جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در سخن از چگونگی شکل‌گیری و استواری فرهنگ و تمدن اسلامی، علل و اسبابی چند حائز اهمیت است. در گونه‌شناسی این علل و اسباب، نقش شیعیان بطور عام و برخی خاندان های شیعی بطور خاص حائز اهمیت بیشتر است. خاندان طباطبا که به امام حسن مجتبی(ع) نسبت می‌رسانند یکی از خاندان‌های ریشه‌دار تشیع است که با قریب به سیزده قرن حیات شرافتمندانه، پرتکاپو و بالنده در گستره وسیعی از تمدن اسلامی حضور داشته است.آنچه مقرر است در این رساله بدان پرداخته شود، بررسی نقش تمدنی طباطباییان زیدی در عصر عباسیان و معرفی خدمات علمی و فرهنگی راهبران سیاسی و دولتمردان فرهنگی ایشان است. در خلال این بررسی به این پرسش اصلی نیز پاسخ داده شده است که جایگاه و نقش خاندان طباطبایی در فرهنگ و تمدن اسلامی چه بوده است؟بررسی‌های تاریخی و بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی متکی بر منابع تاریخی نشان داده است که این خاندان با مشارکت سیاسی و تشکیل دولت و یا حضور فعال در عرصه‌های اجتماعی موفق شدند میراثی علمی-فرهنگی در حوزه فقه و کلام و ادبیات از خود به جای نهند و در کنار این فعالیت‌های فرهنگی، مظاهر تمدنی چون دولت سیاسی معارض با دربار عباسیان، تاسیس نهادها و تاسیسات تمدنی و یا خدمات فرهنگی در عرصه تولید کتاب را هم از خود برجای گذاشتند و فقها و متکلمان و شعرا و نویسندگان بسیاری را در خدمت معارف اسلام و قرآن پروریدند. در این رساله با پاره‌ای از آثار و افکار آنان آشنا خواهیم شد. آراء و آثار این جمع از دانشمندان شیعی نه تنها بسهم خود در نشر فرهنگ اسلام بلکه در ارتقا اندیشه دیگر فرق اسلامی و شیعی موثر بوده است.

با آنکه جرم محاربه در قرآن به صراحت بیان شده و مجازات آن اعلام شده است ولی در اینکه آیا مجازات های تعیین شده در آیة یاد شده از باب تخییر هستند یا ترتیب، میان فقها و مفسران اختلاف نظر وجود دارد. همچنین از حیث مشخص نمودن مصادیق آن با توجه به اعمال جنایت آمیزی که امروزه وجود دارد ممکن است میان فقها اختلاف نظر وجود داشته باشد از این رو در این تحقیق نظرات فقها از جمله امام خمینی و مقایسه و بررسی آنها بیان شده است.

زندگی پیامبر خدا، خصوصیات، رفتار، رویداد‌های زمان حیات ایشان و نحوه مواجهه ایشان با آن رخدادها نقش مهمی در سبک زندگی و سازماندهی نظام فکری و عملی انسان دارد چرا که مبنای اعتقاد ما بر این است که پیامبر گرامی از طرف خداوند به عنوان «اسوه حسنه» معرفی شده است. شناخت زوایای مختلف زندگی حضرت زمانی دقیق، کامل و بدون خطا خواهد بود که به واسطه شخصی نزدیک، مرید و همراه بیان شود که از مقام عصمت نیز برخوردار است. این نوشته روایتی است از امیر مومنان علی علیه السلام درباره آخرین فرستاده خدا. در این تحقیق سعی شده است شخصیت رسول خدا و بعد تاریخی زندگی ایشان با توجه به منابع روایی شیعی، به واسطه کلام امام علیه السلام، توصیف شود و با منابع تاریخی شیعه و اهل تسنن شرح داده شود و بعضا اختلافاتی که در میان آنها وجود دارد بیان گردد. امیر مومنان علیه السلام از ولادت، سلوک، بعثت، هجرت، جنگ‌ها و رحلت رسول خدا سخن می‌گوید. تأکید بر این بوده است که بیشتر، از منابع روایی اولیه شیعه بهره برده شود و پس از توضیح، از منابع تاریخی همچون سیره ابن هشام، طبقات، الارشاد و طبری برای آن شاهد آورده شود و اختلافات اقوال بیان شود.

