جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زیارتگاه‌ها همواره مورد توجه شیعیان بوده و ساخت‌­وسازهای بسیاری در محل قبور اولیای الهی ایجاد شده است. دربارۀ تزیین و طلاکاری زیارتگاه­‌ها نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی بر این باورند که هزینه‌ کردن برای تزیین، براساس احادیث منع تزیین مساجد و روایاتِ پرهیز از اسراف و ترویج ساده‌زیستی، نامطلوب است. این گروه همچنین بر اولویت رفع فقر و تقویت بنیۀ اقتصادی جامعۀ اسلامی تأکید می‌­کنند. درمقابل، موافقان به آیات و روایات مربوط به تعظیم شعائر و عمران مساجد و زیارتگاه‌ها استناد کرده و تزیین را ابزاری برای تقویت هویت دینی و فرهنگی، ایجاد فضای روح‌انگیز و توجه به مقاصد شریعت می‌دانند. پژوهش حاضر به روش کتابخانه‌ای و توصیفی­ _ ­تحلیلی نوشته شده و دستاوردهای آن نشان­‌دهندۀ این امر است که تزیین زیارتگاه‌ها درصورت رعایت اعتدال با توجه به نیازهای زائران و آثار اجتماعی و سیاسی آن، مطلوب است.

هدف: کاستی‌های علوم انسانی، موجب شکل‌گیری ضرورت تحول علوم انسانی در قالب تحقق علوم انسانی اسلامی در جوامع مسلمان شده است. امر مبنایی در تحقق آن، نوع رابطۀ علم و دین است. مسئلۀ مقاله پیش‌رو این بود که چه نوع رویکردهایی پیرامون رابطۀ علم و دین، مبانی لازم را برای تحقق علوم انسانی اسلامی فراهم می‌آورند. روش: از آنجا که ارزیابی این امر زمانی میسّر می‌شود که بتوان رویکردهای گوناگون را با معیاری علمی و متفق‌علیه سامان بخشید، معیار تقسیم بر اساس روابط چهارگانۀ منطقی انتخاب‌شده و کلان‎دیدگاههای موجود ذیل هر رابطه، ارائه و نقّادی شده‌اند. این مطالعه با روش کتابخانه‌ای آغاز شد و در قالب روش تحلیلی و انتقادی ادامه یافت. یافته‌ها: این پژوهش نشان داد رویکردهایی که به تباین، تساوی یا عموم و خصوص مطلق بین علم و دین منجر می‌شوند، تحقق علوم انسانی اسلامی را منسد یا محدود می‌کنند. نتیجه‌گیری: مطابق دلایلی که در متن آمده است، رویکرد تداخل روشمند با ارائۀ تعریف دقیق از علم و دین، جاگذاری درست گزاره‌های تبیینی و هنجاری، بهره‌مندی از تعدد روشی در استنتاج علوم و...، نتایج مثبتی را در تحقق علوم انسانی اسلامی در دوران گذار از علوم سکولار به دست می‌دهد.

«اقتصاد مقاومتی» اقتصادی تدبیری و ترمیمی است که دارای نقشی فعال، نه منفعل و خنثی‌کننده، نه تابعِ فعالیت‌های خصمانۀ جبهۀ زراندوزان بین‌المللی و معبری روشن بر گذر از مشکلات داخلی و بحران‌های ناشی از درهم‌ریختگی اقتصادی است. هدف از تدوین این اثر، بررسی مهم‌ترین راهبردهای اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن و حدیث است؛ لذا این مقاله به این سؤال مهم پاسخ می‌دهد که مهم‌ترین راهبردهای اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن و حدیث کدام‌اند؟ این پژوهش از نوع کتابخانه‌ای و با روش تحلیل محتواست. داده‌های مورد نیاز جمع‌آوری و درراستای پاسخ به سؤال تحقیق تجزیه‌وتحلیل و تدوین شده است. یافته‌های بحث نشان می‌دهد راهبردهایی، همچون حفظ استقلال اقتصادی، افزایش اقتدار اقتصادی حکومت، توسعۀ متوازن اقتصادی و مواردی نظیر این‌ها به‌صورت راهبردهایی عقلی و منطقی و الهی در درون شریعت موجودند و به‌صورت نظام‌مند در قالب نظام‌وارۀ عملیاتی قابلیت اجرا دارند که در این پژوهش آن‌ها را ازمنظر قرآن و حدیث تبیین می‌کنیم.

