جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر، تحلیل میزان دانش و مهارت مربیان در پاسخ گویی به پرسش های کودکان پیش دبستانی و دبستانی دربارة خداست. این پژوهش بر روی 44 نفر از طلاب حوزة علمیة قم که مربی کودک بودند و مربیان دینی دو مدرسة غیرانتفاعی در شهر تبریز و قم اجرا شد. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی ـ میدانی است. ابزار پژوهش نیز مصاحبة نیمه سازمان یافته است. در تجزیه و تحلیل داده ها، از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. واحد تحلیل در این پژوهش، فرد می باشد و از آمار توصیفی، مثل فراوانی و درصد، و از شاخص های مرکزی همچون میانگین، بهره گرفته شده است. یافته ها نشان می دهد که میزان دانش و مهارت مربیان در مجموع مقولات، بین متوسط و خوب می باشد. مربیان در مقولة آشنایی با اصول و روش آموزش مفهوم خدا و ویژگی مربی موفق، بالاترین نمره را به دست آورده اند و در دو مقولة آشنایی با تحول دین داری کودک و پرسش های خاص کودکان دربارة خدا، پایین ترین نمره را کسب کرده اند.

تبيين مفهوم تعليم و تربيت در جهان‌بيني صدرايي که هم جامعيت دارد و هم به نگاه دين نزديک‌تر است در بناي فلسفه تعليم و تربيت اسلامي بسيار ضروري و تأثيرگذار است. در ارائه تعاريف و تبيين مفاهيم هم علاوه بر رعايت سنخيت با ريشه‌هاي لغات، بايد انطباق و تناسب آنها با فلسفه و جهان‌بيني مقبول هم مورد لحاظ و اهتمام باشند، اين امر ما را به بازنگري در فهم معاني اين واژه‌ها در اين چارچوب فرامی‌خواند. لازمه اين امر تتبع و تحقيق و تدقيق در کتب لغت و نيز اهتمام به تأمين نظر جهان‌بيني صدرايي است. کاربرد واژه تعليم در مواردي است که با تکرار زياد، اثري در نفس متعلم ايجاد مي‌شود و اين امر با رمز اصلي تعليم در نگاه صدرايي ـ که رسوخ هيئت حاصل از تکرار در نفس است ـ کاملاً همخوان است. تربيت را از چهار ريشه دانسته‌اند که در همه موارد معناي افزايش و ازدياد هست و اين معنا با حرکت جوهري، اتحاد عاقل و معقول و اشتداد مرتبه وجود انساني در آثار صدرالمتألهين سازگاري دارد و آنچه موجب ازدياد و شدت و افزوني خود متربي بشود، و وجود آن را اشتداد بخشد، تربيت ناميده مي‌شود. آنچه براي اشتداد وجود انسان، بايد افزايش يابد، تقواست و اصل و روح تقوا، ايمان است که دستيابي به لايه اول ايمان با تعليم و لايه دوم با سلوک است و لايه سوم هم پس از کسب تقوا از طرف خداوند افاضه خواهد شد.

آموزش مفاهیم دینی، مخصوصاً معرفت، محبت و اطاعت از امام علیه السلام به کودکان، مانند هر علم دیگری نیازمند شناسایی و به‌کارگیری اصول و روش‌های صحیح، کارآمد و مؤثر است. بنابراین همان‌گونه که شناخت خصوصیات و توانایی‌های کودکان در بهینه‌سازی آموزش مفاهیم دینی امری مسلم است؛ شناخت اصول و روش‌های مربوط به آموزش مفاهیم دینی به کودکان نیز ضرورت دارد. ما با استفاده از روش تحلیلی ـ استنباطی، به پژوهش دربارۀ ارائه الگوی آموزشی امامت به کودکان پرداختیم. از مهم‌ترین یافته‌های نگارش حاضر این است که توانستیم الگوی آموزشی امامت را طراحی و اعتباریابی کنیم و آن را برای اعتباریابی، در اختیار متخصصان حوزه‌های مختلف مثل مطالعات برنامه درسی، تربیت دینی، روان‌شناسان تربیتی و معلمان قرار دادیم که موفق شد با میانگین بالا توافق جمعی ایشان را کسب و مورد تأیید قرار گیرد. این الگو، کودکان را در جهت کسب معرفت، محبت و اطاعت شایسته این ذوات مقدس هدایت می‌کند؛ تا آنان مسیر کمال و قرب الهی را بهتر، مطمئن‌تر و سریع‌تر طی کنند و از مسیر اهل‌بیت به سعادت دنیا و آخرت نائل شوند.

