جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علامه جعفر مرتضی ملاک‌های فراوانی برای ارزیابی گزارش‌های تاریخی دارد. آنچه در بین این ملاک‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار بوده، باورهای کلامی ایشان است. نوشته‌های ایشان مانند بسیاری از نوشته‌های تاریخی که بر اساس باورها و اعتقادات مذهبی تدوین شده‌اند، بی‌تأثیر از باورهای کلامی ایشان نمی‌باشد. آنچه در نوشته حاضر می‌آید نگاهی گذرا بر تأثیر باورهای کلامی عامه در نقل و نقد گزارش‌های تاریخی با تأکید به مسئله عصمت است. نویسنده در نوشتار تلاش می‌نماید به این پرسش پاسخ دهد که چه گزارش‌های تاریخی در کتاب‌های تاریخی علامه تحت تأثیر باورهای کلامی ایشان تدوین شده است و اصولاً مبانی و باورهای کلامی مؤثر در تاریخ کدام است و چه بخش‌هایی از گزارش‌های تاریخی تحت تأثیر این باورها قرارگرفته و موجب نادیده گرفتن آن گزارش‌ها شده است.

مقاله حاضر با عنوان "باز شناخت اندیشه اقتصادی امام علی (علیه السلام) در مصرف" با هدف کشف و توصیف سیره اقتصادی حضرت در حوزه مصرف می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش مطالعه اسنادی و کتابخانه ای در منابع تاریخی و روایی استفاده شده است. یافته ها حاکی است: اندیشه امیرمؤمنان در حوزه مصرف بر اساس مبانی دینی و سیره وسنت نبوی شکل گرفته و در بسیاری از موارد مؤید نظریه های اقتصاد خرد نمی باشد. هرچند مصرف در اندیشه امام مطلوبیت ذاتی داشته و ایشان مصرف به جا و به اندازه را مورد تأیید قرار داده اند، اما با این وجود در تخصیص درآمد برای هزینه های فردی، به حداقل هزینه ها اکتفا نموده و بیشترین سهم درآمدی خود را به مصارف اجتماعی اختصاص داده اند، ضمن این که در تخصیص درآمد تنها در پی بیشترکردن مطلوبیت مادی نبوده و مطلوبیت معنوی و آخرتی بیشترین وجه همت آن حضرت بود.

یکی از مهم ترین وظایف امامان معصوم علیه السلام ترویج درست معارف دین مبین اسلام ، با هدف رسیدن به بالاترین کمال انسانی است. از جا که حوزه تعامل با اندیشه ، ویژگی های خاص خود را دارد و با توجه به مشکلات فکری جامعه ی امروز ، ضرورت دارد با الگو قرار دادن روش تعامل امام صادق علیه السلام با اندیشه های مختلف ، از راهبردهای ایشان پیروی شود ، در این مقاله تلاش بر این است که با بررسی کتاب اصول کافی و تحلیل برخی گزاره ها و با گونه شناسی افکار رایج در دوره ی امام صادق علیه السلام مبانی و راهبردهای تعامل امام با برخی صاحبان اندیشه تبیین شود روش تحقیق در این مقاله تاریخی - تحلیلی و بر اساس جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و نرم افزارهای تارخی تدوین و اماده دشه است دستاورد حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که امام صادق علیه السلام در تعامل با افکار و صاحبان اندیشه اعم از دین دارو بی دین با توجه به مبنا و راهبرد معرفتی خاص هر اندیشه ، به شیوه های گوناگون با آنان برخورد داشته و آنان را به خردورزی و تعقل در عقاید سوق داده اند در این میان برخورد شدید امام با غالبان و طرد و لعن غلو کنندگان نیز در خور توجه است.