پدیدۀ خودشیءانگاریِ زنان براثر انگاره‌ای کاذب ایجاد می‌­شود،که زن به‌ خود از دیدگاه ناظری بیرونی نگریسته و درگیر وارسی افراطی و مزمن ظاهرش می‌­شود. محققان غربی در پژوهش‌های مختلفی به ‌عوامل، آثار و پیامدهای ویرانگر خودشیءانگاری زنان پرداخته و راهکارهایی برای پیشگیری و درمان آن از دیدگاه روان‌شناسی و جامعه‌شناسی ارائه داده‌اند. اما در تحقیقات آنان، راهکارهایی برگرفته از جهان‌بینی دینی و معادباوری قرآن که عاملی مؤثر در تقویت خودشناسی و مقابله ‌با خودشیء‌انگاری است مشاهده نمی‌شود. بنابراین مسئلۀ اصلی ‌تحقیق حاضر بررسی چگونگی مقابله ‌با خودشیءانگاری از طریق خودمراقبتی‌ معنوی بر محور «یوم الحساب» است. اعتقاد به آیات وحیانی و قرائت تعابیر قرآنی معاد با پیشوند «یوم» موجب شکل‌گیری انگاره­ای حقیقی از قیامت در ذهن شخص شده و تأثیر اساسی در جهان‌بینی او دارد. تعبیر «یوم‌الحساب» نیز موجب ترغیب انسان در رجوع به نفس ‌خود شده و خودشناسی، محاسبه و مراقبۀ نفس را در پی خواهد داشت. این مراقبت درونی، فرد را از توجه افراطی به بدن و ظواهر آن باز می‌دارد و در نتیجۀ از پدیده خودشیءانگاری زنان پیشگیری و یا سبب درمان آن می‌شود.

رسانه ابزار مهم جنگ روانی است که با شگردهای متنوع می‌تواند بر افکار، احساسات و رفتار افراد جامعه تأثیر بگذارد؛ ازاین­‌رو نظام سلطه در رسانه‌های خود به طور گسترده از نشر اخبار خلاف واقع و دروغ برای فریب مخاطب و تحمیل اراده و اهداف خویش استفاده می‌کند. اینک این پرسش مطرح می­‌شود که آیا رسانۀ تراز اسلامی نیز می‌تواند در جنگ رسانه‌ای خود، در وقت ضرورت از این حربه استفاده کند و در نگاهی کلّی‌تر، آیا مصلحت‌گرایی سیاسی برای رسیدن به اهداف مقدس می‌تواند مجوّزی برای نادیده گرفتن بخشی از اصول و ضوابط اخلاقی و شرعی باشد؟ پژوهش حاضر که به روش کتابخانه‌ای و شیوۀ توصیفی­_ ­تحلیلی سامان یافته، به بررسی ادلۀ ادعایی و احتمالی این تجویز می‌پردازد. اتهام سرقت توسط یوسف(ع)به برادرش در قرآن، روایات دال بر جواز خدعه در جنگ، روایات دال بر جواز بهتان و سبّ منحرفان، قانون «اهمّ و مهم» و مسئلۀ حفظ نظام و همچنین آیات دال بر اِعداد قوّه، ارعاب دشمن و مقابله­ به ­مثل، دلایل عمدۀ مدعای یادشده است. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد که هیچ‌یک از ادلۀ پیش­‌گفته نمی‌تواند دروغ و فریب را در جنگ رسانه‌ای تجویز کند و جواز خدعه فقط به جنگ نظامی و تبلیغات مربوط به آن منحصر است.

