جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تمدن، ابر نظام مناسبت اجتماعی و پیچیده ترین واحد کلان اجتماعی میان انسان ها بر اساس قوانین الهی یا انسانی است. در تمدن، اجتماع انسانی هدفی بزرگ را دنبال میکند. اهداف انسان ها در تمدن، در هم تنیده و در ارتباط با یکدیگر میباشد و دارای کارکرد های بزرگ اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، علمی واخلاقی است. اهتمام به تمدن شناسی و تمدن سازی در ایران پس از انقلاب همواره مورد توجه تمدن پژوهان بوده است تا آنجا که رهبر معظم انقلاب گام دوم انقلاب اسلامی را گام تمدن ساز نامیدند. باید توجه داشت که تمدن ها دارای پیشرانی هستند که بدونه آن تمدن شکل نمیگیرد. پرداختن به این امر از این جهت اهمیت مىیابد که پذیرش هر مقوله ای به این عنوان، سبب تمایز تمدن ها و پیامدهای خاص خود در فرایند شکل دهـى و ساخت تمـدن خواهـد شد. این تحقیق درصدد کشف منطق پویایی تمدن نوین اسلامی از منظر نخبگان حوزوی و دانشگاهی تمدن پژوه است تا تصویر روشنی از این تمدن و پیامد های آن، در مقایسه با تمدن های دیگر بیان کند تا مسیر ناهموار تمدن نوین اسلامی را هموار سازد. باید توجه داشت عامل پیشران یا منطق پویایی تمدن نوین اسلامی بر اساس اندیشه جامعه نخبگان دارای تنوعی گسترده است. لذا برای یافتن پاسخ به دغدغه تحقیق، از روش تحلیل تماتیک مصاحبه محور ،استفاده شده است. مقولات بدست آمده پژوهش عبارت اند از: ۱.مقبولیت ارزش ها هسته اصلی تمدن ۲.اخذ مبنا،خمیر مایه تمدن ۳.نیاز های اجتماعی، زیر ساخت تمدن ۴. نظام اندیشه ای، قلب تمدن

سؤال این تحقیق از پس قانون‌گرایی، تکامل‌گرایی نظریِ بی‌توجه به امور جزئی و خاص شکل گرفت و در موضوع شهر، ضرورت تدوین ایده‌ال تایپ شهر اسلامی- بنا به علاقه نویسندگان- را رقم زد. در این مقاله با روش کتابخانه‌ای و تجزیه و تحلیل کیفی پس از نقد و بررسی مقالات و آثار موجود در این حوزه و با توجه به مباحث نظری- روش‌شناختی ماکس وبر و به­ویژه ایده‌ال تایپ او، ایده‌ال تایپ شهر اسلامی بر اساس شواهد تاریخی و دینی و با تأکید یک جانبه بر یک یا چند دیدگاه و از طریق ترکیب کردن شمار زیادی از پدیده‌های منفرد انضمامی به­دست آمد. ویژگی­های مختلف شهر اسلامی از منابع مختلف و مورد بررسی، استخراج و در نتیجه ایده­ال تایپ شهر اسلامی با چهار مشخصه مکانی مسجد، بازار، دارالحکومه و محلات مسکونی و دوازده صفت تجلی توحید، عبودیت و عبادت، تقوا، هدایت، ذکر و تفکر، عدالت، اصلاح، شکر، عبرت، امنیت، احسان و میانه استخراج شد

مطالعه تاریخ جوامع اسلامی در مواجهه با "مصائب جهان اسلام" در چند دهه اخیر نشان دهنده نوعی "گذار تاریخی" از مواجهه "سخت افزارانه" به نوعی چاره جویی نرم و علمی مبتنی بر "دانش و آموزش" است که از آن به عنوان "اسلامی سازی دانش" یاد می شود. با توجه به اهمیت این "گذار تاریخی" و نیز ابتنای آن بر نقد علم و دانش مبتنی بر مدرنیته غربی، حتی در درون جوامع اسلامی نیز در مورد چرایی و ماهیت آن سئوالاتی ایجاد شده مبنی بر اینکه اساسا "چرا" اسلامی سازی باید در دانش صورت بگیرد؟ این مقاله از طریق روش اسنادی و کتابخانه ای و فراتحلیل مهمترین آثار و منابع موجود در این زمینه ، به بررسی مساله "منطق و چرایی" اسلامی سازی دانش به عنوان یک امر مقدم بر "چیستی" آن پرداخته و به دنبال پاسخ به این سئوال است که اساسا چرا پروژه "اسلامی سازی دانش" شکل گرفت. برآیند کلی نتایج این مطالعه از "چرایی" اسلامی سازی دانش بر مفهوم مرکزی "بحران" در امت اسلامی به خصوص در عصر "پسامدرنیته" استوار است و نشان می دهد ضرورت و منطق "اسلامی سازی دانش" یک دغدغه "هستی شناسانه"، "شناخت شناسانه" و "روش شناسانه" در ارتباط با مواضع "علم و دانش غربی" است که در جوامع اسلامی رشد یافته و ریشه دوانده است. به همین جهت نیز متفکران اسلامی تنها راهکار مقابله با آن را –برخلاف اسلاف خود- نه در اصلاح و یا تغییر سیاسی، بلکه در تحول در "دانش و آموزش" رایج در کشورهای اسلامی می دانند.

