌آید.

عملکرد مطلوب خانواده مستلزم ارتباط مناسب همسران است که این ارتباط الگوی تعاملی مناسبی را طلب می‌کند. پژوهش حاضر با هدف تدوین اصول تعاملات زوجین و خانواده و عرضه الگوی ارتباطی مناسب انجام شده است. این پژوهش حاصل تحلیل متون دینی (قرآن و روایات) و یافته‌های روان‌شناسی است و روش آن، تحلیل محتوا است. طبق نتایج حاصل از پژوهش، اصول حاکم بر روابط همسران و تعامل اعضای خانواده چنین است: «حقیقت مشترک»، «همسانی در استعداد کمال»، «تفاوت‌های جنسیتی»، «نقش‌های جنسیتی»، «تعادل‌گرایی» و «تعالی‌گرایی». تعامل مناسب همسران و خانواده بر اساس الگوی «مهر و قدرت» شکل می‌گیرد که مبتنی بر نقش و نیاز است. اقتداربخشی و مهرطلبی، نقش و نیاز زنانه را ترسیم می‌کند. مهرورزی و اقتدارطلبی، نقش و نیاز مردانه را به تصویر می‌کشد. این الگوی تعاملی با پذیرندگی و جلوه‌گری زنان و مهرورزی و تکیه‌گاه بودن مردان تحقق می‌یابد. بر اساس این الگو، جایگاه اقتدار خانواده بیشتر نقش مسئولیت‌پذیرکردن فرزندان فرزندان را بر عهده دارد و جایگاه مهرورزی خانواده بیشتر نیازهای عاطفی آنها را پاسخ می‌دهد.

هدف این پژوهش بررسی کارآمدی الگوی تنظیم رغبت در اسلام (مبتنی بر مفهوم زهد) به عنوان الگویی شناختی- هیجانی برای افزایش سلامت روان در مقایسه با درمان شناختی- رفتاری بود. الگوی تنظیم رغبت در قالب پروتکل برای مداخله بالینی طراحی شد. نمونه آماری از میان مراجعان به دو مرکز درمانی مرکز مشاوره مؤسسه امام خمینی و دانشگاه قرآن و حدیث انتخاب شدند. نمونه از میان افرادی انتخاب شدند که بر اساس مصاحبه بالینی (DSM5)، اضطراب تعمیم‌یافته داشتند. برای پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، از پرسش‌نامه سلامت عمومیGHQ استفاده شد. مراجعان، به دو گروه تقسیم شدند. گروه‌های کاربندی پروتکل درمانی خود را طی هشت هفته دریافت کردند و با گروه کنترل مقایسه شدند. مقایسه سه گروه از طریق مدل آماری کواریانس و اندازه‌های مکرر تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که گروه تنظیم رغبت در مقایسه با گروه شناختی- رفتاری و گروه کنترل، در افزایش سلامت عمومی تأثیر بیشتری داشت.

اغلب الگوهای روان‏درمان‏گری در حوزه ادراک، به دو موضوع هستی و خودِ ادراک‏شده می‏پردازند. هدف پژوهش حاضر بررسی ادراک‏های مبنا و تنظیم اصول الگوی چندبعدی معنوی است. این پژوهش حاصل تحلیل متون دینی (قرآن کریم و روایات)، متون و یافته‏های روان‏شناختی و تجربه بالینی است. یافته‏ها نشان می‏دهند انسان دارای دو بعد معنوی و طبیعی، اما متعادل و توحیدی است. این ابعاد خود از وجوه مختلفی برخوردارند که بیانگر پیچیدگی خلقت انسان است. حوزه ادراکی انسان دارای چهار موضوع اصلی است: مبدأ، معاد، هستی و خود. محور این چهار موضوع، خداپنداشت (ادراک توحیدی و واقعی خداوند) است و لذا روان‏درمانگری چندبعدی معنوی نیز اصول اساسی خود را بر مبنای این حوزه ادراکی تنظیم کرده است. مبدأ ادراک‏شده (توحید)، انسان را با معنویت درگیر کرده، سازوکار درمانی «وحدت‏یابیِ» (انسجام) اعمال و درپی آن غایت ادراک‏شده (معاد)، «هدفمندی» اعمال را فعال می‏کند. با فعال‏شدن این دو، در حوزة هستی ادراک‏شده، سازوکار «ارزشمندی» و «معناددهی» به اعمال، و در حوزة خود ادراک‏شده سازوکارهای «فراروی» در بعد معنوی فعال می‏شوند. این سازوکارها در چارچوب اصل «عقلانیت» و «خودنظم‏جویی تعالی‏جویانه» زمینه درمان و تعالی‏خواهی مراجع را فراهم می‏کنند. با فعال سازی بعد معنوی درمان مراجعان با مشکلات روانشناختی احتمالا با سرعت بیشتر و به دلیل پیوند تغییرات با نظام اعتقادی فرد، با عود کمتری صورت می‏گیرد.

هدف مقاله حاضر تبیین «عمل» به عنوان حوزه کنش‌وری درمان چندبعدی معنوی و بررسی اثربخشی آن بر ابعاد مشکلات روان‌شناختی مراجعان مضطرب بوده است. روش پژوهش عبارت بوده است از تحلیل متون دینی، و بررسی اثربخشی درمان چندبعدی معنوی به روش نیمه‌تجربی با گروه کنترل به صورت گروهی، با استفاده از ابزارهای پرسش‌نامه ساختاریافته چندبعدی زندگی و آزمون اضطراب بک، که بر روی گروه نمونه مراجعان مضطرب مراکز مشاوره انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بر اساس تحلیل متون دینی (قرآن، حدیث)، آنچه هویت انسان را می‌سازد به طور کلی، تحلیل و فعال‌سازی «عمل» و به شکل مثبتِ غایی، «عمل معنوی» مراجعان است. عملِ محاسبه‌پذیر عملی است که امکان مدیریت اجزا و مراتب آن به شکل ارادی وجود دارد. در پژوهش حاضر با استفاده از روان‌درمانگری چندبعدی معنوی از طریق تنظیم و تعدیل عمل یا کنش‌وری ارادی انسان و عوامل مربوط به آن و فعال‌سازی عمل معنوی (به ویژه بازخورد توحیدی و عقل خداسو)، مشکلات روان‌شناختی مراجعان مضطرب نسبت به گروه کنترل در ابعاد هفت‌گانه (رفتاری، عاطفی، حسی، تصویرپردازی ذهنی، شناختی، روابط و بیولوژی/سبک زندگی) به طور معناداری کاهش یافت (P<0/0001). همچنین، اضطراب گروه آزمایشی نسبت به گروه کنترل به طور معناداری کاهش یافت (P<0/0001). مشاهدات بالینی و گزارش‌های مراجعان نشان داد بازخورد توحیدی، عقل خداسو را فعال و کنش‌وری انسان را متعادل می‌کند و به سطح «عمل معنوی» تعالی می‌بخشد. در این سطح کنش‌وری انسان هدفمند، باارزش و معنادار شده و با کاهش اضطراب، به اعمال انسان وحدت می‌بخشد. نتیجه اینکه با تنظیم عمل انسان در ابعاد مختلف و تعادل‌بخشی به آن می‌توان بر مشکلات زندگی افراد مضطرب، که از دید فاعلی خارج از کنترل‌اند، غلبه کرد. منطق این درمان برای مشکلات در ابعاد مختلف ایجاب می کند آن را درمانی فرا تشخیص تلقی کرد.