جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نقد تاریخ فلسفه و معرفت­شناختی قطعا جسارتی بزرگ می­خواهد چرا که آثار و تبعات این امر نتایج خطرناکی می­تواند در پی داشته باشد. زمانی که از هرگونه موجود متافیزیکی و فرا انسانی و بطور کل تبیین هرگونه مبحث معرفت­شناختی در تشریح راهبرد دانش خود چشم­پوشی کنیم آنگاه نتیجه کار می­تواند به سمت نیهیلیسم و پوچ­گرایی و بی­نظمی و آنارشیسم سوق پیدا کند که چه برای فرد و چه برای جامعه می­تواند خطرناک و سمی باشد. درحالیکه ما انتظار داریم در اندیشه رورتی با چنین اندیشه پوچ­گرایانه­ای روبرو شویم، برعکس فیلسوف مورد نظر ما مدعی است که اندیشه وی به آنچه که ذکر شد سوق داده نخواهد شد. بلکه درصدد لذت، شادکامی و خوشبختی برای انسان هست؛ زیرا اگرچه دیگر صحبت از حقیقت و خیر مطرح نیست ولی با گسترده­تر کردن هرچه بیشتر همبستگی بین "ما"های انسانی درصدد تغییر این جاده و سوق به سمت یک اتوپیای انسانی است. هدف ما از نگارش این مقاله بررسی و تحلیل جایگاه مبانی معرفت شناختی اخلاق در اندیشه رورتی است.

چکیده: ­ رورتی با به چالش­کشیدن کل سنت­ فلسفی غرب که به عقیده او باعث دوگانه­انگاریهای مختلف بی­فایده نظری در طول تاریخ فلسفه شده است، درصدد است در بستر"فرهنگ رستگاری­بخش ادبی"به ساختار­شکنی مسائل مختلف فلسفه و رفع این دوگانه­انگاریها مبادرت ورزد. رورتی با ایجاد خط انشقاقی میان حوزه­ی خصوصی وحوزه­ی عمومی می­خواهدسهم و دخالت فیلسوفان را در ارائه دیدگاه­های نظری و فلسفی مشخص کند و ادعا کند حوزه سیاست نیازی به آن ندارد که مبانی خود را از معیارهای فردی حوزه­ی خصوصی کسب نماید؛ چیزی که زمینه بلندپروازیهای متافیزیکی فیلسوفان را فراهم می آورد. گویی رورتی با تقلیل فلسفه به ادبیات می­خواهد مانع از بلندپروازیها و دخالتهای فیلسوف با نظریه پردازی شویم. درواقع، او با تفکیک بین دو حوزه خصوصی و عمومی یا سیاست معتقد است، ابزار فیلسوف تخیل و حوزه فکری وی فرهنگ ادبی و جایگاه او حوزه خصوصی است. در اینجا سوال و ابهام اساسی قدعلم می­کند اینکه آیا با فرض قبول معیارهای پراگماتیستی این تفکیک فرد در دو حوزه کاملا مختلف از وی شخصیتی دوگانه نمی­سازد آیا این موضع گیری فکری می­تواند معقول و قابل قبول باشد. این نکته مهمی است که در جای جای این پژوهش سراغ جوابی برای آن هستیم

چکیده: بر پایه خوانش رورتی از سنت فلسفی غرب ،حقیقت به معنای مطابقت میان باورهای درونی و واقعیت های بیرونی موضوع اصلی تاریخ فلسفه بوده است. در این سنت ""حقیقت کشف کردنی بود نه ساختنی""؛ در حالی که به گمان وی ازآن جایی که هیچ راهی برای توصیف واقعیت ها جز به کمک زبانمان وجود ندارد ،حقیقت نمیتواند از عمل به کارگیری زبان از سوی ما برای طرح ادعاهای ماجدا باشد؛ زیرا جملات نمیتوانند در بیرون وجود داشته باشند. بنابراین، ""حقیقت ساختنی است نه کشف کردنی"". فرض ما این است که هر چند رورتی حقیقت وعینیت را به معنای سنتی رد کرده ، همچنان کم و بیش به دام عینیتگرایی و واقع گرایی باقی افتاده و حقیقت بازهم به طور عینی در قالب مفاهیمی دیگردر فلسفه اش پدیدار گشته است.