عدالت اجتماعی یکی از اصول اولیه دین اسلام است که باید در جامعه و شهر اسلامی پیاده و اجرا شود. با اینحال شکاف فزاینده‌ای بین مفهوم نظری عدالت اجتماعی و واقعیت‌ فقدان عدالت در زندگی اجتماعی در شهر وجود دارد. شهر اسلامی، یک نشانگر است، نشانگر یک فرد مسلمان در بطن جامعه اسلامی. شهر اسلامی، یک واقعیت اجتماعی است که محقق به‌دنبال تبیین آن به‌عنوان محملِ کنش انسانی و نهاد اجتماعی است. در این میان، عدالت اجتماعی، با ارزش‏ترین مفهوم و گذاره در حوزه اجتماع انسانی است که اساس و دوام هر جامعه‌ای در تحقق آن است تا به توسعه و پیشرفت دست یابد از اینرو در این مقاله معیار‌های عدالت اجتماعی بر پایه‌ی شهر اسلامی برحسب روش تحلیل تماتیک مورد تحقیق قرار گرفته است. یافته‌های حاصل از منابع موجود به‌صورتی ساختمند نشان می‌دهد که معیار‌‌های عدالت در شهر اسلامی طیف وسیعی را شامل می‌شوند که هسته محوری آنها بر هویت توحیدی قرار دارد و دو معیار و بال آن نیز نظم و کالبد اسلامی در شهر اسلامی است. این معیارها در بحث نوع مسکن، راه، ادای حق مردم، نظم و قانون شهر، حاکمیت شهر، امنیت و رفاه شهری و ... قابل طرح است.

نوشتار حاضر، در پی آن است که با تحلیل و تبیین میزان رازآلودگی مفهوم مرگ در شهر تهران، شاخص های اجتماعی مرتبط با آن را بررسی کند. برای این منظور، پس از مطالعه ای مختصر دربارة نظریات موجود، نظریة تمدن نوربرت الیاس را مبنای نظری این پژوهش قرار دادیم. سپس با توجه به تحلیل نظری و با استفاده از گزارش ها و آمار موجود، میزان غرابت مفهوم مرگ در شهر تهران و شاخص های مختلف اجتماعی آن تحلیل و تبیین شده اند. براین اساس، به نظر می رسد، میزان چشمگیری از رازآلودگی و غرابت مفهوم مرگ در شهر تهران مشاهده شدنی است؛ هرچند این موضوع در مقایسه با وضعیت جوامع غربی، عمومیت و گسترش بسیار کمتری دارد. در همین باره، نوشتة پیش رو پیشنهادهایی برای کاهش رازآلودگی مزبور ارائه می دهد؛ از جملة این موارد تأکید بر تقویت معانی دینی و جمعی، تقویت مراسم جمعی تشییع، تدفین و ترحیم و نیز توسعة فرهنگ همدلی و همجوشی با سال خوردگان و محتضران است.