کرامت و حقوق زن مورد توجه و تأکید قرآن کریم است. با این حال، از ظاهر برخی آیات ممکن است تأیید نوعی سلطه ظالمانه مرد بر زن برداشت شود و همین نکته، شبهه‌هایی را در این زمینه موجب شده است. اطاعت محض زن از شوهر، اسارت زن در دست مرد، تفضیل مرد بر زن، و تجویز ظلم شوهر به همسرش، برداشت‌هایی است که به‌صورت شبهه و نقد قرآن در زمینه حقوق و کرامت زن مطرح می‌باشد. موضوع جواز رابطه زناشویی با کنیز شوهردار و اختیار تام مردان در این عرصه نیز به‌عنوان مصداقی از کلیت یادشده، شبهه‌ای دیگر در این زمینه است. ضرورت بحث از این جهت است که طرح شبهات یادشده، افزون بر نسبت اتهام ناروا به ساحت قرآن، اساس اعتقادات مسلمانان و به‌ویژه نسل جوان را در مورد حقانیت قرآن هدف قرار داده است. این مقاله به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و روش کتابخانه‌ای، به پاسخ شبهه‌های مطرح‌شده پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که اطاعت زن از شوهر، صرفاً در محدوده حق شوهر مطرح است و در مقابل، مرد نیز در برابر حقوق همسرش مسئولیت دارد. «حقوق متقابل زن و شوهر» و تکلیف هرکدام در قبال دیگری نیز متناظر با یکدیگر است. «تفضیل» مردان بر زنان صرفاً در قدرت بیشتر بدنی، غلبه قوه عقل بر احساسات، و اقتدار روحی خلاصه می‌شود. قرآن برای برچیدن نظام برده‌داری، سرچشمه تولید برده را مسدود کرده و راه‌هایی را برای آزادی تدریجی بردگان موجود و نیز تنظیم روابط انسانی با بردگان ارائه داده است؛ چنان‌که به بردگی گرفتن اسیران جنگی، با هیچ دلیل محکمی پشتیبانی نمی‌شود. آیه «وَالْمُحْصَناتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ» که از آن، جواز رابطه زناشویی با کنیز شوهردار برداشت شده است، نیز بدین‌معناست که پس از تملک کنیز، اختیار با ارباب اوست که عقد زوجیت کنیز را باطل کند و پس از گذشت دوران عده، با او به‌سان همسر رابطه برقرار سازد، یا عقد زوجیت او را امضا و استمرار بخشد.

در چند روایت، جواز توریه برای رهایی از کذب به طور مطلق استفاده می شود، و به کارگیری آن به پیامبران نیز نسبت داده می شود، لیک بررسی سندی و دلالی روایات یادشده در کنار تحلیل آیات مورد استناد در آن ها، و نیز تبیین معیار سخن راست و تمایز آن با دروغ، نشان می دهد که توریه از نظر موضوع کذب است و در حال عادی ممنوع و حرام محسوب می شود و فقط در مواردی همچون ضرورت و اصلاح مجاز می شود. دلایل و شواهد حکم یاد شده به همراه نقد ادله تجویزکنندگان توریه، در این نوشتار مطرح شده است. از ادله یادشده، دو نکته دیگر نیز روشن می گردد: نخست به اثبات نرسیدن توریه پیامبران و دوم، نفی الزام توریه در مقام ضرورت و صرفا اثبات مطلوب آن.

