جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ریچارد رورتی، فیلسوف پراگماتیست، در بنیان نهادن طرح فلسفی خود، رمان را همسنگ فلسفه و گاه در ترازی بالاتر از آن به شمار می­آورد و فلسفه را همچون رمان، نوعی روایت قلمداد می­کند. نوشتار حاضر می­کوشد تا پاره­ای از مفاهیم اندیشۀ رورتی در متن رمان بازخوانی شود و متن ادبی هم­ارز متن فلسفی مورد کنکاش واقع شود. بدین منظور، مضمون کنش سیاسی و انقلاب، در دو رمان صد سال تنهایی نوشتۀ گابریل گارسیا مارکز و طوبا و معنای شب نوشتۀ شهرنوش پارسی­پور با ابتنای بر آراء این متفکر تفسیر می­شود. رورتی برای تمایز امر خصوصی از امر عمومی سعی دارد تا از استعارۀ قلم­مو و اهرم بهره جوید. وی بر تمایز قاطع میان حوزۀ خصوصی و حوزۀ عمومی تأکید دارد و تسرّی طرح خودآفرینی فردی را به حوزۀ عمومی نامطلوب می­شمارد. همّ این مقاله مصروف آن است تا نشان دهد که شخصیت­های دو رمان مورد نظر اگرچه به سمت حوزۀ عمومی و کنش سیاسی تمایل پیدا می­کنند، ولی در حقیقت برآنند تا از رهگذر این کنش سیاسی، در طرحی نو که برای حیات خویش در می­افکنند، به خودآفرینی فردی رسیده و از احساس شکست، تنهایی و اندوه رهایی یابند؛ این افراد با شیوۀ تفکر قلم­مویی به سوی شیوۀ اهرمی حرکت می­کنند. اما در نهایت، همان‌گونه که رورتی تبیین می­کند، در این طرح با شکست مواجه می­شوند؛ چرا که عزیمتگاه این افراد به سوی امر اجتماعی، حوزۀ عمومی و کنش سیاسی، همین حس تنهایی و اندوه در حوزۀ خصوصی زندگی‌شان است. به عبارت دیگر، آنها تصور روشنی از امر سیاسی ندارند و تنها برای رهایی از رنج درون خواهان انقلابی تام و تمام در جهان بیرون هستند، که پس از شکستی تراژیک دیگر بار به عزلت و اندوه درون باز می­گردند.

میشل فوکو (1926-1984)، به تاسی از نیچه به نقد مبانی متافیزیک غربی می پردازد. او در این راستا با افشاء و واژگونی معیارها و اصول بدیهی انگاشته شده در ساختار قدرت، به تبیین اشکال مختلف غیریت اهتمام دارد. یکی از این اشکال غیریت را می توان جنون دانست که به زعم فوکو در آثار هنری عصر مدرن متجلی است. نقاشی های فرانسیس گیا به زعم فوکو می تواند راهبر ما در خروج از آن چیزی باشد که ساختار قدرت، مقدر ساخته است. در این پژوهش کوشش می شود، نسبت و رابطه تفکر فوکویی در خصوص جنون هنری با امر دیونوسوسی نیچه و تناظر این دو نگره با هم و در عین حال با جنون هنری به تصویر درآمده در آثار فرانسیس گیا نشان داده شود. در این مقاله سعی شود با ارائه شواهدی از هنر مدرن به ویژه آثار گیا، جنون هنری از منظر فوکو تبیین شود و در نهایت به مثابه امری رهایی بخش از چنبره ساختارهای مسلط قدرت قلمداد شود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.