جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سده­ های میانه، دوره­ای درخشان از امکانات فلسفی است که مقدمات ظهور مبانی دنیای مدرن را فراهم کرده است. نسبت میان دوره مدرن و دوره پیش از آن و انتقال و دگرگونی مفاهیم در این فرآیند، بحث بسیار بنیادی است. تفکر تاریخی ریشه ­های خود را در مبانی کلامی دارد و از وجوه گوناگون، از تفکر فرجام­ شناسانه دینی هم ریشه گرفته است با تأکید بر این امر که تاریخ صرفاً گذشته نیست، بلکه آینده و انتظارآن نیز هست و همین امر، نقش اساسی در اندیشة تاریخی برعهده دارد. این پژوهش متکی بر نقد کتاب « الهیات تاریخ؛ پژوهش در مبانی کلامی فلسفه تاریخ؛ گردش فرجام­ شناسانه در اندیشه جوآکیم فیوره­ای و اندیشه تاریخی-کلامی نگارش یافته است. این اثر با نگاه ویژه به اندیشه فرجام ­شناسی یهودی-مسیحی، تحولات سده ­های میانه را که نقشی اساسی در فهم دقیق تفکر تاریخی دارد، بررسی می­کند. درخصوص الهیات یهودی و مسیحی تأکید بر اندیشه­ های یوآخیم فیوره­ای است. یوآخیم اندیشة فرجام­ شناسانه و غایت مند را در الهیات به عنوان یکی از راه­های ترقی و پیشرفت انسان امروزی قلمداد می­کند. مقاله حاضر با بیان برخی از آرای یوآخیم فیوره­ای، سعی در فراهم کردن نمایی کلی از پرسش و گمانه­ هایی در مورد الهیات تاریخ در نگاه او را دارد و در نهایت، نقد و پرسش هایی را که وارد کرده، تاحدودی مطرح و پاسخ را بیان می ­کند

سده ­های میانه، دوره­ای درخشان از امکانات فلسفی است که مقدمات ظهور مبانی دنیای مدرن را فراهم کرده است. نسبت میان دورة مدرن و دورة پیش از آن و انتقال و دگرگونی مفاهیم در این فرآیند، بحث بسیار بنیادی است. تفکر تاریخی ریشه­ های خود را در مبانی کلامی دارد و از وجوه گوناگون، از تفکر فرجام ­شناسانة دینی هم ریشه گرفته است با تأکید بر این امر که تاریخ صرفاً گذشته نیست، بلکه آینده و انتظارآن نیز هست و همین امر، نقش اساسی در اندیشة تاریخی برعهده دارد. این پژوهش متکی بر نقد کتاب « الهیات تاریخ؛ پژوهش در مبانی کلامی فلسفه تاریخ؛ گردش فرجام­شناسانه در اندیشة جوآکیم فیوره­ای و اندیشة تاریخی-کلامی نگارش یافته است. این اثر با نگاه ویژه به اندیشة فرجام ­شناسی یهودی-مسیحی، تحولات سده­ های میانه را که نقشی اساسی در فهم دقیق تفکر تاریخی دارد، بررسی می ­کند. درخصوص الهیات یهودی و مسیحی تأکید بر اندیشه ­های یوآخیم فیوره ­ای است. یوآخیم اندیشة فرجام ­شناسانه و غایت مند را در الهیات به عنوان یکی از راه­ های ترقی و پیشرفت انسان امروزی قلمداد می­ کند. مقالة حاضر با بیان برخی از آرای یوآخیم فیوره­ای، سعی در فراهم کردن نمایی کلی از پرسش و گمانه ­هایی در مورد الهیات تاریخ در نگاه او را دارد و در نهایت، نقد و پرسش­ هایی را که وارد کرده، تاحدودی مطرح و پاسخ را بیان می ­کند.