رورتی با به چالش‌کشیدن کل سنت‌ فلسفی غرب که به عقیده او باعث دوگانه‌‌انگار‌ی‌های مختلف بیفایده نظری در طول تاریخ فلسفه شده است،درصدد است در بستر"فرهنگ رستگاری‌بخش ادبی"به ساختار‌شکنی مسائل مختلف فلسفه و رفع این دوگانه‌انگاریها مبادرت ورزد.به عقیده او فیلسوفان سنتی با باور به واقعیت‌‌های فراانسانی و فراتاریخی به انسان‌ها به مثابه خادمان و کاشفان آن واقعیت بیرونی نگاه می‌کردند.اما رورتی با ایجاد خط انشقاقی میان حوزه‌ی خصوصی وحوزه‌ی عمومی می‌خواهدسهم و دخالت فیلسوفان را در ارائه دیدگاه‌های نظری و فلسفی مشخص کند و ادعا کند حوزه سیاست نیازی به آن ندارد که مبانی خود را از معیارهای فردی حوزه‌ی خصوصی کسب نماید؛چیزی که زمینه بلندپروازیهای متافیزیکی فیلسوفان را فراهم میآورد.به منظور مقابله با چنین تفکری،رورتی به جای مفهوم سنتی حقیقت(مفهوم حقیقت به مثابه محور اندیشه سنت فلسفی)،بحث همبستگی را پیش می‌کشد؛یعنی توافق بر سر مسائل گوناگون که نتیجه‌ی نگاه پراگماتیکی ما به امور و متاثر از هنجارهای جامعه‌ی خاص و استفاده ابزاری ما از واژگان‌ها است.به عقیده رورتی انسانها با خلق واژگان جدید که ابزارهای سازگاری با زیست‌بوم هستند درصدد ایجاد همبستگی هرچه بیشتر و به تبع در مسیر جامعه‌ای عدالت‌محور و آزاد و به دور از هر گونه تبعیض و رنج گام برمیدارند.در چنین جامعه‌ای است که حقیقت خود را از طریق پویایی‌های آن جامعه نشان خواهد داد.فرض ما اینست که اندیشه‌ی فلسفی(یا به تعبیر بهتر،پسافلسفی)رورتی پیش از هر چیز در راستای یک اندیشه‌ی سیاسی و اتخاذ رویکرد شووینیستی اوست.به عبارت دیگر، مهیا ساختن زمینه برای برقراری یک جامعه‌ی لیبرال-دموکرات باعث اندیشه های فلسفی وی شده است.

بن‌مایه‌های راهبرد هرمنوتیکی گادامر متأثر از فلسفه یونان و به‌ویژه دیالوگ و گفتگوهای افلاطونی است. اما درحالی‌که به عقیدۀ افلاطون، حقیقت از راه روش و آن هم از طریق دیالکتیک قابل حصول است، به عقیدۀ گادامر حقیقت با اینکه از راه دیالکتیک حاصل می‌شود از راه روش به‌دست نمی‌آید. در این مقاله تلاش خواهیم کرد تا از رهگذر اندیشه هرمنوتیکی گادامر به تأثیرپذیری وی از اندیشه افلاطون و نقاط اشتراک و افتراق وی با افلاطون بپردازیم.

در این مقاله سعی شده است مفهوم حقیقت از منظر اندیشه نئوپراگماتیستی رورتی مورد بررسی قرار گیرد. رورتی همانند بسیاری از فیلسوفان پست مدرن مفهوم حقیقت را انکار می کند. او در این کار از تفکرات پراگماتیستی و پست مدرنیستی بهره می جوید. رد ذهن به مثابه آینه طبیعت، ضدبازنمودگرایی، ضدماهیت باوری و تاکید بر زبان از جمله مقدماتی است که رورتی از طریق آنها حقیقت را انکار می کند. او با توجه به این مقدمات نظریه مطابقت صدق را رد و از نظریه پراگماتیکی صدق از نوع جیمزی دفاع می کند. در این مقاله کوشیده ایم با استناد به نوشته های رورتی مساله انکار حقیقت را مورد بررسی قرار دهیم.

رورتی در تلاش است به عنوان یک فیلسوف تحلیلی و در بستر اندیشه ای پسامدرنی و با نگاهی پراگماتیکی به واژگان و زبان، مسائل سنتی فلسفه را تحلیل و نقد کند. بر اساس خوانش وی از تاریخ فلسفه، مساله حقیقت، به عنوان ژانر اصلی تاریخ فلسفه، به مثابه مطابقت میان باورها در اذهان مان و فکت ها در بیرون تعبیر شده است. وظیفه فیلسوفان این بود که با ارائه بهترین استدلال ها و ارائه یک روش دقیق و یک زبان ایده آل به آن مطابقت دست یابند. از این رو به فیلسوفان در جریان این فرآیند روحی به عنوان خادمان حقیقت نگریسته می شد. در برداشت رورتی از این دیدگاه سنتی، «حقیقت کشف کردنی بود نه ساختنی». در حالی که به عقیده رورتی، از آن جایی که هیچ راهی برای توصیف فکت ها جز با استفاده از زبان وجود ندارد حقیقت نمی تواند مستقل از عمل به کارگیری زبان توسط انسان برای طرح ادعاهای خودش وجود داشته باشد، زیرا جملات نمی توانند در بیرون وجود داشته باشند. لذا «حقیقت ساختنی است نه کشف کردنی». این مقاله درصدد بررسی این نکته است آیا رورتی توانسته است باورهای خود را در محدوده صرفا زبانی تبیین کنند و آیا از آن ها خارج نشده است؟ نتیجه ای که در این مقاله دنبال خواهیم کرد این نکته خواهد بود که هر چند رورتی حقیقت و عینیت را به معنای سنتی رد کرده است اما نمی تواند عینیت را منکر شود و در نتیجه در اندیشه و تفکر وی نیز عناصر عینیت گرایی و رئالیسم یافت می شود.

