جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موانع شناسایی هویت راویان در بررسی­های سندی، عناوین متعدد راوی در قالب کنیه، لقب و اسم و نیز اشتراک یک اسم بر مصادیق مختلف است. در همین رابطه شیخ صدوق مدعی است «معاذ بن مسلم» و «معاذ بن کثیر» هویت یکسانی دارند. در کتب رجالی، تاریخی و حدیثی برای معاذ بن مسلم، اسامی «الهرا، الفرا، بیّاع الهروی و نحوی» و برای معاذ بن کثیر نام­های «کسایی، بیّاع الاکسیة، صاحب الاکسیة و بیّاع الکرابیس» ذکر شده است. از آنجا که برای معاذ بن کثیر برخلاف معاذ بن مسلم، توثیقی در کتب رجالی متقدم وجود ندارد، اثبات اتحاد این دو راوی، موجب توثیق معاذ بن کثیر نیز می­گردد. طبق شواهد ارائه شده، عنوان مشترک معاذ بن مسلم در منابع تاریخی و روایی سبب شده است تا برخی متأخران، ویژگی طویل­العمر بودن شخصیت تاریخی را به شخصیت روایی سرایت دهند. این پژوهش نشان می‌دهد با توجه به اتحاد طبقه، شغل، محل سکونت، مقام و شأن معاذ بن مسلم و معاذ بن کثیر نزد امام صادق (ع)، صحت ادعای شیخ صدوق تأیید می­شود و در نتیجه، توثیق معاذ بن کثیر نیز به‌دست می­آید.

با توجه به اینکه قرآن به لسان عربی مبین نازل شده و ترجمه، تنها راه انتقال مفاهیم آیات این کتاب ارزشمند، می باشد. افرادی متخصص در این زمینه، به عنوان مترجم و مفسر آیات قرآنی را از زبان عربی به زبانهای دیگری از جمله زبان فارسی انتقال داده اند و مراجعه به کتب لغت را برای مراجعین تسهیل کرده اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به این مسئله می پردازد که ترجمه های فارسی معاصر قرآن کریم چگونه حسن تعبیرهای قرآن در واژه " رفث " را به زبان مقصد انتقال داده اند. قبل از پرداختن به این مسئله ضروری است که واژه " رفث " در قرآن، اعراب القرآن، کتب لغت و تفاسیر بررسی و تحلیل شود؛ سپس در ذیل آیات مورد بحث، ترجمه های فارسی معاصر قرار گیرد و مقایسه شود و در آخر ترجمه مناسب از واژه مذکور با توجه به ساختار آن انتخاب شود. رهاورد پژوهش چنین است که تعداد انگشت شمار مترجمین از الفاظ عربی (معرّب) و طویل (اطناب)جهت ترجمه این واژه استفاده کرده اند. و واژه مترادف عربی را وارد زبان ترجمه خود نموده اند.

شناسایی قواعد تفسیر لغوی به معنای راهکارهای ضابطه‌مند در معناشناسی واژه‌های قرآن کریم، ضرورتی است که با توجه به پیش‌فرض‌های مفسر و برخی نقائص در عملکرد لغویان، در نظر داشتن آن در فرایند تفسیر نتایج شگرفی به دنبال دارد. در این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی، قواعد از کتب تفسیری و لغوی استخراج و بررسی شده‌اند. مهم ترین این قواعد عبارتند از: کاربرد غالب ، تقدیم معنای شرعی بر عرفی و لغوی، عدم اعتماد به مجرد لغت، تقدم اقوال مفسران متقدم بر لغویان. یافته‌ها نشان می‌دهد که توجه به همه قواعد، منابع و قرائن در تفسیر لغوی تأثیرگذار هستند و مجرد لغت کارآیی ندارد. این قواعد با اصول ادبی و واژه‌شناسی منطبق بوده و با اجرای آن، مفاهیم و مدالیل قرآنی همیشه قابل استفاده خواهند بود. به منظور شناسایی قواعد تفسیر لغوی از نتایج به دست آمده در این پژوهش استفاده شود.