با اینکه در صد ساله اخیر، به ویژه نیمه دوم آن، تلاش هاى فراوانى در قالب پژوهش، سمینار، مقاله، کتاب و... در زمینه تعلیم و تربیت اسلامى به صورت جدید انجام گرفته است، ولى هنوز دانش و نظام تربیت اسلامى، در قلمرو معرفت هاى تربیتى و رفتار تربیتى، جایگاه شایسته خود را نیافته است. به ویژه در سالهاى پس از پیروزى انقلاب، پاسخ به چرایى این امر، یکى از دغدغه هاى عمده مسؤولین آموزش و پرورش کشور بوده و دیدگاه هاى متفاوتى درباره آن ارائه شده است. نگارنده در این مقاله درصدد است با نگاهى روش شناختى به پژوهش ها و اقدامات صورت یافته، «بایسته هاى اساسى پژوهش در تعلیم و تربیت اسلامى» را ارائه کند و مراحلى را که از آن غفلت شده و چنین وضعیتى را پدید آورده است، نشان دهد.

این مقاله با تبیین تاریخچه، خاستگاه و رویکردهای آزادی آکادمیک در غرب معاصر، به بررسی و نقد مبانی آن می‎پردازد. بدین منظور از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شد. از میان دسته‌بندی رویکردهای تجویز آزادی‎ آکادمیک، دسته‌بندی بروبیکر در سه رویکرد (معرفت‎شناختی، سیاسی، اخلاقی) توصیف و پژوهش در دو زمینه اسناد (بیانیه‌ها و لوایح حقوقی) و دیدگاه‎های صاحب‎نظران (جان‎دیویی، برتراند‎راسل، جان سرل، استنلی فیش، دونا ایبن و ریچارد رورتی) پیگیری شد. جمع‌بندی تعاریف و تجویز‎ها، نتایج نشان داد: آزادی و عدالت، علم و خیر جمعی، بارزترین مبانی غرب در بنای آزادی ‎آکادمیک است. این مبانی که متأثر از پیش‎فرض‎های فلسفی برگرفته از امانیسم است، با استمداد از نظرات متفکران معاصر مسلمان مورد نقد قرار گرفت.

الگوهاي تدريس، تابعي از نظام‌هاي فلسفي هستند و آخرين ويرايش تکامل يافته فلسفۀ اسلامي حکمت صدرايي مي‌باشد. هدف اين مقاله، طراحي الگويي متناسب با مباني فلسفي حکمت صدرايي براي طراحي الگوي تدريس، در مديريت و ساماندهي اطلاعات و شناخت دانش‌آموزان بود. ازاين‌رو، به اين پرسش پاسخ مي‌دهد که بر اساس حکمت صدرايي، بايد چگونه الگوي تدريس‌شناختي طراحي شود؟ پاسخ آن با استفاده از روش استنتاج استلزامات آموزشي، از مباني حکمت صدرايي دريافت گرديد. يافته‌ها حاكي است که اهداف چنين الگويي، تعامل شناختي با جهان، ايجاد نظام شنناختي منسجم و پايداري‌شناختي است و معلم طي مراحل جمع‌آوري و دسته‌بندي داده‌ها، تکوين مفهوم از داده‌ها و حفظ و بازيابي داده‌ها در تدريس به اين اهداف مي‌رسد. معلم نيز به‌عنوان آماده‌ساز يادگيري، عامل انسجام جمعي يادگيري، عامل تداوم يادگيري و زمينه ساز گذر دانش‌آموز از مراحل ايفاي نقش مي‌کند.

