جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در آيات قرآن به مسئلة جنگ و جهاد پرداخته شده است و در ذهن برخي اين پرسش را ايجاد کرده که آیا اسلام دين جنگ و خشونت است؟! پژوهش حاضر با تکيه بر روش توصيفي ـ تحليلي به‌دنبال پاسخ به اين پرسش است که آيا تشريعات و قوانين مطرح‌شده منحصر به تعاليم قرآن است يا در اديان دیگر نيز به آن پرداخته شده است؟ براي يافتن پاسخ این پرسش، مباحثي همچون جواز جهاد، انواع آن، اهداف جهاد و آداب کلي جهاد در قرآن و تورات، بررسي شده است. دستاورد حاصل از اين پژوهش نشان مي‌دهد اين پندار که جنگ و مسائل پيرامون آن فقط مختص اسلام است و صرفاً در تعاليم قرآني يافت می‌شود، انگاره‌اي نادرست است. جنگ و تمامي نکات مربوط به آن، در تورات نيز بيان شده است و معادل تعاليم اسلامي تلقي مي‌شود.

توجه به مفهوم فرهنگ معیشت از منظر قرآن کریم روش صحیح کسب و مصرف را برای انسان، نمایان ساخته و او را با آموزه ­های قرآنی در این مقوله آشنا می ­سازد. از آنجایی که دو گروه عالمان و حاکمان در صلاح و فساد و سرنوشت جامعه بسیار تأثیرگذارند، مطالعه و تبیین مدل معیشتی و پیگیری اصلاح رفتار ایشان بر اساس فرهنگ قرآنی معیشت، ضروری بوده و موضوعی کاربردی است. در این نوشتار سعی شده است، آنچه لازمۀ کسب و مصرف در معاش علما و اُمراست از آیات و روایات استخراج و مؤلفه­ های فرهنگ معیشت شان بیان شود تا مطالبه ­گری از ایشان نیز با استنادات قرآنی و روایی میسّر گردد. هنگامی که مبلّغ دین لباس حاکم جامعه را بر تن کرده و زمامدار جامعه از قشر روحانیت باشد اهمیت موضوع مضاعف شده و وظایف ایشان در امور معیشتی به مراتب بیشتر خواهد بود. لذا پژوهش نظری پیش­رو، به روش تحلیلی- توصیفی، درصدد یافتن مؤلفه­ های فرهنگ معیشت حاکمان و مبلّغان دین و بررسی انطباق این دو قشر است.

ولایت اهل‌بیت علیه‌السلام به عنوان یکی از مهم‌ترین آموزه‌های دینی در تراث شیعی معرفی شده است. مناسک عبادی نیز از اهمیت ویژه‌ای در ادیان الهی برخوردار می‌باشد؛ البته این‌دو از اهمیتی برابر برخوردارنیستند. کثرت اتیان مناسک عبادی توسط برخی از دشمنان اهل‌بیت علیهم‌السلام و عدم اهتمام برخی از شیعیان به این مناسک، این پرسش را مطرح می‌کند که کدام یک از این‌دو گروه، جایگاه بهتری نزد خداوند دارند. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی در صدد اثبات رابطه ولایت اهل‌بیت علیهم‌السلام و مناسک عبادی در تراث شیعی می‌باشد. یافته اصلی این مقاله این است که در بسیاری از مکتوبات شیعه و سنی آمد است که عبادت و اعمال انسان، اگر از دالان ولایت اهل‌بیت عصمت و طهارت عبور نکند و با امر ایشان نباشد، بیهوده و بی‌ثمر است و در قبال آن عذاب و خذلان الهی نصیب چنین عابدی خواهد شد؛ در مقابل اگر فردی ولایت اولیای خدا را بپذیرد، ولی از روی هوای نفس مرتکب گناهی شود، خداوند متعال به واسطه ولایتش، او را به نور توبه و مغفرت هدایت می‌کند و در نهایت، رستگار می‌شود.

آشنایی با فرهنگ قرآنی در حوزه معیشت و انطباق نگرش و رفتار و اخلاق با آن امری ضروری و کاربردی است. مقاله پیش رو پژوهشی نظری است که به روش تحلیلی اکتشافی ، درصدد کشف فرهنگ سازهای معیشتی از آیات قرآن می باشد تا با بکارگیری آنها نیل به کسب و مصرف مورد پسند قرآن میسّر گردد . لذا در ابتدا مبانی و نوع نگرش قرآن به موضوع معیشت از جمله باور به رزّاقیت خدا و اعتماد به وعده های الهی ، آخرت گرایی و ترک دنیابسندگی ، نگرش صحیح به اموال و پذیرش سنّت ابتلاء مورد بررسی قرار گرفته و سپس به دلالت های رفتاری اخلاقی در فرهنگ معیشت از منظر قرآن پرداخته می شود که هر کدام به نوعی بیانگر فرهنگ صحیح معیشت می باشند. اولویت دهی به این عوامل و یافتن ساختار مولّفه های معیشتی با توجّه به وزن آیات قرآنی مربوطه از دستاوردهای این نوشتار می باشد.