قصه همواره منعکس‌کننده‌ی دیدگاه انسان درباره‌ی جهان و عوامل ناشناخته‌ی پیرامون او و همچنین وسیله‌ی انتقال و آموزش آداب و سنن، اعتقادات و تاریخ یک نسل به نسل‌های دیگر بوده است. یکی از روش‌های مورد استفاده‌ی قرآن در باب تعلیم و تربیت، استفاده از قصه و داستان است. اهمیت داستان‌ها، باعث گردیده بخش بزرگی از آیات الهی به بیان قصه‌ها اختصاص یابد. تا‌کنون درباه‌ی اهداف و شیوه‌های داستان‌پردازی قرآن و اینکه قرآن کتاب داستان‌سرایی نیست تألیفاتی صورت گرفته است اما اینکه نماد‌های تربیتی- اخلاقی داستان‌های قرآنی با چه الفاظ و عناوینی و به چه مناسبت‌هایی بیان شده‌اند به‌صورت مجزا بررسی نشده است، که در این پژوهش به بررسی ابعاد مختلف نماد‌های تربیتی- اخلاقی دو داستان یوسف (ع) و موسی و خضر (ع) در سوره-های یوسف و کهف پرداخته خواهد شد.

بعد از نزول قرآن کریم، کتاب هدایت همگان، از طرف خدا بر پیامبر اکرم(ص) عده­ای آن‌ را پذیرفتند و عده‌ای دیگر به انکار آن پرداختند. حال، باید دید چه زمینه‌ها و مصادری وجود داشت که مشرکان و مخالفان، آیات قرآن را انکار کنند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از آیات قرآن، در پی یافتن پاسخ برای آن هستیم. تحقیق و مطالعه آیات، قرآن نشان می‌دهد برخی از مصادر انکار قرآن عبارتند از: کفر مشرکان، لجاجت و عناد و تکبر فراوان، تعلقات دنیوی و پافشاری بر عقاید مادی، انکار قیامت و اشتباه در ارزش.

نقلی از جلسهٔ ازدواج امام جواد(ع) با امّ‌‌ الفضل (دختر مأمون) و مناظرهٔ امام؟ع؟ با یحیی بن اکثم در آن جلسه موجود است. هدف ما بررسی نسخه‌‌های موجود این روایت در کتب روایی، تفسیری و تاریخی است تا با مقابلهٔ آنها، مصدر یا مصادر اصلی این روایت کشف شود و میزان صحت این واقعه و جزئیات مطرح شده در آن تحلیل و بررسی شود. با اثبات این واقعهٔ تاریخی و بازیابی جزئیات آن در منابع حدیثی و تاریخی شیعه و سنّی، علم امام ‌به عنوان یکی از دلایل شیعه برای پذیرش امامت ائمه(ع) تأیید می‌شود. بررسی‌‌ها نشان می‌‌دهد که این روایت، سه منبع اصلی دارد‌‌: 1) تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی؛ ۲) نقل ابن ‌‌شعبه حرّانی از کتاب علی بن ابراهیم قمی در موضوع تزویج امام جواد(ع) با امّ‌‌ الفضل که البته، به دست ما نرسیده است؛ 3) نقل شیخ مفید در کتاب الارشاد. این روایت در دیگر کتب روایی و حدیثی، به صورت نقل مستقیم یا نقل به مضمون درج شده است که نشان از اتفاق نظر علمای شیعه در‌بارهٔ جزئیات این واقعه دارد. تصریح متون تاریخی بر وقوع این ازدواج و ذکر اجمالی این روایت در آثار اهل سنّت نیز شاهدی دیگر بر صحت اصل واقعه است.

از دیدگاه ویلیام تسدال گفت‌وگوی میان هابیل و قابیل در آیات 27-32 سورۀ مائده، به اشکال مختلف در ترگوم جاناتان و اورشلیم بیان شده است. همچنین وی بر این باور است صحنۀ تدفین هابیل در قرآن، در کتاب پیرقه ربی الیعزر نیز آمده و آیۀ 32 سورۀ مائده، تقریباً ترجمۀ تحت‌اللفظی فرازی از متن میشناه سَنهِدرین از کتاب تلمود است. مقالۀ پیش رو که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی سامان یافته، در پی آن است تا پس از بررسیِ دقیق زمان تاریخ‌گذاری آثار فوق، به نقد و ارزیابی دیدگاه تسدال در مورد اقتباس آیات یادشده از محتوای کتب مذکور بپردازد. بررسی‌ها نشان می‌دهد نظریۀ تأثیرپذیری پیامبر (ص) از آموزگاران یهودی، احتمال نسنجیده و شاذی است که از عدم تسلط کافی تسدال بر متون روایی و تاریخی مسلمانان حکایت دارد. همچنین منابعی را که او ادعا می‌کند اساس آیات فوق قرار گرفته، در زمان پیامبر (ص) مطرح نبوده و تاریخ‌گذاری برخی از آنها پایه و اساس روشنی ندارد. در آیۀ 32 سورۀ مائده نیز قرآن مفهومی فراتر، عام‌تر و عمیق‌تر از آنچه که میشناه سنهدرین بدان اشاره نموده، بیان فرموده است و با دیدگاه مد نظر تسدال همخوانی ندارد.

