جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اگر چه ساخت بحرانی آثار محمود دولت آبادی سیمای شخصیت ‏های داستانی نویسنده را انعطاف ‏ناپذیر و گاه خشن معرفی کرده است و ساختارهای نشانه ‏شناسی روایی داستان آنان را به سمت تقابل یا رویارویی مستقیم با عامل برهم ‏زننده نظم و آرامش ناپایدار اولیه سوق می ‏دهد؛ با این حال معتقدیم که تقابل پرسناژ با خود و نیز با دیگری بیش از آنکه منوط به لزوم حفظ هماهنگی ماهیت و نحوه کنش شخصیت ‏های داستانی با ساخت بحرانی اثر باشد؛ برآمده از اندیشه دوقطبی و ذهنیت تقابلی‏ است که نظام تخیلی نویسنده در برابر دنیای پرآشوب و پراضطراب بیرونی از خود به نمایش می‏ گذارد. اگر در بدو امر نوع رویکرد فلسفی و نحوه پاسخگویی نظام تخیلی دولت آبادی در برابر دنیای پرتلاطم و بیرحم پیرامونی -‌ آنچنان که در عالم داستانی نویسنده متبلور شده‌ - وی را به خلق شخصیت‏ های داستانی سوق داده که با خود و سپس با دنیای پیرامونی در جنگ و ستیزی نابود کننده هستند؛ ذهنیت تخیلی نویسنده، به مرور، دوئیت درون را به نوعی تجربه دیالکتیکی و فرصتی برای بروز چالش ‏های ذهنی - فکری بدل می ‏کند؛ چالش‏ هایی که در لابلای سیرعادی روایت داستانی در قالب گفتمان تحلیلی - استفهامی مجال بروز پیدا کرده و ورای تقسیم ‏بندی عالم داستانی به دو قطب روایت داستانی و رساله تحلیلی - نظری، نوع نگرش نویسنده را به خود و دیگری آشکار می ‏سازد.

مفهوم «خود» در برگیرنده ضمیر آگاه و نیز ناخودآگاه فردی و جمعی است و در فرایند انفرادی سازی سهم بسزایی دارد. «خود» کهن الگویی است که به مفهوم «من» شکل می دهد. تلفیق تضادها، رویکرد اصلی یونگ را تشکیل می دهد و در اثر مجزا ساختن تضادها سایه پدیدار می گردد. به محض دستیابی به آگاهی، نیکی و پاکی ظاهر می شوند و شر و تباهی تا حد امکان در اعماق ضمیر ناخودآگاه باقی می مانند و در اولین فرصت بر دیگران فراکنی می شوند. این مقاله مفهوم سایه جمعی را درباره سه شخصیت مرموز ادبی بررسی می کند.