جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در طول تاریخ، مدعیان مهدویت، برای اثبات حقانیت خود، به متون دینی استناد کرده و با تطبیق نادرست آیات و روایات به نفع خود، برای انحراف افکار متدینان جامعه بهره جسته‌اند. هدف این پژوهش، پاسخگویی به پرسش پیش روست: «تطبیقات قرآنی احمد اسماعیل بصری در موضوع مهدیّون چیست و نقدهای وارد بر آن کدام است؟» در بیان ضرورت تحقیق، همین بس که جریان‌های انحرافی در تطبیقات قرآنی، بیش از این که دغدغه فهم مدالیل و مراد جدّی آیات را داشته باشند؛ آن‌ها را وسیله‌ای برای تأیید عقیده خود قرار داده‌اند. بی‌توجهی به سیاق آیات و دقت نکردن در چگونگی استنباط و برداشت نادرست از روایات تفسیری سبب شده است که جریان احمد اسماعیل بصری، از برخی آیات درباره مهدیّون، فهم غلط داشته باشند. همچنین تفسیر به رأی و بدون پشتوانه نقلی و عقلی مقبول، به تطبیق باطل آیات قرآن بر شخص خاص انجامیده است. روش تحقیق در این نوشتار، نقلی _ وحیانی (تحلیل متنی و بینامتنی آیات و روایات) و گردآوری دادها با شیوه کتابخانه‌ای و استناد به اسناد نوشتاری و روش داده ‌پردازی تحلیلی و انتقادی است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تطبیقات قرآنی وی در مورد مهدیّون با معیارهای درست تطبیق سازگار نیست.

آشنايي با قواعد معناشناسي که يکي از شاخه‌هاي علم زبان‌شناسي به‌شمار مي‌آيد، به انسان کمک مي‌کند تا با تأمل در سياق و دقت در مجاورت کلمات، از افق نگاه گوينده يا نگارنده، به متن بنگرد و به زنجيره‌اي پيوسته از معنا دست يابد. واژه «رحمت» که موضوع اين مقاله است، از صفات افعالي الهي است و انسان مي‌تواند با فراهم آوردن زمينه‌هاي لازم، به آن دست يابد. هدف، پاسخ‌گويي به اين پرسش است: «با توجه به روابط همنشيني، معناي رحمت در قرآن چيست؟». روش گردآوري مطالب از گونه «کتابخانه‌اي» و روش پژوهش توصيفي ـ تحليلي با هدف كشف معناي رحمت از طريق همنشين‌هاي آن در كاربردهاي قرآني سامان يافته است. دستاورد پژوهش شامل برخي واژه‌هاي فعال مثبت در کسب رحمت (اطاعت و درخواست رحمت)، واژه‌هاي فعال منفي (نا‌‌سپاسي و گناه)، واژه‌هاي منفعل از وجود رحمت (زنده شدن زمين و نرمخويي)، واژه‌هاي ملازم رحمت (خدا و ايمان و عمل صالح) است. بر پايه يافته‌هاي پژوهش، معناي نسبي «رحمت» در قرآن، «حمايت و پشتيباني» است با دو زيرشاخه: «حمايت عام» که همه‌ موجودات را دربر مي‌گيرد و «حمايت خاص» که از سوي خداي متعالي، فقط به مؤمنان باتقوا هديه داده مي‌شود.

این نوشتار با عنوان «تحلیل سبک بیانی و آموزه‌های صحیفه سجّادیه در باره ماه رمضان» است واهمیت آن بدین شرح است که دعاهای امام سجّاد علیه‌السلام از سبک هنری و ادبی ِویژه ای برخوردار است، و توجه به این بُعد که با رویکرد ادبی و زیباشناختی شناخته می شود بسیار ضروری است. محققین در طول تاریخ در نوشتارها و بیاناتشان به رویکردهای فلسفی، عرفانی و اخلاقی ادعیه صحیفه سجّادیه پرداخته اند و تعداد انگشت شماری به ابعاد ادبی و زیباشناختی ادعیه صحیفه سجّادیه پرداخته اند، اما مع الاسف این بُعد از ادعیه با همه اهمیتی که دارد به دست فراموشی سپرده شده است. روش اجرایی این تحقیق ترکیبی از نقلی وحیانی و ادبی زبان شناختی است که تحلیل اطلاعات آن تحلیلی توصیفی و مفهومی و گزاره ای است و اطلاعات آن نیز با جستار در اسناد نوشتاری و سامانه‌های رایانه ای و نرم‌افزارهای علمی، گردآوری‌شده است. این پژوهش بر واکاوی سبک‌شناسی ادعیه رمضانیّه صحیفه سجّادیه با بهره‌گیری از میراث عربی ـ اسلامی وابسته است و درصدد یافتن تفاوت سبک دعاهای صحیفه سجّادیه با سبک‌های بشری در شعر و نثر و سایر ادعیه ماثوره معصومین علیهم‌السلام است. به کارگیری اسلوب بلاغت در این نوشتار هم چون زیبایی الفاظ، سجع و آهنگ گفتار، حالات موسیقایی، نظم شگفت و تألیف بدیع، موقعیت شناسی و مقتضای حال، استفاده از استعارات، تشبیهات، کنایات و تعریضات و حالات نیایش‌ها و ادعیه و سوز مناجات برای گوینده آن... از دیگر فنون و سبک‌های برجسته صحیفه سجّادیه است که تأثیر شگرفی بر جان انسان می‌گذارد و به هنگام تلاوت، قلب شنوندگان را می‌رباید. دقّت در سطح محتوا و معارفی صحیفه مبارکه سجّادیه، اقیانوس بی‌کرانی از معارف نیایشهای این کتاب مانند معارف اندیشه‌ای و اصول اعتقادی، انگیزشی و اخلاقی، اجتماعی، معارف فردی و عبادی و.... را در مقابل دیدگان ظاهر می‌سازد. حضرت در این ادعیه با الفاظ و عباراتی جدید در قالب نیایش به همگان تعلیم خداشناسی و خدایابی و خودشناسی و راه و راهنما شناسی داده، همو به کمک، تشبیه، مجاز، کنایه و استعاره و سایر اسلوب بلاغی سعی وافر بر آن داشته تا به نحوی افق دید و سطح اندیشه و تفکر خود را برای دیگران مجسّم نماید.

