جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انتخاب محمد عابد الجابری و سید جواد طباطبایی و بررسی اندیشه آنها در یک مجموعه نوشتاری، از جهات بسیاری حائز اهمیت است. مدخلیت آرای ابن خلدون در نگاه جابری و طباطبایی و نگاه متاثر از ساختارگرایی آن ها به انحطاط در ایران و مراکش در دهه های هشتاد و نود میلادی که نتیجه ی آن صورتبندی و احیای مجدد این مفهوم بود و همچنین تاکید آن ها بر نقش عوامل فکری و اندیشگی در علل زوال، به جای پررنگ دانستن علت های مادی و محسوس، از جمله عللی هستند که نویسنده این سطور برای بررسی آنها، به قلم زدن دست یازیده است. به نظر می رسد،ارای این دو اندیشمند در عین تمایزات مشخص، دارای مولفه های مشترکی نیز در تحلیل بحث زوال و در ادامه ی آن، انحطاط در دو حوزه ی مهم قلمروی اسلامی ( ایران و کشورهای عربی ) است. لذا کشف این مولفه ها از نظر آن ها و بررسی تشابهات و تمایزات آن در این رساله موردنظر می باشد.

عقل ابزاری و مادی برای شناخت حقایق سیاست و روابط بین الملل، ما را به موفقیت و شناخت حقایق نائل نمیکند، بلکه باید از عقل حقیقی که انسان را به منبع شناخت و مبدأ هستی وصل میکند بهره گرفت. انسان در مسیر زندگی خود به دلیل نقصهای وجودی و پیچیدگی عالم برای شناخت بهتر و درک حقایق به خصوص در روابط بین الملل نیازمند وحی الهی است. اعتقاد به امت واحده و رعایت اصل امت محوری بر اساس ایه ی «ان هذه امتکم امه واحده و انا ربکم فاعبدون» می باشد تا بتواند به تعهدات خویش نسبت به همه مسلمانان و حمایت از مستضفعان جهان عمل کند، به حکم ایه کریمه: «ان هذه امتکم امه واحده و انا ربکم فاعبدون».هر چند که امت در اصل مفهومی گسترده دارد ولی در عرف اسلامی این واژه معنای اُم (مادر) را به ذهن برمی انگیزد. از این رو آنچه امت را پدید میآورد یک وضع سیاسی انسجام یافته نیست، بلکه اراده ی زندگی با هم است، آن هم اراده ای که در پرتو قواعد اخلاقی- بویژه آنچه که در قرآن به عنوان چارچوب روابط اجتماعی ترسیم گردیده- پدید آمده است. اعضای امت اسلامی همه عبادالله یا بندگان خدا هستند. همبستگی بین آنها در واقع بوسیله ی رشته های ایمان و باوری است که هر یک از مسلمانان را از رهگذر دین اسلام به خدای تعالی ربط میدهد. بنابراین با عطف توجه به اصالت ویژه جامعه اسلامی، از حیث حکومت و قدر الله و وجود امت و نفی مرزهای سرزمینی، باید گفت که دولت از زاویه دید اسلام ماهیتاً جنبه ماوراء ملی یا ماوراء مرزی دارد. به تعبیر دیگر میتوان آن را نوعی دولت عام ملل تلقی کرد که طبعاً با خصلت جهان شمولی، غیرمحلی و غیرملی اسلام سازگارتر مینماید. قیاس این مفهوم با مفاهیم بنیادین نظریات اصلی و انتقادی روابط بین الملل می تواند ما را به وجه تشابه و افتراق انها رهنمون سازد. و ما را به تعریفی دقیقتر، کاربردی تر، از امت واحده و نظریه ی اسلامی روابط بین الملل برساند. نظام بین الملل در نظریه ی رئالیسم، انارشیک است و سیاست بین الملل از سیاست داخلی متفاوت است. چون سیاست داخلی سلسله مراتبی و دارای حکومت مرکزی است. در لیبرالیسم اگر چه بین جامعه داخلی و جامعه بین المللی به لحاظ ماهوی تفکیک قائل است ولی از انجا که یک ایدئولوژی جهانشمول است، قائل به امکان و ضرورت شکل گیری یک جامعه جهانی و نهایتا حکومت جهانی است، نظام جهانی در مارکسیسم، واحدی است که دارای تقسیم کار واحد اما نظامهای متعدد فرهنگی است. نظام جهانی می تواند واجد یک نظام سیاسی مشترک نیز باشد که در این صورت یک امپراتوری جهانی خواهد بود. جهان وطنی در سازه انگاری، انسان بدون توجه به وابستگی سیاسی خود به یک جامعه واحد تعلق دارد. نسخه های متفاوت جهان وطنی گرایی جوامع را در مسیر های متفاوتی باز تعریف می کنند، برخی روی نهاد های سیاسی و بعضی دیگر روی هنجار های اخلاقی و مسائل فرهنگی تمرکز می کنند. جهان وطنی گرایی شامل نوعی حکومت جهانی می شود وبه روابط اخلاقی، اقتصادی و یا سیاسی میان ملل مختلف می پردازد.

