جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب علم، دین و فلسفه حاصل گفت و گوی تعدادی از دانشجویان دوره کارشناسی ارشد فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف با دکتر مهدی گلشنی درباره علم و فلسفه، فلسفه علم، علم و دین، تکنولوژی، جهانی شدن و وضعیت کنونی علم در کشور است. دکتر مهدی گلشنی در بخشی از مقدمه این اثر نوشته است: در بهار 1382 تعدادی از دانشجویان دوره کارشناسی ارشد فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف (سیدحسن آذرکار، محمد ایزدی، مصطفی تقوی، رضا دانشور، سیدحسین سیدحسینی، غلامحسین مقدم حیدری، علیرضا منصوری و سعید ناجی) پیشنهاد کردند گفت و گوهایی در مورد بعضی مسائل مربوط به توسعه علم و فناوری در ایران معاصر داشته باشیم. این گفت و گوها طی چندین جلسه بحث حول و حوش علم و فلسفه، فلسفه علم، علم و دین، تکنولوژی، جهانی شدن و وضعیت کنونی علم در کشور صورت گرفت و اکنون به صورت این مجموعه درآمده است. این کتاب دارا ی هفت فصل که عبارتند از: فصل اول: علم و فلسفه فصل دوم: فلسفه علم فصل سوم: علم و دین فصل چهارم: علم دینی فصل پنجم: تکنولوژی و فلسفه تکنولوژی فصل ششم: وضعیت کنونی علم در کشور فصل هفتم: جهانی شدن

"علم و شبه علم" تالیفی است مشترک از دکتر "مهدی گلشنی"، دکتر "محمد جمالی" و دکتر "مرتضی خطیری" که یک بازنگری کلی را از این مفاهیم ارائه می‌کند. پوپر، در نخستین نیمه از قرن بیستم، علوم را به شکل علم، غیرعلم و شبه علم دسته‌بندی کرد و در حالی که اخلاق و فلسفه را از علوم تجربی جدا کرد، برای آنها جایگاه و منزلت قائل شد. فیزیکدانان، شیمی‌دانان و زیست‌شناسان، از سوی دیگر، استدلال‌های پوپر را رد کردند، بدون اینکه در تحقیقات تجربی برای آرمان‌های اخلاقی یا فلسفه، توجهی قائل شوند. اما با ورود فیلسوفان علم و تاملات برخی از نوابغ فیزیک و زیست شناسی در دومین نیمه از قرن بیستم، آشکار شد که علم از مفروضات فلسفی عام و معیارهای اخلاقی خالی نیست. یافته های آزمایشات نیستند که نظریه را کاملا قطعی می‌کنند و نظریات بدیل همواره می‌توانند جهت توضیح مجموعه‌ای از نتایج تجربی حاضر باشند. در حالی که دانش ما سریعتر از آنچه در طبیعت رخ می‌دهد، در حال رشد است، هرگز نمی‌توانیم در علم ادعای تمامیت کنیم. اگرچه نمی توان مرز روشنی بین علم و آنچه که شبه علم نامیده می شود ایجاد کرد، اما محققان در برخی موضوعات مانند طالع بینی یا جادوگری به توافق رسیده‌اند که این موارد شبه علم هستند. کتاب "علم و شبه علم" از دکتر "مهدی گلشنی"، دکتر "محمد جمالی" و دکتر "مرتضی خطیری" مقایسه‌ای کم‌نظیر در این زمینه ‌ارائه می‌دهد. در برخی از دیگر زمینه‌ها مانند فلسفه و طب مکمل سنتی، به دلیل سوگیری یا سوء تفاهم، اختلاف نظر وجود دارد و اینان نیز گاهی شبه علم نامیده می‌شوند. از سوی دیگر، به نمونه‌هایی که به وضوح با الزامات علمی تناسب ندارند، مانند نظریه چندجهانی، [به اشتباه] علم قطعی می‌گویند. با توجه به معیارهای بیان شده، نمی توان در مورد علمی بودن یک گزاره یا نظریه، اظهار نظر قطعی کرد، بلکه می‌توان گفت علمی بودن، امری نسبی است و از شدت و ضف برخوردار است.