امارت به عنوان ساختاری سیاسی در ایران دوره اسلامی، که از وجوه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز برخوردار بود، با بهره‌گیری از بسترهای نوظهور پس از اسلام و با به کارگیری سنت‌های سیاسی ایرانی، انسجامی را که لازمه یک سازمان سیاسی وحدت‌بخش بود در جامعه ایرانی تحقق بخشید. این نوشتار با در نظر داشتن سهم امارت‌های سامانی، غزنوی و آل‌بویه در استمرار هویت ایرانی و بهره‌گیری کارآمد از سنت‌های سیاسی پیشین ایران، بر آن است با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی معمول در پژوهش‌های تاریخی به این پرسش مهم پاسخ دهد که این امارت‌ها چه اثری در تحقق نظام سلطنت با رویکرد ایرانی ـ اسلامی داشته‌اند؟ یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که همگرایی سیاسی و اجتماعی ایران دوران اسلامی و کوشش ایرانیان برای استمرار بخشیدن به هویت خویش، برآمده از عملکرد آگاهانه نظام‌های امارتی مذکور بود و امیران این عصر، میان‌پرده تاریخ ایران تا زمان تکوین نظام سلطنتی با رویکرد ایرانی ـ اسلامی را به خوبی پوشش داده‌اند.

حوزه حله از معروفترین حوزه های علمی عصر ایلخانی می باشد که عالمان این حوزه با تلاش در دومحورعلمی یعنی آموزش علوم دینی در حوزه و مدرسه اولجایتو، تالیف کتب دینی توانستند نقش مهمی در تثبیت فقه شیعه و گسترش اندیشه سیاسی شیعه درجامعه اسلامی سده های هفتم و هشتم ایفا نمودند اگرچه نباید نسبت به رفتار و فعالیت سیاسی عالمان حوزه در برابر تهاجم مغولان و حکومت آنها غفلت نمود.تالیفات علمی عالمان حله در زمینه فقه شیعه به خصوص فقه سیاسی، در راستای تبیین و تکمیل دیدگاههای علمای پیشین به خصوص اندیشه شیخ مفید و شیخ طوسی بوده که با بررسی تعقلی احکام فقهی علمای پیشین در دایره المعارفها، علمای اعصار بعدی را از رجوع به منابع فقهی علمای گذشته شیعه و حتی علمای اهل تسنن بی نیاز ساختند و همچنین سعی نمودند با تقسیم بندی ابواب فقه، الگویی در تنظیم احکام فقهی برای علمای بعدی ارائه داده اند. در مبحث کلامی، علمای حوزه برای اثبات اعتقادات شیعه به خصوص در باب امامت، تصنیفاتی به شیوه استدلال عقلی و فلسفی تالیف نموده اند که بیشترین تالیفات کلامی در باب امامت به سبک استدلالی بوسیله عالم مشهور این حوزه، علامه حلی در سده هشتم تالیف شده که نتایج آن، اقرار علمای اهل تسنن در دربار ایلخانان به حقانیت شیعه بوده و از سوی دیگر با همکاری و ارتباط علمی با حاکمان ایلخانی توانستند زمینه را برای رسمیت یافتن مذهب تشیع در دوره اولجایتو فراهم آورند