درصورتی‌که گفتمان را منظومه‌ای معنایی تصور کنیم که حول یک دال مرکزی سامان‌یافته و تحت تأثیر زمان و مکان قرار دارد؛ تحلیل این گفتمان در بازه‌های زمانی مختلف اهمیت می‌یابد؛ چراکه اصولاً گفتمان‌ها ابدی و آرمانی نیستند و از ابتدا تاریخی و زمانمند هستند. لذا تمیز بهتر بازه‌های زمانی و گسست‌های احتمالی، کمک شایانی در تحلیل گفتمان انقلاب می‌کند. این تمایزات زمانی، ضمن بیان تفاوت‌های گفتمانی، سبب اثبات وجود سوژه‌های متفاوتی نیز می‌شوند؛ که متعاقب آن چیستی فضای سیاسی و عملکرد رهبران را تشریح می‌کنند. هدف از این پژوهش شرح جایگاه امام به‌عنوان رهبر دائمی انقلاب در تمام بازه‌های زمانی، بر اساس مفهوم سوژه است. در این پژوهش نویسندگان ضمن تمیز سه بازه زمانی مختلف (از سال‌های بعد 56 تا پیش از ارائه پیش‌نویس قانون اساسی، زمان نگارش و تصویب قانون اساسی و دوران بعد از تصویب نهایی قانون) معتقدند که جایگاه امام بر اساس میزان نوآوری و خلاقیت در ارائه گفتمان که لازمه سوژه خلاق و بنیان‌گذار است و همچنین اسارت سوژه کارگزار در جبر ساختار‌های پیشین، به‌طور متناوب از سوژه کارگزار به بنیان‌گذار و مجدداً به سوژه کارگزار تغییر می‌کند. این نگرش ضمن تشریح فرآیند انقلاب، بر مسیر دموکراتیک انقلاب ایران و عملکرد امام بر اساس اصول دموکراسی تأکید می‌کند.

مشروعیت دولت بر چه بنیادهای استوار می شود و آیا می توان بنیادهای مشروعیت در نظریه های جدید را در کلام و سیره امام عل(ع) جستجو کرد؟ این مقاله می کوشد تا با روشی تطبیقی به این پرسشها پاسخ دهد. در این راستا ابتدا در قسمت اول برخی از نظریه های مشروعیت توضیح داده خواهد شد. بر اساس یافته های این بخش مشروعیت امری بسیط نیست بلکه پدیده ای چند لایه است که ابعاد مختلفی چون کارکردها، رضایت عمومی، قانون و اخلاق و هنجارها را در بر می گیرد. سپس در بخش دوم ابعاد مذکور در سیره و کلام امام علی (ع) جستجو شده و در نهایت مقاله به این نتیجه می رسد که مشروعیت از نگاه امام علی(ع) چندلایه و مبتنی بر ابعاد مختلف بوده و حکومتها برای مشروعیت داشتن باید مجموعه ای از ویژگی ها را دارا باشند. در واقع مشروعیت تام به وضعیتی آرمانی می ماند و حکومتها به نسبت نزدیکی به این وضعیت مشروعیت داشته و از حق فرماندهی و اطاعت شدن برخوردارند.

کرکى از فقهاى بزرگ قرن دهم هجرى است که از اوایل ظهور دولت صفوى به همکارى با آن دولت پرداخت و از این جهت وى را مى ‏توان پایه گذار همگرایى علما و دولت در دوره صفوى دانست. به لحاظ نظرى، اهمیت کرکى در طرح نظریه ولایت فقیه است. به دلیل شهرت علمى و سیاسى کرکى، نظریه ولایت فقیه در این دوره شیوع گسترده ‏اى یافت به طورى که شاه طهماسب نیز در فرمان سال 936 بر آن صحه گذاشت. کرکى به رغم ارتباط نزدیک با دولت صفوى، هرگز در آثار خود به دنبال اثبات مشروعیت مستقل صفویان و یا به عبارت دیگر، مشروعیت مستقل سلطنت نیست، گر چه بقا و تقویت دولت صفوى را در آن شرایط به نفع شیعه مى ‏دانست و از این رو همواره در تقویت آن مى ‏کوشید.

طی سه دهه اخیر، در میان ملت‏های منطقه به ویژه شیعیان عرب خاورمیانه، شاهد تقویت خودآگاهی و ظهور جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی، با پیامدهای شگرف داخلی و خارجی بوده‌ایم که خیزش شیعیان یمن در قالب جنبش الحوثی در ابتدای قرن کنونی یکی از آن‌ها به شمار می‌رود. در طول دو دهه گذشته، هم حکومت یمن و هم حکومت آل‌سعود، از تمامی ابزارها و شیوه‌ها از جمله توسل به حمله نظامی، برای ریشه‌کنی و نابودی مبارزان زیدی استفاده کرده‌اند، اما نه‌تنها به این هدف دست نیافته‌اند، بلکه این جنبش با اتخاذ تدابیر و تاکتیک‌های مناسب، بر رشد و بالندگی خود افزوده، به طوری‌که هم‌اینک به بازی‌گری اصلی و تأثیرگذار در صحنه داخلی یمن و بازی‌گری نوپا و نوظهور در صحنه منطقه‌ای بدل گردیده است. سؤال اصلی این نوشتار آن است که علل خیزش شیعیان یمن و ظهور جنبش الحوثی چیست؟ با استفاده از نظریه جنبش‌های ادواری هرایر دکمجیان، می‌توان علل شش‌گانه این خیزش را به خوبی توصیف و تبیین کرد.

در سال های اخیر، به دلایل گوناگون شاهد هستیم بیشتر اندیشمندان اقتصادی به تغییرات اجتماعی (ارزشی و نهادی) برای درک بهتر تغییرات اقتصادی توجه می کند. نهادگرایی و تئوری های گفتمانی، دو پارادایم مهم در زمینه بررسی تغییرات اجتماعی هستند. در این مقاله، برای درک بهتر این پارادایم ها به بررسی آرای نورث، ویلیامسون و گریف، از اندیشمندان پارادایم نهادگرایی و لاکلو و موف، از نظریه پردازان گفتمانی می پردازیم. این بررسی نشان می دهد هر کدام از این پارادایم ها نقاط ضعفی دارند، همچنین با وجود تفاوت کلامی و اصطلاحات، شباهت بسیاری بین این پارادایم ها وجود دارد.