مقاله حاضر با عنوان «تدابیراقتصادیدرسیرهحضرتعلی(ع)» با هدف کشف و توصیف چگونگی سیره اقتصادی آن حضرت با تاکید بر دوران حکومت چهار ساله آن حضرت به خامه نگارش در آمده است . برای دستیابی به این هدف از روش مطالعات اسنادی و تحلیلی در بین متون کهن و دست او مرتبط با تاریخ سیره آن حضرت بهره گرفته شده است. طبق یافته ها می توان گفت : آن حضرت با استفاده از خمس، زکات، انفال و سایر منابع مالی که در اختیار داشتند، هم چنین با پیش گرفتن سیاست قناعت، نظارت مستمر، پرهیز از اسراف، گسترشاشتغالمولددرصنعتوکشاورزی، احداث نخلستان های مختلف، توسعه صنعت شهر سازی، حمایت از کسب و کار حلال، برابریحقوقورفعتبعیضدرتوزیعامکاناتعمومی بر آمدند. راهکارهای توسعه اقتصادی آن حضرت توانست فراگرد جامعه‌پذیری را توسعه و کاستی‌های آن را جبران و زندگیعادیمردم را از اختلال نجات دهد

شناخت بخش مهمی از رویدادهای صدر اسلام در گروی شناخت قبایل عرب جاهلى و هنجارها و رویه های درونی و کشمکش های بین قبیله ای آنهاست. قبیله کنده یکی از قدرتمندترین قبایل یمنی قبل از اسلام است که به دلیل داشتن جنگاورانى نیرومند و جسور و سطح آگاهی رؤسای آن نقش آشکاری در تحولات سیاسی صدر داشت. نوشتار حاضر با واکاوی اطلاعات موجود در منابع اولیه چگونگی شکل گیرى، نسب، انشعابهای درون قبیلگی، دین، سرزمینهاى محل سکونت و مهمترین رویدادهای تاریخ این قبیله پیش و پس از ظهور اسلام را گزارش کرده است و سپس به چگونگی اسلام آوردن این قبیله و ریشه یابی ارتداد آنها پس از رحلت پیامبر(ص) پرداخته است. بخش پایانی مقاله نیز به بررسی نقش مثبت یا منفی برخی شخصیتهای نامدار این قبیله در تحولات سیاسی و اجتماعی نیمة نخست قرن اول هجری اختصاص یافته است.

«رجز»، به عنوان یک گونه ادبی و ساده‌ترین نوع نظم، دارای مضامین و کاربردهای مختلفی بوده است. رجز که در شکل‌های ابتدایی خود برای راندن شتر، بیان نیکی‌ها و توصیه‌های اخلاقی به کار می‌رفت، به‌تدریج جهت بیان: مفاخره‌، هجو، دشنام، جنگ و نزاع، فخرفروشی و آوازهای کوتاه حماسی مورد استفاده قرار گرفت. هدف مقاله حاضر، کشف و وصف چگونگی تطور ذکر رجزهای شهدای کربلا به عنوان یکی از مهم‌ترین و کم‌نظیرترین رجزهای مربوط به رویدادهای تاریخ صدر اسلام در گونه‌های مختلف منابع تاریخی از قرن دوم تا قرن ششم هجری با استفاده از روش مطالعات اسنادی و تحلیلی است. یافته‌های این پژوهش، نشانگر آن است که حجم این رجزها در یک رویکرد داستانی، به‌مرور افزایش یافته است و به همین جهت، باور به درستی صدور رجزهای فراوانی که برخی منابع نقل کرده‌اند، با چالش‌های جدی روبه‌روست. ازاین‌رو، این احتمال قوت می‌یابد که بخش عمده آن‌ها، زبان حال‌هایی است که بعد از واقعه کربلا، از سوی برخی افراد به شکل رجز در آمده و به رجزهای پیشین افزوده شده است