چکیده :بررسی اوضاع سیاسی، مذهبی و فرهنگی جهان اسلام در سده هفتم، نشان می‌دهد این دوران مقارن با حوادث و رویدادهاییاست که سرنوشت اسلام را رقم می زد. اهم این رویدادها حملات‌ پی‌در‌‌‌پی مغول به سرزمین های اسلامی و سقوط خلافت عباسیان است. از شاخصه‌های مهم این دوران بحران‌های شدید فکری، فرهنگی و اخلاقی است. حملات مغول مرزهای فرهنگی و عقیدتی مسلمین را در هم ریخت. سده هفتمبا تمام خرابی های روحی و فیزیکی حملات مغول و تخریب های فکری، عقیدتی که در پی داشت؛ نقطه عطفی در تاریخ اسلام، بالاخص مذهب تشیع بود.با نابودی دستگاه خلافت عباسی، شیعه مجال یافت تا عقایدش را از پس سالها اختناق و پنهانکاری احیاء و ترویج کند. بر این اساس قرن هفتم قرنی است که علما ی شیعه هر یک بهنحوی در احیا و شناساندن مکتب تشیع و تعالی آن نقش آفرینی کردند. یکی از شخصیت‌های برجسته و تاثیر گذار شیعه دراین قرن، سید رضی الدین علی ابن موسی بن‌جعفربن طاووس است که اقدامات موثری در تکوین عقاید تشیع داشت. این عالم شیعی نقش قابل توجهی را از طریق گسترش و تعمیق ادبیات و فرهنگ دعایی تشیع در دنیای سنی مذهبان آن روز ایفا کرد. این پژوهش با هدف نمایاندن تاثیرات و نقش سید ابن طاووس در گسترش ادعیه و در این راستا تعمیق فرهنگ و مبانی تشیع صورت گرفته است. روش انجام پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی و در حوزه بررسی‌های تاریخی و کتابخانه‌ای است که اتکا آن، برگردآوری اطلاعات از منابع اصلی و پژوهشی می‌باشد.نتایج حاصل از تحقیق، نشان می‌دهد تلاش در جهت بازشناسی ادعیه شیعه، در دوره عباسیان و فضای فکری حاکم بر دوره ایلخاناناز مهمترین دلایل توجه سید ابن طاووس به نگارش و تدوین ادبیات دعایی است. لذا سید با هدف گردآوری، بازشناسی، مستند سازی، سامان دهی، مکتوب سازی و نشر ادعیه توانست، نقش برجسته‌ای را در حوزه ادبیات دعایی شیعه ایفا نماید.واژگان کلیدی:ادبیات دعایی ـایلخانانـ تشیع ـ دعا ـسیدابن طاووس ـ فرهنگ

بسترسیاسی،اجتماعی و علمی فراهم شده در آغاز غیبت کبری موجب می شود که این مقطع سر آغازی باشد بر شکوفایی فکری در عالم تشیع ، حاکمیت آل بویه در بخش وسیعی از عراق و ایرانو حکومت های محلی دیگری که گرایش های شیعی داشته اند فرصتی مغتنم در اختیار علما و دانشمندان شیعه قرار می دهد. فقها و محدثانی که تحت تعلیم ائمه اطهار (ع) برای هدایت جامعه در دوره غیبت شایستگی پیدا کرده اند با استفاده از این فضای باز سیاسی و درک ضرورت تدوین کتب حدیثی شیعه به صورت یکدست به تألیف مهمترین کتب حدیثی مبادرت می ورزند. کتبی که در پرتورحلات حدیثی بسیارعلما و دانشمندان و مناظرات و مباحثات متعدد باصاحبنظران سایر فرق ومذاهب نگاشته می شوند.در این راه موانع متعدد و مختلف پیش روی علمای شیعی جزء به اقتدار هر چه بیشتر ایشان نمی انجامد، تحیر و حیرت مردم پیرامون اصل غیبت و حواشی آن، بروز دهها فرقه مختلف میان شیعیان و فشار اهل سنت بر ایشان، بروز مسائل مستحدثه فقهی، کلامی و حدیثی در حوزه های فردی و اجتماعی برخی از این موانع و سختی ها است.مجاهدت علمای شیعه در شهرهای مهم علمی آن زمان یعنی قم وری و بغداد به افزایش این اقتدار علمی می افزاید. حضور عالمانی مثل شیخ صدوق صاحب کتاب ارزشمند من لایحضر الفقیه و مرحوم کلینی صاحب اثر بی بدیل اصول کافی در این برهه در کنار صدها فقیه و محدث دیگر موجب مدرسه حدیثی قم وری می شود. یکدست بودن مذهب شیعه در قم فضای رشد علوم اسلامی و تدوین احادیث ائمه را فراهم می کند. حضور خاندان های شیعی در قم میل مهاجرت سایر علما از سرتا سر بلاد اسلامی به این شهر را بر می انگیزد. ری نیز در پرتو حمایت دستگاه حاکمیت و بویژه زمان حاکمیت صاحب بن عباد وزیر بویهی علما و دانشمندان شیعه توانستند فضای غالب بر مدرسه فقهی و حدیثی ری را به خود اختصاص بدهند و این شور علمی که در پرتو تأثیر پذیری و ارتباط تنگاتنگ علمی با مدرسه حدیثی قم به وجود آمده بود، جاذبه ای فوق العاده برای رحلات حدیثی دانشمندان به این شهر بود.حدیث-ری-شیعه-غیبت کبری-فقه-قرن چهار هجری-قم

