جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شرح فارسى شهاب الاخبار(كلمات قصار پيامبر خاتم(ص)، اثر قاضى، ابوعبداللَّه، محمّد بن سلامة بن جعفر بن علىّ بن حكمون مغربى قضاعى، محدّث معروف متوفّى به سال 454ق، است، ليكن چون آغاز و انجام آن ناقص است، معلوم نمى‌شود كه شارح كيست؛ همين قدر معلوم مى‌شود كه وى، شيعه اثنا عشرى بوده و به سال 690ق، آن را به رشته تحرير آورده است. از ملاحظه كتاب برمى‌آيد كه از آثار نفيس باستانى است و خصائصى را كه نوعا كتب مؤلّفه در آن عصر واجدند، آن نيز واجد است. مؤلف كتاب، با شيخ الطائفه، ابوجعفر، محمّد بن حسن طوسى و أقران او معاصر بوده است، هدف قاضى قضاعى در اين كتاب آن بوده كه كلمات قصار پيغمبر خاتم(ص) را جمع كند. مطالب مورد نظر، در ضمن سه امر ذكر مى‌شود: 1- اهميّت «كتاب شهاب الاخبار»؛2- اهميّت شرح حاضر؛3- سبب چاپ كتاب. سپس، شارح، مختصرى از شرح حال سيد جلال‌الدّين محدّث ارموى را آورده و در ادامه، طى 7 باب به ترجمه كتاب پرداخته است. در اين كتاب، هزار كلمه از وصايا و مواعظ و حكم و امثال كه از زبان درفشان آن حضرت جارى شده، جمع آمده؛ كلماتى كه مؤلف از مشايخش شنيده و چون أمارات صحت ورود همه آنها، از وجوه الفاظ ظاهر است، حاجت به ذكر اسناد نديده است. براى سهولت مطالعه و پيدا كردن مطالب، محتواى كتاب را باب‌بندى نموده تا هر كه، هر چه خواهد به آسانى بيابد و بى‌رنج تصفّح و زحمت تفحّص به مقصد رسد و به محلّ نقل خبر ره برد، بعد دويست كلمه ديگر نيز به آن افزوده تا مجموع، شامل يك هزار و دويست كلمه باشد، آن‌گاه ادعيه‌اى را كه از آن حضرت مأثور است، در خاتمه كلمات آورده و آن را با اين ترتيب به انجام رسانده است. كتابى نيز مستقلا در اسانيد همه آنها نوشته تا هر كس كه خواهد از اسناد اين روايات با خبر شود، به آن رجوع كند. بايد دانست كه اين شرح، علاوه بر آنكه شرح بر كلمات پيغمبر اكرم(ص) است و از آن جهت شرافت بسيار مهمّى را حائز است، فى حدّ نفسه نيز داراى ارزشى بسزا و قدر و قيمتى غير قابل سنجش است، زيرا به روش و اسلوب فارسى سليس شيواى شيرين قرن هفتم هجرى به رشته تحرير آمده است و پختگى و حلاوت نثر فارسى آن عصر محتاج به شرح و بيان نيست و خصائصى را كه نوع كتب مدوّنه و مؤلّفه آن عصر واجد است، اين كتاب شريف نيز واجد است. اين كتاب، در عين حال كه شرح احاديث است، صورت امالى‌هاى قرن ششم را دارد؛ توضيح اين اجمال آنكه امالى‌هاى قرن پنجم و ششم را هر كه مطالعه كرده باشد، مى‌داند كه مؤلّفان آن قبيل امالى‌ها، هر حديثى را كه عنوان مى‌كنند، بعد از ترجمه آن و بحث در جهات ادبى آن، به مناسباتى، طبق مضمون «الكلام يجرّ الكلام»، فوايد ديگرى را نيز در ذيل آن درج مى‌كنند كه برخى از آنها بسيار ذى قيمت و مهمّ مى‌باشد و چون اين كتاب، تا حدّى شبيه به اين قبيل امالى‌هاست، پس خواننده آن مانند خوانندگان آن امالى‌ها، ضمن مطالعه به مطالبى برمى‌خورد كه انتظار و ترّقب آنها را نداشته است؛ از اين جهت، اين كتاب، بسيار ارزنده است و قابل ملاحظه مى‌باشد؛ مخصوصاً براى افراد شيعى مذهب، زيرا گاهى مطالب بسيار لطيف مذهبى را به ايشان مبذول مى‌دارد. اين كتاب، در ميان خاصّه و عامّه معروف و مشهور است و گروهى از علماى شيعه و سنى به شرح آن پرداخته‌اند؛ از جمله علماى خاصّه، عالم بزرگوار، سيّد ضياء الدّين فضل اللَّه بن علىّ بن عبيد اللَّه حسنى راوندى است كه شرحى بر آن نوشته و موسوم به «ضوء الشّهاب فى شرح الشّهاب» ساخته است و مجلسى(ره)، در «بحار الانوار» از اين كتاب، بسيار نقل كرده است و از آن جمله است شيخ بزرگوار أفضل الدّين، حسن بن علىّ بن احمد ماه‌آبادى كه منتجب الدّين، در فهرست خود، او را با عبارت «انّه علم فى الادب، فقيه»، معرّفى كرده و از جمله آثار او، شرح شهاب را نيز نام برده است. از آن جمله، برهان الدّين، ابوالحارث، محمّد بن ابى الخير، علىّ بن ابى سليمان ظفر حمدانى است كه منتجب الدّين، در فهرست خود، شرح شهاب را نيز ضمن ساير آثار او ياد كرده است. از آن جمله، قطب الدّين، سعيد بن هبة اللَّه راوندى است كه منتجب الدّين، در فهرست، در ترجمه او گفته: قطب راوندى، شرحى بر «شهاب الاخبار» نوشته و آن را، «ضياء الشّهاب فى شرح الشّهاب» ناميده است. از آن جمله، شيخ ابوالفتوح، حسين بن علىّ بن محمّد خزاعى است كه منتجب الدّين، در فهرست، در مقام ذكر آثار او گفته است: او را شرحى است بر «شهاب الاخبار» موسوم به «روح الاحباب و روح الالباب فى شرح الشهاب» و ابن شهرآشوب نيز در «معالم العلماء»، اين كتاب را از آثار وى شمرده است و به جز اين پنج تن، افراد ديگرى نيز از علماى شيعه به شرح آن پرداخته‌اند.