مفسر در تفسیر قرآن کریم بر اساس پاره‌ای زیرساخت‌ها و باورهای فکری به تفسیر قرآن می‌پردازد و این مسئله بر اساس تمامی تعریف‌هایی که از تفسیر بیان می‌شود، اجتناب‌ناپذیر است. یکی از مبانی علمی و معرفت‌شناختی قرآن کریم، جامعیت معرفتی قرآن به دیده نیازمندی‌های بشر است. هرچند ممکن است این مسئله موردبررسی قرارگرفته باشد؛ ولی ما سعی داریم این مسئله را به‌صورت روشمند و با بررسی چیستی، چندگونگی (اقسام)، چرایی (ادله عقلی و نقلی) و چگونگی (اثرگذاری در تفسیر) بیان کنیم که مهم‌ترین نتیجه آن کشف این قواعد است: 1. لزوم کشف و استخراج نیازهای هدایتی انسان از قرآن؛ 2. لزوم کشف و استخراج روش‌های تأمین نیازمندی‌های بشر؛ 3. لزوم کشف و استخراج پیام‌ها و پندهای هدایت آموز قرآن که نیازهای انسان را تأمین می‌کند. اگر پذیرفتیم که قرآن تمام نیازمندی‌های هدایتی بشر را تأمین کرده است باید پیام‌های و پندهای هدایتی قرآن را کشف کنیم و آن‌ها را در زندگی بکار ببندیم که هدف اصلی نیز همین کاربست پیام‌ها و پندهای قرآن است 4. لزوم کشف و استخراج پیام‌ها و پندهای هدایت آموز تک‌تک آیات قرآن؛ 5. لزوم تمسک به مفسرین حقیقی قرآن. پذیرفتن و بکار بستن این مبنا در زندگی فردی و جامعه بشری گامی نو در راستای تحول جامعه بشری و علوم انسانی ایجاد خواهد کرد که می‌تواند همه جامعه بشری را تحت تأثیر قرار دهد.

خودفراموشی یکی از مسائل مهم انسان شناختی و از مفاهیم مهم علوم انسانی است. در قرآن کریم از آن به عنوان «نسیان نفس» یاد شده و اصطلاح امروزی آن «ازخودبیگانگی» یا به دیگر سخن «الیناسیون» است که در عصر کنونی طرح شده و مورد توجه فیلسوفان و عالمان علوم انسانی قرار گرفته است. در بینش قرآنی، خودفراموشی حالتی روانی و فکری است که برخلاف حیوان، در انسان پیدا می شود؛ زیرا فقط انسان است که می تواند هویت واقعی خویش را با علم آگاهانه حضوری بیابد یا از آن غافل شود و یا آن را بفروشد و از آن بیگانه شود. پژوهش پیش رو، از جمله پژوهش های کاربردی در حوزه قرآن پژوهی است که ماهیت خودفراموشی را بررسی و عوامل و زمینه های این بحران را در ابعاد سه گانه؛ اعتقادی، اخلاقی و رفتاری تحلیل و تبیین کرده است.