اقتصاد مقاومتی عبارت است از اقتصادی مستقل که دارای خاصیت مقاومت مدبرانه در مقابل کارشکنی و خباثت دشمن و آسیب‌ناپذیر در برابر بحران‌ها و نوسانات بین‌المللی است. هدف از تدوین این اثر، بررسی مبانی کلامی اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن و حدیث و نقش آن‌ها در تحقق اقتصاد مقاومتی است. لذا این مقاله به این سؤال مهم پاسخ می‌دهد که مهم‌ترین مبانی کلامی اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن و حدیث کدامند و چه نقشی را در تحقق اقتصاد مقاومتی ایفا می‌کنند؟ این پژوهش از نوع تحلیل محتوا و کتابخانه‌ای است و با مراجعه به منابع و آثار مرتبط، داده‌های مورد نیاز، جمع‌آوری و در راستای دست‌یابی به هدف و پاسخ به سوال تحقیق، مورد تجزیه، تحلیل و تدوین قرار گرفته است. یافته‌های بحث نشان می‌دهد، ضمن این‌که نظریه اقتصاد مقاومتی ریشه در اعتقادات و مبانی دینی دارد، مهم‌ترین مبانی کلامیِ اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن و حدیث، خدامحوری و مالکیت حقیقی خداوند و اعتقاد به معاد است. توجه به این مبانی است که می‌تواند کشور را از بحران‌های اقتصادی خارج و رونق اقتصادی را در جامعه ایجاد کند.

هویت مذاهب اسلامی وابستگی شدیدی به قرآن و تفسیر آن دارد و از جانب دیگر، جوهر و هویت قرآن، چیزی به جز توحید نیست. پژوهش حاضر با مطالعۀ کتابخانه‏ای تفاسیر منتخب و برجستۀ شیعی، اشعری و معتزلی اثبات می‏کند که اصیل‏ترین ایده و فرایند تقریب، تئوری توحید بنیان تقریب است. بر همین اساس، تقریب همچون تمام آموزه‏های اسلامی، ریشه از توحید می‏گیرد و در جهان مفاهیم با مرکزیت توحید و بر مدار عقل و حکمت، به جنبش در می‏آید. حداقل نتیجۀ اثبات تئوری حاضر، دو قاعدۀ بنیادین تقریبی است: نخست اینکه نسبت به نصوص توحیدی، مذاکره هیچ منطق و اعتباری ندارد، اما دربارۀ ظواهر، مجملات و متشابهات می‏توان به دنبال همراهی و هماهنگی بود؛ دیگر اینکه، تفاوت به سبب تناقض و یا تخالف رخ می‏دهد. تفاوت‏ها تا جایی که به نقض باور توحید منجر نشود، در دایرۀ تقریب و همراهی واردند و چون تناقض بروز کند، تقریب، معنا و کاربردی ندارد.

گستردگی تعاملات اقتصادی بین کشورهای جهان، تأثیرپذیری فراوان اقتصاد از سیاست را موجب گشته و راه را برای اعمال فشار قدرت‌ها بر کشورهای غیر همسو با خود هموار ساخته است. از سوی دیگر، تصریح بر رکن «برون‌نگری» در کنار «درون‌زایی» در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، لزوم تعامل با دیگر کشورها را برای تحقق این هدف نمایان می‌سازد. با توجه به اینکه تعاملات اقتصادی در عرصه بین‌المللی، متأثر از سیاست خارجی هر کشور است، این پرسش مطرح می‌شود که موازین و چارچوب‌های دقیق چالش و تعامل با دولت‌ها و جوامع بیگانه و غیر مسلمان مبتنی بر قرآن و سنت چیست؟ به ویژه اینکه در سیره رسول خدا‹ نیز، هم چالش با مشرکان و مقاومت در برابر تحریم اقتصادی آنان مشاهده می‌شود و هم تعامل و توافق. این نوشتار که به روش کتابخانه‌ای و شیوه توصیفی تحلیلی سامان یافته است، تلاش می‌کند ضمن ارائه دقیقِ محدوده و مرزهای چالش و تعامل، مبتنی بر معارف قرآن، به تحلیل سیره پیامبر‹ در این باره بپردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که عناصر «دشمنی»، «سلطه‌طلبی»، «ولایت‌پذیری» (در متن تبیین شده) و «نرمش در برابر اصول و احکام اسلامی»، محدودیت‌های تعامل را مشخص می‌سازد و در غیر این صورت، مشروط به رعایت مصالح عمومی، دست حاکم اسلامی برای نرمش و تعامل باز می‌باشد.