نوع نگرش و باور افراد نسبت به هستی و طبیعت که محصول مبانی و مفروضات فلسفی مورد قبول آنها می‌باشد، در انگیزه‌ی مشاهده و بررسی پدیده‌ها، شکل‌گیری مسأله‌ در ذهن، شیوه‌ی بررسی مسائل، گزینش ملاک‌های ارزیابی، نقد، تفسیر و تدوین نظریه‌ها و بالاخره در کاربرد نظریات علمی نقش تعیین کننده دارد. از این رو مهمترین گام در مطالعه و بررسی پدیده‌های طبیعی، اخذ مبانی و مفروضات متقن از منابع موثق و مورد اعتماد است. نارسایی جهان‌بینی‌های بشری و غربی از تأمین چنین بنیادها و مفروضاتی، توجه برخی از اندیشمندان را متوجه مبانی و آموزه‌های وحیانی، به ویژه قرآن کریم نموده است. بر همین اساس، پژوهش حاضر با واکاوی آیات قرآن کریم و با روش توصیفی، تحلیلی و استنباطی سعی در تعیین و تبیین مبانی و مفروضات مطالعه و پژوهش در طبیعت از دیدگاه این کتاب آسمانی نموده است. نتایج این واکاوی روشن می‌سازد که از دیدگاه قرآن کریم، طبیعت نظامی هدف‌مند و مظهر صفات و اسماء خداوند است که تحت تربیت الهی، مسیر مشخصی را می‌پیماید. خداوند، طبیعت را ماده‌ی اولیه‌ی خلقت آدمی قرار داده و تمام پدیده‌های طبیعی را در جهت تعالی و تکامل انسان مسخر نموده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مطالعات روان شناسانه ديني شناخت، احساس و رفتار ديني را از منظر نظريه هاي روان شناختي بررسي مي کند و فهمي روان شناختي و نو از شناخت، احساس و رفتار ديني ارائه مي کند. در غرب هم زمان با شروع اين مطالعات، مناقشات نظري دربارة امکان، اعتبار و سودمندي فهم روان شناختي از دين، به ويژه در بين عالمان مسيحي نيز آغاز شده و تاکنون ادامه دارد. در ايران، گرچه اين گونه مطالعات گسترش پيدا کرده است، ولي مباحث نظري توسعه چنداني پيدا نکرده است. اين پژوهش، با هدف گزارش ديدگاه موافقان و مخالفان اين دست پژوهش ها در غرب و ارائه راهکارهايي براي ارتقابخشي به کيفيت پژوهش ها و توسعه مباحث نظري و کمک به اسلامي سازي علم در ايران ارائه شده است. روش پژوهش توصيفي ـ تحليلي است. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد که دلايل موافقان و مخالفان مطالعات روان شناسانه ديني، حول محورهاي جبرگرايي يا عدم جبرگرايي، تقليل گرايي يا عدم تقليل گرايي، تعارض يا عدم تعارض ذاتي تبيين هاي علمي و ديني، سودمندي يا عدم سودمندي عملي، نتايج روان شناسانه ديني و حجيت يا عدم حجيت فهم روان شناختي از مفاهيم و گزارة ديني سامان يافته است.

رشد و تحول انسان تدریجی و دارای مراحل است. در هریک از این مراحل، ساختار روانی، ویژگی ها و رفتار انسان متفاوت از مرحله قبل است. شناخت این مراحل از این جهت اهمیت دارد که به مدد همین مراحل می توان انواع مشخصی از تربیت را تعریف و طراحی کرده، اصول و شیوه های مختلفی را برای تربیت به کار برد. بسیاری از دانشمندان نیز تحقیقات خود را به بررسی و شناسایی این مراحل معطوف داشته اند. از این رو جست وجوی این موضوع در متون دینی و شناسایی مراحل رشد و تحول انسان از منظر دین، برای جامعه علمی و دینی بسیار حائز اهمیت است. سؤال این است که متون دینی، عمر و زندگی را چگونه تقسیم، مرحله بندی و توصیف کرده است؟ روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و توصیفی- استنباطی است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که دین، عمر انسان را به سه مرحله کلی و نُه زیرمرحله تقسیم می کند. دوران ضعف اولیه، شامل مراحل حمل، رضاع، قبل از تمیز و مرحله تمیز است. دوران قوت، شامل مراحل نوجوانی، شباب و کهولت و دوران ضعف ثانویه، شامل مراحل شیخوخیت و ارذل العمر می باشد.