خدای متعال از باب دستگیری انسان، راهی را برای رسیدن به عرش و تقرب خود قرار داد و راهنمایانی نیز بر این مسیر تعیین کرد. انبیای الهی همان مرشدان طریق حقیقت هستند که مسیر نیل به حضرت حق را نمایان ساخته و راه را از بی‌راه تمییز می دهند. از طرفی انسان‌ها روحیات و خلقیات متفاوتی دارند که روش‌های گوناگونی را برای تربیت آنان می‌طلبد. در این نگاشته روش تبلیغی حضرت ابراهیم× با تکیه بر کلیت تبلیغی که در آیه 125 سوره نحل بیان شده، بررسی کرده و آیات طبق روش‌های موعظه، برهان و جدال أحسن تحلیل شده‌اند؛ زیرا به بیان آیه موردنظر، انسان‌ها به سه دسته حق‌پذیر، حق‌گریز و حق‌ستیز دسته‌بندی می‌شوند که روش تبلیغی مناسب خود را می‌طلبد. نتیجه حاصل شده حاکی از آن است که بیشترین روش اتخاذشده به‌وسیله حضرت ابراهیم× روش برهان بوده است.

در باور غالب اندیشمندان دنیای معاصر، ایمان مبتنی بر رابطه قلبی انسان با خدای والا، خاستگاه امنی برای فارغ‌شدن از برخی پیامدهای شوم ـ البته نه ذاتی ـ پیشرفت­های روزافزون علوم تجربی است که فرد و جامعه برای رسیدن به آرامش درونی، هماهنگ­سازی نهاد خویش با این نیاز أساسی را ترجیح می­دهند. ایمان با ویژگی­های چون اعتمادآفرینی، سکینه‌بخشی، مبتنی‌بودن بر أصل سنخیت و تطابق با وجدان درونی؛ در مسیر رابطه قلبی بنده با خدا، عنصر بسیار با اهمیت و مؤلفه برتر به‌حساب آمده که در آموزه‌های قرآنی نیز به آن اشاره شده است. ایمان برآمده­ از رابطه قلبی انسان با خدای والا، از گذرگاه فضایل اخلاقی و انجام عمل صالح، انسان را به مقصد الهی و ساحت ربوبی، که از اهداف خلقت انسان است، رهنمون می­سازد، از این‌رو مقاله حاضر به تحلیل نقش «ایمان» در رابطه قلبی انسان با خدای والا از منظر قرآن، پرداخته و مصادیق ایمانی برآمده از رابطه قلبی را مورد واکاوی قرار داده است.

کنیه «ابن الانسان» از اصطلاحات کتاب مقدس است که یهودیان آن را بر مسیح موعود آخرالزمان تطبیق می‌کنند؛ مسیحیان نیز حضرت عیسی؟ع؟ را ابن الانسان موعود کتاب مقدس و منجی آخرالزمان معرفی می‌کنند. برخی شیعیان نیز با تطبیق کارکردهای «ابن الانسان» با مهدی موجود موعود؟عج؟ این شخصیت را همان منجی اسلام می‌دانند. در این میان بهائیان که از انشعابات انحرافی تشیع است، با تطبیق‌های گوناگون، در پی دست‌یابی به اهداف خودشان هستند. این نوشتار بر پایه روش پژوهش توصیفی _ تحلیلی تطبیق‌های شخصیت «ابن الانسان» را از دیدگاه یهودیت و مسیحیت و اسلام و گروه منحرف بهائیت بیان می‌کند؛ سپس به تحلیل آن‌ها می‌پردازد. در پایان این شخصیت را همان حضرت عیسی؟ع؟ می‌شناسند که همراه امام مهدی موعود؟عج؟ خواهد آمد و به آن حضرت اقتدا خواهد کرد و سرانجام بر پایه تحریف و تناقضات در تطبیقات بهائیان، آنان را نادرست شمرده و نقد می‌کند.

تبلیغ و دعوت به حق بعد از پذیرش و اعتقاد به اسلام یکی از مسائل دینی است که پیش از خلقت حضرت آدم(ع) نیز میان ذات اقدس الهی و مخلوق ناسپاسش (ابلیس) به آن توجه شده است.در قرآن کریم و روایات برای جهانی‌تر شدن و سعادتمندی بشر از سه شیوه حکمت، موعظه و جدل استفاده شده است. این پژوهش با بهره‌گیری از روش نقلی و وحیانی و استمداد از اسناد کتابخانه‌ای به صورت محیطی و محدود به گردآوری و تحلیل و پردازش داده‌ها پرداخته و با جستاری در آیات مرتبط با موضوع و روایات معصومین (ع) این موضوع را تحلیل و تبیین می‌کند در پژوهش پیش رو این تحقیق روشن می‌شود که چرا و چگونه ممکن است انسان مسلمان با استفاده از سه شیوه قرآنی (حکمت، موعظه و جدل) به امر دعوت همه گروه‌ها و سخن گفتن با مخالفان اهتمام بورزد و در این مسیر بایدها و نبایدهای این سه شیوه چیست؟ و تأثیر این سه شیوه از دیدگاه قرآن و روایات با ذکر نمونه‌های آن چگونه بوده است؟