دین اسلام از ادیان مبتنی بر وحی متن­محور است و پژوهش دربارۀ این دو میراث «ثقلین» در مطالعات اسلامی اهمیت ویژه‌­ای دارد چرا که این دو متعلق به جامعۀ انسانی بوده و از دل فرهنگ انسانی برآمده‌­اند و به نوبه خود فرهنگ آفرین شده­‌اند و اگر با بیان علمی و روزآمد مطرح شوند، می‌­توانند به تناسب نیازهای روز همچنان فکرساز و فرهنگ‌­آفرین باشند.باید توجه داشت مطالعۀ حدیث بدلیل ظنی الصدور بودن بخشی از آن­ها و آسیب­‌هایی که بدان رسیده، نیازمند دقت بیشتری است. بررسی سند و متن، دو عنصر نقد حدیث از قدیم تا امروز می‌­باشد و نیاز است ضمن آن­ها، از علوم یاری­گر حدیث و روش­های متن­‌پژوهی معاصر نیز کمک گرفت تا بتوان مفاهیم زندگی­‌ساز آنها را با بیانی نو برای مخاطبان بیشتری ارائه کرد. یکی از متون تأثیرگذار اسلامی در حیطۀ فکری­ فرهنگی، نهج البلاغه است که برخی بدلیل مرسل بودن، ایرادهایی به آن گرفته­‌اند. پژوهش حاضر سعی دارد با نمونه­‌پژوهیِ خطبۀ 174 نهج البلاغه و نگاهی متمرکز به عناصر مؤثر در فهم حدیث، اعتبار آن را تحقیق کند و محتوایش را از نظر حدیثی و نیز از این منظر که متنی زبانی است بررسی نماید تا مشخص شود برای این متن روایی، چگونه تعیین اعتبار می­‌شود و می­‌تواند ملاک عمل قرار گیرد تا بار دیگر در حوزۀ موضوعی خود، فرهنگ آفرین باشد.

رکوع یکی از مهم‌ترین ارکان نمازاست که بالاترین عبادت در دین اسلام بشمار می‌رود تاجاییکه در قرآن کریم بارها به اهمیت آن تأکید و به انجام آن توصیه شده است. بدین سبب که یاد خدا را به قلب انسان وارد نموده و او را به هدف نهایی بندگی یعنی قرب الهی نزدیک می‌گرداند. رکوع، تعظیم در برابر عظمت الهی و اعتراف به وحدانیت خداوند است. می‌توان خضوع و خشوع را از مهم‌ترین نتایج و آثارآن دانست که خود برطرف‌کننده تکبر در اعمال عبادی می‌باشد. در کاوش پیش رو که در حیطه قرآن و حدیث صورت گرفته است، آثار رکوع به‌صورت توصیفی-تحلیلی اعم از فواید اخلاقی، معنوی و اخروی بررسی گردیده و موارد زیر یافت شده است؛ ازجمله: رکوع موجب طاعت، دوری از گناه و فریاد ابلیس، مزین‌شدن به نور بهاء الهی، ساکن شدن در سایه عظمتش و ملبس‌شدن به لباس برگزیدگان، تعجب فرشتگان از اعطای نور و هبه الهی و مباهات به فرد راکع، اظهار ادب و دوری از تکبر، پاک شدن دل از حسد، زمینه درک ولایت به‌واسطه عشق و محبت ائمه، نیل به رستگاری و قرب، آسودگی از وحشت قبر و حرمت جسم راکع بر آتش، عاقبت‌به‌خیری و رسیدن به مقام علیین و حصول طرق سعادت، صعود نماز نورانی به‌واسطه رکوع کامل و گشایش درب‌های رحمت الهی و درنهایت احترام خداوند به موسپیدان راکع.