کتاب حاضر شرح کتابی است از ملامحسن فیض کاشانی به نام عرفان و سلوک نزد اهل بیت یا همان زاد السالک که کتابی است ارزشمند در بیان اعمال صالح برای سالک الی الله و کسی که طی طریق می کند در وادی عرفان و سلوک. بخش دوم کتاب ترجمه الشریعه ملامحسن فیض کاشانی است.

الغارات نوشته ابواسحاق ابراهيم بن محمد بن سعيد بن هلال ثقفى كوفى (م283) است. چون هدف مؤلف در اين تأليف آن بوده كه غارت‌هايى را كه بعد از جنگ نهروان به قلمرو اميرالمؤمنين على عليه‌السلام و سرزمين‌هاى تحت تصرف او از طرف معاويه شده ياد كند آن را الغارات ناميده است. اين نوع تأليف در آن زمان ميان مورخان متداول بوده و ابومخنف، هشام كلبى، مدائنى و نصر بن مزاحم در اين موضوع تأليف داشته‌اند. با اين حال به دليل آگاهى‌هاى فراوان مؤلف، مطالب ارزشمندى خارج از عنوان اصلى غارات بر اين كتاب افزوده شده است. این کتاب در برخی منابع به نام «الاستنفار و الغارات» و در بعضی دیگر با نام «الاسفار و الغارات» ثبت شده است ولی در میان علما و محافل علمی به «الغارات» معروف است. به نظر می‌آید که نام کتاب بر گرفته از یکی از سخنان امام است.(شُنَّت عَلیکُمُ الغَاراتُ) جلد دوم کتاب به ذکر جنایات عمال معاویه در قلمرو حکومت امام علی علیه السلام، و هشدارهای حضرت به کارگزارانش می باشد.