ابن‌سینا یکی از بزرگترین فلاسفه و دانشمندان در تمام قرون و اعصار است که با نبوغ شگرف و تلاش خستگی‌ناپذیر خود در عرصه‌های مختلف فلسفه، منطق، فیزیک، ریاضیات و نجوم از یک سو و پزشکی، روانپزشکی و عرفان از دیگر سو، به نیکی درخشید و جهان علم را تا ابد مرهون دانش خود کرد. از همان قرون وسطی، کوشش‌های مهمی در اروپا برای ترجمه آثار این عالم بزرگ ایرانی از عربی به لاتینی صورت گرفت، تا غرب مسیحی را با معلومات وسیع و شگفت‌انگیز این اعجوبه همه اعصار، آشنا سازد. امروزه نیز برخی از نظریات پر بار او در زمینه‌های فلسفه و علوم از قبیل منطق موجهات، کیهان‌شناسی و ارتباط میان ذهن و مغز و نظایر آن، مستقیما با مباحث علمی کنونی انطباق دارد و به همین دلیل مورد پژوهش و توجه بسیاری از دانشمندان شرقی و غربی قرار گرفته است؛ به این امید که از ورای آنها بتوانند به بعضی از پرسش‌های دانش روز، پاسخ گویند. ابن‌سینا افزون بر ابعاد وسیع علمی و فلسفی‌اش، یک دانشمند شیعی ملتزم بود و به خاطر این التزام و تعهد اخلاقی هم رنج‌های فراوان کشید تا ثابت کند که علم نمی‌تواند تهی از تعهدات اخلاقی باشد. کتاب «پژوهش‌هایی در آثار علمی و فلسفی ابن‌سینا» با گردآوری، ویرایش و مقدمه‌‌ی دکتر جعفر آقایانی‌چاووشی به تازگی به همت نشر رمز منتشرشده است و این حکیم جامع الأطراف را از چشم‌انداز کاملا جدیدی بررسی می‌کند.. اهمیت مجموعه حاضر در آن است که اولا نویسندگان و مترجمین مقالات، همگی در موضوع پژوهش خود صاحب نظرند و ثانیا بیشتر مقالات مختص موضوعات مطرح روز است. آنچه در پی می‌آید سخنان دکتر مهدی گلشنی، دکتر محمدجواد ناطق و دکتر جعفر آقایانی‌چاووشی در این نشست است که توسط آناهید خزیر تنظیم شده است.

از قدیم تا شروع علم جدید فلسفه بر علوم حاکم بود؛ اما پس از تکون علم جدید کم‌کم مکاتب تجربه‌گرا که فقط برای یافته‌های ناشی از حواس ارزش قائل بودند، حاکم شدند. به دنبال آن، با ظهور پوزیتیویسم در نیمۀ اول قرن نوزدهم، فلسفه در محیط‌های علمی از رونق افتاد. اما با ظهور بعضی مکاتب در فلسفۀ علم، در نیمۀ دوم قرن بیستم، واضح شد که همۀ علوم مبتنی بر بعضی اصول عام فوق علمی (متافیزیکی) هستند. به دنبال آن کم کم بعضی از سرآمدان علم معاصر متوجه نقش فلسفه در علوم شدند. در چند دهۀ اخیر بعضی از دانشگاه‌های مهم غرب، از جمله برخی از دانشگاه‌های مهم مهندسی غرب نظیر دانشگاه ام آی تی در آمریکا بخش فلسفه به راه انداخته‌اند. در ده سال اخیر نیز در بعضی از دانشگاه‌های درجۀ اول اروپا و آمریکا همکاری‌های خوبی بین فلاسفه و عالمان علوم تجربی به راه افتاده و در این مدت کوتاه نتایج ثمربخشی داشته است..

آیا فلسفه برای فیزیک مفید است؟ پاسخ بسیاری از فیزیک‌دانان و فلاسفه مثبت است؛ اما هستند کسانی که مفید بودن فلسفه برای علم را به چالش می‌کشند. سه اعتراض عمده را می‌توان در خط‌فکری این دسته تشخیص داد: 1. اعلام مرگ فلسفه، که بیان می‌دارد فلسفه مرده است و چیز جدیدی به ما نخواهد آموخت؛ 2. استدلال یا چالش تاریخی-ندانم‌گرایانه، که بیان می‌دارد هیچ شاهد تاریخی مبنی بر مفیدبودن فلسفه برای علم وجود ندارد، یا دست‌کم شناخته‌شده نیست. 3. استدلال «جداکردن حساب»، که بیان می‌دارد فلسفه و علم دو حوزۀ کاملاً جداگانه هستند. هدف این مقاله پاسخ‌دادن به این سه اعتراض است؛ اما برای این‌کار مطالعۀ موردی ارتباط نسبیت عام و فلسفه را اساس قرار می‌دهد. با نظر کردن به تاریخچۀ شکل‌گیری و بسط نسبیت عام، استدلال خواهیم کرد که: 1. فلسفه‌ورزی سبب تدقیق و فهم مفاهیم اساسی «هموردایی» و «ناوردایی» شده است. 2. شواهد تاریخی روشنی له تاثیرگذاری مثبت فلسفه بر بسط مفاهیم نسبیت عام، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نظریه‌های فیزیکی و همچنین، شواهد انکارناپذیری له نقش‌آفرینی برخی فلاسفه در تکامل این نظریه وجود دارد. 3. فیزیک و فلسفه، در بحث از پرسش‌های بنیادی، دو حوزۀ به‌شدت درهم‌تنیده هستند.

سازمان بهداشت جهانی اظهار تأسف می‌کند، چرا طب سنتی و اثراتش و کارایی وسیعی که می‌تواند داشته باشد نادیده گرفته شده است.