جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حسیدیسم، فرقه‌ای عرفانی در دین یهود است که در نیمه دوم قرن 18 میلادی در اروپای شرقی رایج شد و تا عصر حاضر به طول انجامیده است. بنیانگذار این جنبش اسرائیل بن‌الیعذر معروف به "بشت" به معنای استاد نام نیکو است که بعل شم طوو خلاصه لقب وی می‌باشد. بشت در حالیکه خود پذیرای عرفان قباله بود و حتی بسیاری از آموزه‌ها و تعالیم مکتب‌اش نیز متأثر از سنت‌های قباله بود ، اما از یهودیان می‌خواست حتماً آداب و اعمال مذهب یهود را به جا آورند. با این حال مسیر مذهبی وی که در واقع هسته مرکزی عرفان حسیدیسم شد روش نوینی در پرستش خدا بود که در آن هر فرد چه آموزش دیده و چه بیسواد می‌توانست از طریق لذت و شادی به قرب خدا برسد. بیان احساسات مذهبی با فعالیت‌هایی چون موزیک، رقص، افسانه‌سرایی و داستان‌گویی‌ خصوصاً تأکید بر نقش شفاعت و میانجی‌گری «صدیق» که اولین بار توسط "داو بائر" شاگرد بشت مطرح شد از آموزه‌های مهم این مکتب است. صدیق در این مکتب، برای پیروانش چون تورات زنده عمل می‌کند، اوکسی است که واسطه فیض الهی است و به جای شاگردانش با خدا ارتباط برقرار کرده و آنها را به درجات بالای معنوی هدایت می‌کند. در اسلام نیز از قرن دوم هجری به بعد چند جریان اصیل و دوران‌ساز در بین مسلمانان رایج شد که هدف تمامی این جریانات معرفت و شناخت و وصول به حق تعالی بود. هر یک از این جریانات برای وصول به اهداف خویش دارای عقاید و مسلک و آموزه‌های خاص خویش بودند اما آنچه در تمامی این جریانات اهمیت محوری داشت نیازمندی سالک به مرشد در امر سلوک عرفانی است. مرشد در این مکاتب به اسامی مختلفی چون پیر، ولی، شیخ، قطب و دلیل راه نامیده می‌شد. او کسی است که در سلوک عرفانی تجربه و علم کافی دارد مسیر طریقت را به درستی پیموده و به حق نیز واصل شده است؛ لذا وی با دستگیری از سالک او را به سر منزل مقصود می‌رساند. به‌طور کلی می‌توان گفت که پیر در سلوک عرفان اسلامی و صدیق در جریان عرفانی حسیدیسم دارای نقش و جایگاه محوری می‌باشند.

جریان عرفانی حسیدی را می توان سومین جریان مهم عرفانی در تاریخ یهود پس از دو مکتب مرکبه و قباله دانست. واژه «حسید» به معنای پارسا و نیک رفتار و مرد پرهیزگاری که در اخلاص و ایمان نسبت به خداوند پایدار است، به عنوان مفهومی عام در یهودیت به کار می رفت که بعدها به عنوان اسمی خاص برای نامیدن این جریان دینی–عرفانی استفاده شد. این جنبش در قرن هجدهم و تحت تاثیر شرایط نابسامان اجتماعی یهودیان توسط اسرائیل بعل شم طور معروف به «بشت» شکل گرفت. مرکز اولیه حسیدیسم در اوکراین و لهستان جنوبی قرار داشت که پس از اندک زمانی سراسر اروپای شرقی را فرا گرفت. تعالیم حسیدیسم متاثر از قباله بود و به جای مراعات شریعت ظاهری یهود، بر اهمیت عبادت باطنی خدا تاکید داشت، اما عام تر و فراگیرتر از قباله بود و به همین دلیل به یک جریان مردمی تبدیل شد. یکی از مهمترین دستاوردهای حسیدیسم اولیه، تثبیت رهبری کاریزماتیک یا نیروی معنوی و مقدس در جامعه یهود با عنوان «صدیق» بود که واسطه بین خداوند و بندگان است.

در تاریخ دین یهود سه جریان عرفانی عمده به ترتیب زمانی وجود دارد: مِرکبِه، قبّاله و مکتب حَسیدی. جریان عرفانی حَسیدی، در قرن هجدهم و توسط اسرائیل بَعَل شَمْ طوُوْ معروف به «بِشت» شکل گرفت. مراکز اولیة حَسیدیسم در اوکراین و لهستان جنوبی قرار داشت. بعدها این نهضت سراسر اروپای شرقی را فرا گرفت. تعالیم حَسیدیسم، شکل عمومیشده ای از قبّاله بود و به جای مراعات شریعت ظاهری یهود، بر اهمیت عبادت باطنی خدا تأکید داشت. یکی از دستاوردهای حَسیدیسم اولیه، تثبیت رهبری کاریزماتیک بود که توسط نیروی معنوی و مقدسی چون صِدّیق در جامعه حَسیدی یهود صورت میگرفت. در این مکتب عرفانی، هر گروهی برای خود یک «ربّی» دارد که به عنوان (Tzaddik) «صِدّیق» از او نام برده میشود. وی واسطة بین خداوند و بندگان است. تئوری صِدّیق در قرن هجدهم، یهودیت را با مفهوم جدیدی از رهبر مذهبی، که هم پرجذبه و هم عرفانی است، معرفی نمود که بر اساس آن، در هر نسل افراد نیکوکار و خالصی وجود دارند که با استفاده از عنایت خداوند و حالت عرفانی خاصشان، رابط بین زمین و آسمان اند و از طریق آنها، لطف و رحمت الهی به انسان ها افاضه میشود.