مدارای اسلامی یکی از عوامل اصلی گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی است و در سده های نخستین حیات اسلام، نقش بسیار مهم و ارزنده ای را در این زمینه، ایفا نموده است. ولی با این حال کمتر نامی از آن در بحث از گسترش تمدن اسلامی، به میان می آید. این عامل - که ریشه در قرآن و سیره ی پیامبراسلام(صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَ سَلَّم) و هر فرهنگ اصیل الهی دارد - با ظهور و بروز در ابعاد گوناگون رفتار و کردار و اندیشه ی مسلمانان، باعث شد تا مردمان جهان آنروز در مواجهه با مسلمانان، طعم خوش آزادی دینی را در سایه ی احترام به کرامت انسانی تجربه کنند. عموماً حاکمان اسلامی در جنگها و جدالهایی که به علل مختـلف رخ میداد، هرگز سفـارش و عمـل به مدارا را از دستـور کار خود و نمایندگانشان دور نمیساخته و با ناقضان این سنت، برخورد می نمودند. همین رویه باعث خوشنامی و معرفی چهره ی زیبا و حقیقـی اسـلام ـ که همـان سنت انسان دوسـتانه و عقل مدارانــه ی آن است ـ شده و باعث گسترش حیرت انگیز فرهنگ و تمدن اسلامی در جهان آنروز گردیده است وگرنه جنگها و فتوحاتِ بسیاری در طول تاریخ بشر صورت پذیرفته که نه تنها با جذب افکار مهاجم همراه نبوده بلکه با مقاومت دلیرانه در حوزه فرهنگ، باعث تغییر چهره ی عقیدتی مهاجمان نیز گردیده است. برای نمونه می توان از حمله ی مغولان به ایران و نظایر آن نام برد. فرهنگ مدارای اسلامی در میان مسلمانان آنقدر پررنگ و مشهور است که فقط مرور چند نمونه ی تاریخی از همزیستی مسالمت آمیز میان ادیان مختلف در سایسار حکومتهای اسلامی، می‌تواند هر خواننده را به حیرت وادارد. این فرهنگ که در اوج تکامل قرار دارد با بازشناسی و به کارگیری مجدد میتواند، زمینه ی معرفی و در نتیجه گسترش بهتر دین، فرهنگ و تمدن اسلامی را در دنیای جدید فراهم آورد.

امام صادق ع با متکلمان اهل سنت در زمینه های مختلف دارای مناظرات و مباحثاتی می باشند کهمی توان از این تعاملات و نحوه آن پی به شناخت سیره علمی و اجتماعی امام صادق ع برد.امام صادق ع پیشوای ششم شیعیان به عنوان رئیس مکتب جعفری پیروان خویش را به همزیستی با اهل سنت دعوت می نمود تا به این شیوه هم شیعیان از جامعه که اکثریت آن با اهل سنت بود منزوی نشوند و هم بتوانند احکام و اصول شیعه را با ملایمت به آنان منتقل کنند.از این روی در مدارحق با مسامحه با آنان رفتار می نمودند ، اما این سهل گرفتن هرگز به معنای زیرپا گذاشتن اصول نبود و آن جا که مسئله اصولی در میان بود ، حضرت هرگز تسلیم نمی شدند.آنچه به دوره امامت امام صادق ع ویژگی خاصی بخشیده بود استفاده از علم بی کران امامت، تربیت دانش طلبان و بنیان گذاری مکتب تشیع است . متکلمان اهل سنت به عنوان عضوی از جامعه علمی اهل سنت در دوران امامت امام صادق ع در مواضع مختلف با امام ساعت ها به بحث و مناظره و طرح پرسش می پرداختند و از محضر امام جواب های مستدل و محکم دریافت می کردند و در برابر عظمت علمی و منطق قوی او چاره ای جز تسلیم و تواضع نداشتند. در بسیاری از موارد برخی از افراد در خلال بحث هاو مناظرات با امام ، وجدان خفته شان بیدار و راه حق را تشخیصمی دادند.