رورتی در صدد است تا تلقی دکارتی از فلسفه را که سبب تخصصی شدن روزافزون و دورماندن آن از بقیه ­ی فرهنگ شده مورد انتقاد قرار ­دهد؛ دیدگاهی که به عقیده ­ی او نتیجه ­ی پذیرش ذهن آینه‌وار دکارتی است. رورتی چنین دیدگاهی را ناشی از تصور ذهن به‌مثابه آینه ­ای می ­داند که امور بیرونی را بازنمایی می‌کند و فیلسوفان را به عنوان نگهبانان آینه که در مقام داور یا قاضی تلاش می­ کنند بازنمایی ­های مطابق واقعیت را از غیر آن بشناسانند. ادعای فلسفه این است که چنین کاری را بر اساس فهم خاص خود از ماهیت شناخت و ذهن انجام می ­دهد. یعنی، فرهنگ، تلفیقی از ادعاهای شناختی است و فلسفه چنین ادعاها­یی را مورد قضاوت قرار می‌دهد. رورتی به عنوان فیلسوفی نئوپراگماتیست تلاش می­ کند تصویر آینه طبیعت و فلسفه متناسب با آن را کنار گذارد و فلسفه را وارد گفت‌وگو با دیگر حوزه ­ی­های دانش نماید.

رورتی در تلاش است به عنوان یک فیلسوف تحلیلی، در بستر اندیشه ای پسامدرنی و با نگاهی پراگماتیکی که به واژگان و زبان دارد، به ساختار شکنی مسائل مختلف فلسفه مبادرت ورزد. بدین منظور، او تمام معرفت شناسی سنتی را با تمام مقولاتش (نظیر حقیقت، عینیت، عقل و غیره) زیر سوال می برد. دیدگاه او این است که فیلسوفان سنتی (مثل افلاطون، دکارت، و کانت ) همواره با باور به واقعیت های فراانسانی و فراتاریخی (نظیر حقیقت، خیر، خدا وغیره)، به انسان ها به مثابه خادمان و کاشفان آن واقعیت بیرونی نگاه می کردند. رورتی در برابر این دیدگاه سنتی، مبحث همبستگی را مطرح می کند؛ یعنی توافق بر سر مسائل گوناگون که نتیجۀ نگاه پراگماتیکی ما به آن ها و همچنین متاثّر از هنجارهای جامعۀ خاص است. وی بر این باور است اگر ما خود را صرفاً به روابط علّی و معلولی بین خود و جهان محدود کنیم، آنگاه درستی این ادعا را خواهیم پذیرفت که این ما هستیم که با خلق واژگان جدید، همواره به جهان معنا می بخشیم و جدا از این واژگان، که ابزارهای سازگاری با زیست بوم هستند، هیچ واقعیتی وجود ندارد. رورتی به جای مفهوم سنتی حقیقت، که بر اساس نظریه مطابقت صدق و اندیشه رئالیستی شکل گرفته، مفهوم همبستگی را پیشنهاد می کند و مدعی است که در تبیین مفهوم وی از همبستگی هیچ گونه عناصر رئالیستی یافت نمی شود و همبستگی همچون دیگر مفاهیم، ساخته دست بشر و بر حسب منافع پراگماتیکی شکل گرفته است. سعی ما در این مقاله اثبات این مطلب هست که هر چند رورتی حقیقت وعینیت را به معنای سنتی رد کرده است اما نمی تواند عینیت را در هر صورت و مدلی منکرشود. و در نتیجه کم و بیش در دام تفکرعینیت گرایی و رئالیسم باقی می ماند .

رورتی در صدد است تا در مقام یک درمانگر مسائل فلسفی (therapeutic philosopher) به نقد مقولات مختلف فلسفی و نقد دسته بندی های مختلف میان علوم مبادرت ورزد.او که خود را نه در مقام یک فیلسوف بلکه درمقام یک نقادادبی معرفی می کند،مدعی است که فلسفه ممکن است در برهه ای از تاریخ مفید بوده باشدولی دیگر در عصر کنونی ما کارساز نیست. لذا او از مرگ فلسفه استقبال می کند و به اولویت دموکراسی و سیاست، به مثابه علمی در خدمت اجتماع،برفلسفه،در خوشبینانه ترین حالت به مثابه کمالی شخصی(به زعم رورتی)، اذعان می کند. در این مقاله کوشش خواهیم کرد تا این ادعای رورتی را از زوایای مختلف مورد نقد و بررسی قرار دهیم.