هدف: هدف از نگارش این مقاله، تلاش برای شناخت قرآنی- روایی اهداف، ابعاد و روشهای یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین تهدیدهای وجودی- ماهیتی علیه نظام و حاکمیت دینی؛ یعنی «نفوذ راهبردی» بود. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است که به روش کتابخانه‌ای و مبتنی بر روش تفسیر اجتهادی با گرایش تفسیر موضوعی تدوین شده است. آیات قرآن و روایات بر پایۀ مؤلفه‌های مرتبط و اثرگذار در «نفوذ راهبردی» معادل‌یابی تطبیقی، تحلیل محتوا، مفهوم‌سازی و مقوله‌بندی شده‌اند. یافته‌ها: «نفوذ راهبردی» که با محوریت جنگِ شناختی- ادراکی صورت می‌پذیرد، همۀ ابعاد بینشی- معرفتی، نگرشی- انگیزشی و کنشی- منشی نظام دینی را در سطوح ساختاری، نهاد رهبری، حاکمان، نخبگان و تودۀ مردم هدف قرار می‌دهد. این نوشتار به نفوذ راهبردی در حوزۀ «نگرشی- انگیزشی» پرداخته است. نتیجه‌گیری: معتبرسازی اصل و رأی نظام سلطه در قالب تغییر زاویۀ دید نسبت به نظام باطل، پذیرش مرجعیت حاکم به طاغوت و عبور از جهاد کبیر، نخستین گام آن است. ناپپدانمایی دشمنیِ دشمن از طریق بازتعریف معیارهای دشمن‌شناسی، به هم ریختن مرزبندی‌ها با دشمنان، امتزاج حق و باطل، تزیین دشمن و تبدیل تبرّی از دشمن به تولّی و موالات، خودی‌پنداری دشمن، مرجعیت‌سازی و اعتباریابی مُحَرَّف و تغییر مرجعیت فکری- رفتاری، تغییر گروه مرجع تودۀ مردم و تلاش برای تغییر مرجعیت فرهنگی، ابعاد دیگر چنین نفوذی است. در حوزۀ حکمرانی نیز تغییر معیارها و سنجه‌ها با تبدیل معیارگرایی به شخصیت‌گرایی، تغییر تلقی از حکمرانی در مسئولان، تغییر ترجیحات و شکل‌دهی خط تردید، گامهای پسین آن را تشکیل داده است.

این مقاله در مورد ضرورت روزآمدسازی روش­های فهم متون راهبر (متون دینی) است که باید به مقتضای پیشرفت علوم، برداشت ما از متون مقدس هم متناسب و همگام با آن مطرح شود. در این مسیر، می­توان با کمک ابزارهای مختلف و با ارائۀ مبانی فهم و سیر منطقی فهم سخن، به مقصود اصلی گوینده نزدیک شد و از شاخه­های علوم مرتبط با آن مانند زبان و ادبیات، سبک­شناسی، هرمنوتیک، اصول فقه نیز به شکلی منسجم یاری بگیریم تا برای یافتن سرشت متنی احادیث که یکی از محورهای اصلی فرهنگ ماست، کوششی دوباره نماییم. پژوهش حاضر سعی دارد با مرور روش­های سنتی حدیث­پژوهی و استمداد از علوم یاری­گر آن که برخی قدیمی و برخی امروزی است، به نظامی در بررسی حدیث دست یابد که ما را در فهم روزآمد حدیث و برداشت از آن به روش بینارشته­ای یاری رساند.

نشانه‌شناسی تأثیر برجسته‌ای در تحلیل ابعاد پرداخته ‌نشدۀ متون دارد. در این نظام، رمزگان‌ها دارای اهمیت ویژه‌ای هستند. در این زمینه، آراء رولان بارت از اعتبار بیشتری برخوردار است. او رمزگان‌ها را به پنج نوع کنشی، هرمنوتیکی، نمادین، معنابُنی و فرهنگی تقسیم می‌کند. به این واسطه، امکان ارائۀ تحلیلی متقن از لایه‌های ثانویه و زیرین متن فراهم می‌شود. در مقالۀ پیش‌رو، با کاربست نظریۀ رمزگان بارت، قصۀ آدم(ع) در قرآن با نگاهی به آراء مفسران شیعی کاویده شده‌ است تا اغراض ثانویه از بازگویی این روایت دینی و نیز، تأثیر مستقیم روایت در بازتولید معانی مختلف آشکار شود. نتایح تحقیق نشان می‌دهد که بازتاب رمزگان‌ فرهنگی در آیات مرتبط، حاکی از نمود گستردۀ ایدئولوژی و بینامتنیت دینی برای پیشبرد روایت‌ها است. رمزگان هرمنوتیکی در کشف ابعاد مبهم روایت برای فرشتگان در ابتدا و مخاطبان در سطح ثانویه مؤثر بوده است. تقابل‌های دوگانی در رمزگان نمادین، بر رویارویی دائمی نیکی و بدی متمرکز است. بررسی رمزگان‌های معنابنی در آیات نشان می‌دهد که قصه‌پرداز با استفاده از واژه‌ها و عبارات دینی، نظام دلالتی مطلوبش را شرح داده و با هدف تقویت بینش مخاطبان، به معرفی شخصیت‌های روایت پرداخته است. همچنین، رمزگان کنشی در بازنمایی تحولات معرفتی آدم(ع) و حوا تأثیر مطلوب داشته است.