همزمان با آغاز فرمانروایی سلجوقیان بر ایران، عنوان سلطان مفهوم و کاربردی خاص یافت. گرچه پیش از سلجوقیان، غزنویان نیز عنوان سلطان بر خود نهاده بودند، ولی در دوره سلجوقی سلطان به فرمانروایانی اطلاق می شد که فرمان حکمروایی خود را از خلیفه دریافت می داشتند و بوسیله آن فرمانروایی خود را مشروعیت سیاسی و دینی می بخشیدند. خوارزمشاهیان بر همین اساس برای کسب منشور سلطنت و عنوان رسمی سلطان از خلیفه عباسی تدارک سیاسی و نظامی فراوانی دیدند. در این مقاله این تلاش ها و نتایج مرتبط بر آن با توجه به ویژگی های حاکم بر مناسبات خوارزمشاهیان با دستگاه خلافت عباسی مورد بررسی قرار گرفته است.

بخشی از پیشینه ادبی و تاریخی ایران، در آثاری به جای مانده که حاصل ترجمه و یا اقتباس از متون مکتوب به زبان های دیگر است. این ترجمه ها را «میرزا»های مسلط به زبان و ادبیات فارسی انجام می دادند. سبک نگارش این آثار همان سبک نگارش دوره زمانی ترجمه است. دوره قاجاریه از مهم ترین دوره های ترجمه در تاریخ ایران از زبان فرانسوی و انگلیسی است.هدف این مقاله، بررسی و ارزیابی نقش و جایگاه ترجمه از زبان انگلیسی به زبان فارسی، در مقایسه با زبان فرانسوی، در بخشی از دوره قاجار است.در این پژوهش، ضمن بررسی تاریخ ترجمه از زبان انگلیسی به فارسی، با اتکا به تعداد آثار ترجمه شده و تعداد مترجمان دارالترجمه ناصری، پیشی گرفتن زبان فرانسه از زبان انگلیسی نشان داده، و زمینه ها و عوامل این امر شناسایی و بررسی شده است.

تاریخ ایران در دوره قاجار همواره به دلیل داشتن منابع مهم تاریخی در تمامی حوزه ها اعم از تاریخ عمومی، تاریخ اختصاصی، سفرنامه ها و... از اهمیت ویژه ای در میان مورخین برخوردار است و در این میان نگاهی نوین به تاریخ های محلی می تواند ابعاد جدیدی را در حوزه تاریخ به تصویر کشد.سمنان یکی از شهرهای با پیشینه کهن در تاریخ ایران است. به نظر می رسد استقرار این شهر در مسیر یکی از راه های اصلی تجاری و زیارتی و نزدیکی آن به پایتخت قاجاریه می توانست در توسعه سمنان موثر بوده باشد. با این حال داده های پراکنده تاریخی نشان می دهد که تعداد جمعیت سمنان در دوره مورد نظر، علی رغم توسعه محلات، روند نزولی داشته است. این پژوهش به دنبال شناسایی علل این امر و ارزیابی مهم ترین مؤلفه های تاثیرگذار در ثبات و کاهش تعداد جمعیت سمنان در اوایل دوره قاجاریه است.