جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله‌ به بررسی این سؤال می‌پردازد که جامعه‌شناسی تاریخی چگونه توانسته است تقابل تاریخ (تفرید) و جامعه‌شناسی (تعمیم) را حل کرده، آنها را در یک قالب واحد جمع کند؟ برای پاسخ به این پرسش، مقاله با اتکا به روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا بر جدال تعمیم و تفرید تمرکز پیدا کرد و سپس با بررسی ویژگی‌ها و اختصاصات هر یک از دو رشتۀ جامعه‌شناسی و تاریخ، تمایزات آنها را برجسته ساخت. در بخش بعد، به‌طور مشخص جامعه‌شناسی تاریخی، ویژگی‌ها و انواعش معرفی شد. در پایان نیز با نگاه به چگونگی حضور ویژگی‌های جامعه‌شناسی و تاریخ در هر یک از انواع جامعه‌شناسی‌ تاریخی، چگونگی ترکیب تاریخ و جامعه‌شناسی‌ در انواع جامعه‌شناسی تاریخی نشان داده‌ شد. مشخص شد که هر یک از انواع جامعه‌شناسی تاریخی، به لحاظ هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و یا اهداف، به یکی از رشته‌های تاریخ یا جامعه شناسی نزدیک است.

در این مقاله، با تأیید تأثیرگذاری و تأثیرپذیری الهیات و فیزیک از یکدیگر، نشان داده می‌شود که چگونه برآمدن فیزیک کوانتومی در ابتدای قرن بیستم، همگام با تغییر دادنبنیان‌های فیزیک کلاسیک، مباحث جدیدی در حوزه‌ی الهیات را پدید آورد. برای این منظور،نخست توضیحی از «مکملیت» که یکی از مهم‌ترین دست‌آوردهای بور در تبیین پدیده‌های‌کوانتومی است، به دست داده می‌شود و سپس از چگونگی مدخلیت آن در مباحث الهیاتی سخن به میان می‌آید. بدین ترتیب، روشن می‌شود که از یک سو «مکملیت»، در توضیح رابطه‌ی میان علم و الهیات و تفکیک نظرگاه‌های مختلف آنها بر پژوهشگرانی مانند مک‌کی مؤثر بوده است و از سوی دیگر خود وام‌دار آموزه‌های الهیاتی کیرکگارد بوده است. در ادامه‌ی این مقاله، نشان داده می‌شود که صرف‌نظر از پذیرش یا نفی کاربرد «مکملیت» در الهیات، آنگونه که در فیزیک به کار می‌رود، می‌توان از مدخلیت چنین آموزه‌ای در غنا بخشیدن به سطوح مختلف تبیینی آموزه‌های الهیاتی درتوصیف حقایق دینی سخن گفت.

به‌رغم نفوذ تاریخی روحانیان در ایران و تبعیت جامعه از آنان، در دهه‌‌های اخیر، شدت و گستره تبعیت جامعه از این قشر کاهش داشته است؛ اما علل این کاهش چیست؟ به لحاظ نظری، به سه دسته علت کلان در این زمنیه می‌توان اشاره کرد: عللی که به تحولات ساختاری اشاره دارند؛ عللی که تأکیدشان بر تحولات در روحانیان است و عللی که بر مخاطبان آنان (مردم) متمرکزند. در این مقاله، تأکید بر علل مربوط به مخاطبان روحانیان است و به نوع دین‌داری آنان به عنوان علت مؤثر بر کاهش تبعیت از روحانیت اشاره می‌شود. لذا سه نوع دین‌داری مشخص شد که منطقاً بر تبعیت از روحانیت تأثیر دارند. این سه نوع دین‌داری عبارتند از: دین‌داری بی‌واسطه، دین‌داری بی‌نیاز از روحانیت و دین‌داری ناپای‌بند. پس از توضیح و بسط نظریِ مکانیزم اثرگذاری این دین‌داری‌ها بر روابط دینداران با روحانیان، سه فرضیه منتج از بحث، به محک تجربه گذارده شد. نتایج تحقیق که به شیوه‌ پیمایش انجام گرفت، مؤید فرضیه‌هاست؛ یعنی مشخص شد: هر‌چه اعتقاد دینداران به نقش‌ها و وظایف روحانیت (ضرورت کارکردی و وجودی آنان) و برخی احکام و عبادات دینی کاهش یابد و هر‌چه نیاز آنان توسط بدیل‌های روحانیت مرتفع شود و نیز هر چه ناپای‌بندی به ابعاد دین بیش‌تر باشد، تبعیت دینداران از روحانیان رو به تنزل خواهد گذارد.

این مقاله کوششی است به منظور شناسایی تاثیر انواع دین داری بر ارتباط دین داران با روحانیان. در این راه سه نوع دین داری که منطقا بر این ارتباط تاثیر دارد مشخص شد. این سه نوع دین داری عبارتند از: دین داری بی اعتقاد به روحانیت، دین داری بی نیاز به روحانی و دین داری ناپایبند. پس از توضیح و بسط نظری مکانیزم اثرگذاری این دین داری ها بر روابط دین داران با روحانیت، سه فرضیه منتج از بحث، به محک تجربه گذارده شد. نتایج تحقیق موید فرضیه ها است. به این معنا که مشخص شد هرچه اعتقاد دین داران به موقعیت و نقش روحانیت کاهش یابد، هر چه نیاز آنان توسط بدیل های مدرن مرتفع شود و هر چه ناپایبندی به ابعاد دین بیش تر باشد، ارتباط دین داران با روحانیان رو به تنزل خواهد گذارد.