اندیشه تعامل میان مسلمانان و وحدت اسلامی منشأ دینی و مذهبی دارد ، برگرفته از کتاب و سنت است دعوت به تعامل و وحدت اجتماعی وایجاد الفت و در جامعه اسلامی و پرهیز از تفرقه و تحزب و تنش های بی حاصل سیاسی، اجتماعی ، فکری از مهمترین اصول و دستور های قرآن و پیامبر (ص) بوده است. امامانمعصوم با استمرار دعوت پیامبر اسلام همواره به ضرروتتوجه به این وظیفه مهم می اندیشیدند. امامان معصوم در طول بیش از دو قرن حضور خود با گروه ها و جریانهای مختلف و ناهمگون از مخالفان سیاسی و دینی و مذهبی روبرو بودند وجود طیف های مختلف از صاحبان ادیان و اندیشه های الحادی و غیر اسلامی و خلفا و حاکمان سیاسی (شامل سه خلیفه نخست اسلامی و خلفای اموی ، عباسی و....) و مذاهب کلامی و فقهی اهل سنت (شامل اشاعره، معتزله، مرجئه، قدریه، جبریه، اهل حدیث، خوارج و مذاهب فقهی گوناگون و ...) و فرقه های انشعابی شیعه(شامل کیسانیه، زیدیه، غلات، اسماعیله، واقفیه، ...)موجب شد که ائمه مواجهه خویش را با آنها به اقتضای برخی از اولویتها و هزینه های سیاسی ، اجتماعی سامان بدهند.وسیره و سخن خود را بر مبنای تعامل سیاسی واجتماعی قرار داده بودند تا جاییکه به خاطر این مصلحت برتر از برخی ملاحظات شخصی و دیدگاههای مذهبی چشم پوشی می کردند. حفظ هویت و استواری کیان اسلامی ، جان مسلمانان و اتحاد مسلمین و پرهیز از تعصبات و اختلافهای بی پایه و موهوم را ، بر پاره ای از اندیشه های خود ترجیح می دادند ، و حتی از همکاری با رقبای سر سخت سیاسی خود نیز ابایی نداشتند. آنان باتقویت بنیانهای اخلاقی ، اخوت اسلامی و همبستگی اجتماعی را اساس سیره خود قرار داده بودند و هرگز رقبای فکری ، مخالفان و منکران امامت خود را از دایره مسلمانی خارج نمی دانستند و به اصحاب خود سفارش می کردند که از نگاه تحقیر آمیز و توهین به آنان پرهیز کنند. تعامل و وحدتبین مسلمانان را باید بر پایه مبانی و اصول دینی استوار ساختوان را به عنوان یک اصلاستراتژیک و وظیفه دینی دانست نه یک طرح مصلحت اندیشانه ، زود گذر و مقطعی و نباید از باورهای هیچ گروهی لوازم ساختگی ، ناخواسته و غیر قابل قبول آنان را بر داشت نمود و به ایشان نسبت داد و باید دانست آنچه جامعه اسلامی را در گذشته و حال دچار آسیب و مشکل کرده و می کند وجود دیدگاههای متنوع کلامی و فقهی وغیره نیست بلکه مشکل اصلی را بایستی بیشتر از همه ، در نوع نگرشها ، برخوردها ،سوء تفاهم ها ، سیاه نمایی ها و احیاناً تحریک احساسات مذهبی جستجو کرد.

این پایان نامه به بررسی سرپرستی طفل و دیوانه با تکیه بر آیات و روایات اختصاص دارد و مطالب آن در پنج فصل آمده است. در فصل اول کلیاتی از بحث نظیر مفهوم حضانت در لغت و اصطلاح، مفهوم حق در لغت و اصطلاح، رابطه حق و تکلیف و رابطه حقوق و اخلاق بررسی شده است. در فصل دوم با عنوان مبانی نظری از قلمرو حضانت، ماهیت حقوق حضانت، فلسفه حضانت، اشخاص صالح جهت حضانت، شرایط و موانع حضانت، مباشرت در حضانت، مدت حضانت، هزینه نگهداری، ملاقات کودک و تربیت کودک بحث شده است. در فصل سوم با عنوان تحلیل یافته ها از حضانت حق یا تکلیف، فلسفه حضانت، اولویت پدر و مادر و جز آن ها سخن رفته است. فصل چهارم به خلاصه مباحث اختصاص دارد