نوزدهمین شماره مجله الکترونیکی «اندیشه مهر» وابسته به گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر دارای عناوین زیر است: گزارش مهم ترین نشست های اندیشه، مطالب بخش اول این شماره را تشکیل می دهد. از جمله این برنامه ها می توان به نشست های «تحلیل و ارزیابی جامعه شناسی پیتر برگر»، نشست «مطالعات میان رشته ای قرآن کریم»، «قرآن و معرفت شناسی»، «شب سیدجلال الدین آشتیانی»، «انسان، جامعه و تاریخ در نگاه شریعتی»، «نقد و بررسی کتاب آستانه تجدد»، «تاریخ گرایی نوین»، «تأملی بر وضع فلسفه در ایران»، «آسیب شناسی نظریه های علم دینی و اسلامی سازی معرفت»، «مبانی حاکمیت و الگوهای دولت در فقه معاصر شیعه» و «حکمت در ادبیات ایران»، اشاره کرد./ گزارش رونمایی از کتاب «روش شناسی علوم انسانی اسلامی» اثر احمدحسین شریفی در خبرگزاری مهر، و گزارشی از جلسات آموزشی «طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی»، از دیگر مطالب منتشر شده در بخش نخست شماره نوزدهم است./ در بخش دوم پرونده ای ویژه انقلاب اسلامی به چشم می خورد که در آن با اساتید و اندیشمندانی چون: سید سعید زاهد زاهدانی، مهدی فدائی مهربانی، موسی نجفی، ابوذر مظاهری (نویسنده کتاب افق های تمدنی انقلاب اسلامی)، مصطفی ملکوتیان و حجت کاظمی، گفتگو شده است./ علیرضا ابراهیم، استاد دانشگاه ادیان و مذاهب طی گفتگویی در این شماره به جریان شناسی تصوف پرداخته است. گفتگو با حسن بشیر درباب تمدن اسلامی، گفتگو با داریوش رحمانیان درباره وضعیت رشته های علوم انسانی در ایران، ادامه سلسله گفتگوهای اندیشه مهر با علیرضا قائمی نیا در نقد آرای محمد مجتهد شبستری، گفتگو با مرتضی جوادی آملی، مدیر بنیاد بین المللی اسراء درباب اسلامی سازی علوم انسانی، از دیگر مصاحبه های منتشر شده در نوزدهمین شماره اندیشه مهر است./ مصاحبه با جورج ریتزر، جامعه شناس سرشناس درباره جهانی سازی و مصاحبه با امید صفی، استاد مسلمان دانشگاه دوک آمریکا درباره موضوع وحدت اسلامی دو گفتگوی خارجی این شماره است./ مصاحبه تفصیلی با دکتر رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی، گفتگوی ویژه این شماره است. در این مصاحبه علاوه بر مسائل شخصی این چهره ماندگار فلسفه از مسائلی چون ایدئولوژی، علوم انسانی، نسبت فلسفه با مسائل روز، توسعه، داعش و سید احمد فردید پرسش شده است./ معرفی تازه های نشر، پایان بخش این شماره است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تشکیل کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها موضوعی راهبردی است که از سوی رهبری برای رشد اجتماعی و ارتقای سطح دانش سیاسی دانشجویان مطرح شده است. کرسی‌های آزاداندیشی یکی از مفاهیم مهم و بحث‌انگیز در گفت‌وگوهای سیاسی امروز جامعه ایران است که می‌تواند علاوه بر حل و فصل بسیاری از مسائل روز جامعه ایران، در بلندمدت آثار تمدنی شگرفی داشته باشد. با این حال این موضوع در محافل علمی چندان مورد توجه قرار نگرفته است. پژوهش حاضر که با هدف بررسی نگرش دانشجویان به کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه به لحاظ اثرگذاری در توسعه اجتماعی و سیاسی دانشگاه‌ها در بین دانشجویان دانشگاه تبریز انجام شده ، از نظر هدف، پژوهشی کاربردی، به لحاظ وسعت پهنانگر، از نظر دامنه، خرد و از نظر زمانی یک بررسی مقطعی است. روش پژوهش، روش میدانی با استفاده از پیمایش، و ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه است. حجم نمونه نیز در این تحقیق 376 نفر است. پژوهش حاضر بر اساس نظریه‌های توسعه و توسعه اجتماعی از جمله لرنر، اینگلس و اسمیت، مک کله لند، راجرز و . . . به دنبال بررسی ارتباط بین استفاده دانشجویان از رسانه‌های جمعی داخلی، نوع تربیت دانشجویان در خانواده، مشارکت اجتماعی، پایگاه اقتصادی، اعتماد اجتماعی، دینداری و انسجام اجتماعی به عنوان متغیرهای مستقل و نگرش به عنوان کرسی‌های آزاداندیشی به عنوان متغیر وابسته است. بر اساس نتایج پژوهش، بین استفاده از رسانه‌های جمعی داخلی، مشارکت اجتماعی، پایگاه اقتصادی، اعتماد اجتماعی، دینداری، انسجام اجتماعی، با آزاداندیشی ارتباط معنادار وجود دارد. اما بین نوع تربیت در خانواده با نگرش به عنوان کرسی‌های آزاداندیشی ارتباط معناداری مشاهده نشد.