پس از رحلت پیامبر(ص) و با گسترش دامنۀ فتوحات جهان اسلام، نحله‌ها و فرقه‌های فکری و عقیدتیِ جدیدی پدیدار گشت که هر یک از آن‌ها برای اثبات عقاید خود، به آیات قرآن کریم تمسک جسته و به تأویل و تفسیر نادرست آن پرداختند. این مسأله عالمان شیعی را بر آن داشت تا با طرح دیدگاه شیعه، به تصحیح شبهات و انحرافات موجود در این‌باره بپردازند. إبن‌شهرآشوب مازندرانی یکی از عالمانی است که با تألیفات ارزندۀ خود، خدمات شایسته‌ای در جهت اعتلای تعالیم ارزشمند اسلام و قرآن نموده و از این طریق نقش برجسته‌ای در دفاع از عقاید ناب شیعه ایفا کرده است. در این تحقیق که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، سعی شده است تا با دقت در کتاب «متشابه‌القرآن و مختلفه»، دیدگاه تفسیری- کلامیِ إبن‌شهرآشوب و نیز روش‌های مقابلۀ او با گروه-هایی نظیر «معتزله، مجبره، صفاتیه، مشبّهه، اشاعره، غلات، اسماعیلیه، زیدیه، کیسانیه و خوارج» مورد تحلیل قرار گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد: وی با استناد به «حکم عقل، آیات قرآن، روایات، ادبیات عرب و مستندات تاریخی» به نقد و بررسی آرای دیگر فِرق کلامی پرداخته است.

سید محمد مهدی طباطبایی بروجردی ملقب به سیدبحرالعلوم دانشمندی برجسته در دنیای اسلام، وبررخودار از جامعیت علمی وعملی در دین وعلم بوده است.تبحر ایشان در علوم مختلف که نشان از بلوغ علمی -معظم له -دارد منجر به تالیفات متعددی شدکه از آن میان کتاب الرجال- الفوایدالرجالیه- پیرامون علم رجال از جهت دارا بودن ویژگی های بی نظیر، جایگاه عظیمی بین دانشمندان رجالی پیدا کرده است.علامه بحر العلوم با تنظیم این اثر رجالی در سه بخش یعنی، بررسی مهمترین بیوتات رجالی وشرح حالها، وبرخی فواید رجالی متفرق ؛ توانست یک مجموع رجالی منظم در حیطه بررسی خاندانهای رجالی وشرح حال نگاری به وجود آورد ؛ واز سوی دیگر بهره گیری ایشان از روش فوایدنگاری نیز زمینه را برای بررسی برخی از مهمترین نکات از علم رجال باعنوان «فواید الرجالی» در بخش پایانی کتاب فراهم کرد.براین اساس این پایان نامه که باهدف بررسی آرای رجالی علامه بحرالعلوم درالفوایدرجالیه وبا رویکردی تحلیلی انجام شده،مجموعه ای ازآراءونظرات رجالی ایشان رادر قالب توثیقات ومدح خاندان های روایی در بخش بیوتات فراهم کرد؛وبررسی وتحلیل نظریه توثیق عام مشایخ نجاشی از سوی سید بحر العلوم ،ایشان را موافق این رأی رجالی نشان داد. بررسی شرح حالها به عنوان بخش دوم از کتاب بیانگر آن است سید بحر العلوم کمتر توثیق ویا تضعیفی در ذیل آن بیان کردبطوری که بیشترین آراء را در ترجمه راویان می توان مشاهده کرد.وبا برسی برخی از مهمترین نکات رجالی در بخش پایانی کتاب ، به مهترین آرای رجالی مرحوم بحر العلوم اشاره شد. واز آنجایی که بخشی از پایان نامه به مقایسه با آراء نجاشی مربوط می باشد؛سعی شده است تا به گونه ای درآن تعداداز آراء رجالی بحر العلوم که امکانش وجودداشت این مقایسه صورت گیرد.