الغارات نوشته ابواسحاق ابراهيم بن محمد بن سعيد بن هلال ثقفى كوفى (م283) است. چون هدف مؤلف در اين تأليف آن بوده كه غارت‌هايى را كه بعد از جنگ نهروان به قلمرو اميرالمؤمنين على عليه‌السلام و سرزمين‌هاى تحت تصرف او از طرف معاويه شده ياد كند آن را الغارات ناميده است. اين نوع تأليف در آن زمان ميان مورخان متداول بوده و ابومخنف، هشام كلبى، مدائنى و نصر بن مزاحم در اين موضوع تأليف داشته‌اند. با اين حال به دليل آگاهى‌هاى فراوان مؤلف، مطالب ارزشمندى خارج از عنوان اصلى غارات بر اين كتاب افزوده شده است. این کتاب در برخی منابع به نام «الاستنفار و الغارات» و در بعضی دیگر با نام «الاسفار و الغارات» ثبت شده است ولی در میان علما و محافل علمی به «الغارات» معروف است. به نظر می‌آید که نام کتاب بر گرفته از یکی از سخنان امام است.(شُنَّت عَلیکُمُ الغَاراتُ) جلد اول کتاب شامل حواشی و تعلیقات مبسوط، مقدمه‌ای قریب به صد صفحه (شانزده صفحه فارسی و بقیه عربی) درباره کتاب شناسی الغارات و مختصرى از زندگانى اميرالمؤمنين على عليه‌السلام و روش ادارى - مالى، سياسى، اخلاقى و خطبه‌هاى آن حضرت، كارگزارانى چون قيس بن سعد، محمد بن ابى‌بكر، مالك اشتر، رويدادهاى آنان در مصر را گزارش كرده است.

كتاب «الإيضاح» يكى از قديمى‏ ترين متون كلامى شيعه محسوب مى‏ شود. فضل بن شاذان، اين كتاب را در اثبات حقانيت مذهب شيعه نوشته است. او از قرآن و روايات و براهين استفاده كرده ت تا استقامت طريقه شيعه اثنى عشر را اثبات كند. موضوع بحث كتاب، اساسى‏ ترين مساله اختلافى شيعه و سنى مى ‏باشد كه آن مساله امامت است. فضل بن شاذان در «الإيضاح» ابتداء منشأ اختلاف فرق اسلامى را بيان كرده و سپس به بيان آراء و عقائد فرق مى ‏پردازد. او از آراء فرقه ‏هاى جهميه، معتزله، جبريه، اصحاب حديث، مرجئه و خوارج را بيان مى‏ كند. در ادامه از علماء و بزرگان اين فرقه‏ ها بحث مي كند، سپس مولف فتاوا و اقوالى را از بزرگان اهل سنت‏ نقل كرده و بعد از آن به احتجاجات بين شيعه و ديگر فرق و مذاهب و ادله رد حقانيت آنها مى ‏پردازد. او در آخر به بعضى از شبهاتى كه عليه شيعه وارد شده است، جواب مى ‏دهد.

كتاب «الإيضاح» يكى از قديمى‏ ترين متون كلامى شيعه محسوب مى‏ شود. فضل بن شاذان، اين كتاب را در اثبات حقانيت مذهب شيعه نوشته است. او از قرآن و روايات و براهين استفاده كرده تا استقامت طريقه شيعه اثنى عشر را اثبات كند. موضوع بحث كتاب، اساسى‏ ترين مساله اختلافى شيعه و سنى مى ‏باشد كه آن مساله امامت است. فضل بن شاذان در «الإيضاح» ابتداء منشأ اختلاف فرق اسلامى را بيان كرده و سپس به بيان آراء و عقائد فرق مى ‏پردازد. او از آراء فرقه ‏هاى جهميه، معتزله، جبريه، اصحاب حديث، مرجئه و خوارج را بيان مى‏ كند. در ادامه از علماء و بزرگان اين فرقه‏ ها بحث مي كند، سپس مولف فتاوا و اقوالى را از بزرگان اهل سنت‏ نقل كرده و بعد از آن به احتجاجات بين شيعه و ديگر فرق و مذاهب و ادله رد حقانيت آنها مى ‏پردازد. او در آخر به بعضى از شبهاتى كه عليه شيعه وارد شده است، جواب مى ‏دهد.