عصر امام هادی(ع)، از دوره‌های مهمّ گسترش و تثبیت تشیع است. مقاله حاضر، با بهره­گیری از روش مطالعات اسنادی و تحلیلی در منابع تاریخی، روایی و کلامی، کوشیده است به کشف و وصف چگونگی وضعیت شیعیان در آن دوره بپردازد. یافته­های پژوهش نشان­دهنده آن است که از یک سو، امام با وجود تنگناهای سیاسی که با آن مواجهه بود، توانست مرزهای اندیشه­ای تشیع را برای شیعیانی که پس از شهادت امام جواد(ع)‌ همگی به امامت امام هادی(ع)‌ اتفاق نظر داشتند، حفظ نماید و از سوی دیگر، شیعیان نیز دست به تولید آثار فراوانی برای ترسیم اندیشه­های شیعی زدند که به عنوان میراث شیعی همچنان باقی است. شیعیان در برخورد با مواضع محدودکننده خلفای عباسی نیز گاه به صورت ابتکاری و گاه به اشاره امام(ع)، راهبردها و سیاست‌هایی متناسب اتخاذ کردند.

سیّدالشهداء(ع) در روزهای پایانی رجب سال60 ه.ق با رسیدن نامه یزید بن معاویه به والی مدینه درباره لزوم اخذ فوری بیعت بدون مسامحه از مخالفان وی، به طور ناگهانی زادگاه خویش را به قصد مکه ترک کرد. توقف ایشان در مکه، چهار ماه و پنج روز به طول انجامید. آن حضرت(ع) با آغاز مناسک حج، باز هم به طور ناگهانی، مکّه را به سوی کوفه ترک کرد.تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و براساس بررسی و شناخت اوضاع و شرایط سیاسی، فرهنگی، جغرافیایی و امکانات و توانایی­های اقتصادی و نظامی ‌مکّه و مدینه، تلاش دارد با رویکردی تاریخی به این پرسش پاسخ تحلیلی دهد که عل خروج امام حسین(ع)از این دو شهر چه بود؟

مناسبات اجتماعی و تعاملات فکری امامیه با دیگر جریان‌های مذهبی در دوران حضور ائمه(ع)، مسئله‌ای است که با وجود آثاری که درباره آن پدید آمده است به پژوهش‌هایی تازه نیاز دارد. این مقاله با هدف کشف چگونگی این تعاملات می‌کوشد با شرح عمیق و گسترده عصر صادقین:(94ـ 148ه.ق) به عنوان یک زمینه، مناسبات اجتماعی و سپس تعاملات فکری و علمی امامیه با خوارج را در دو بخش جدا از هم بررسی کند. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که امامیه در این دوره با راهبری امام باقر(ع)و امام صادق(ع)در کنار مخالفت با هرگونه برخورد عجولانه با اقدامات خوارج، با انگیزه هدایت‌گری و جذب در پی ارتباط با آنها بودند و هم‌زمان، با افکار نادرست آنها مقابله علمی می‌کردند.

قول، فعل و تقریرات حضرت زهرا (س) به عنوان شخصیت بانوی نمونه اسلام، ملاک عمل و نظر محسوب شده و حجیت دینی دارد. از جمله این اقوال، سخنان استوار و قدسی آن حضرت در دفاع از دین خدا و وصی بلافصل حضرت پیامبر (ص) است که به عنوان نخستین باورهای شیعی مورد تایید اهل بیت پیامبر (ص) واقع شده و توسط آنان تکمیل و به عنوان بخشی از عقاید شیعه در آمده است. در واقع مساله جانشینی پیامبر (ص)، ادله اثبات امامت امیرالمومنان (ع) و امامت امامان شیعه، ویژگی های امام، فلسفه امامت و امامت امام دوازدهم از رئوس سخنان گهربار و راهگشای آن حضرت (س) به شمار می رود. این سخنان و تعالیم ارزشمند منظومه ای سیاسی و اعتقادی را ترسیم می نماید که می تواند بیانگر بسیاری از باورها و خطوط فکری کلی شیعه بوده و ملاک نظر و عمل متبعان قرار گیرد.