جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نسخه اي از ترجمه فارسي همين كتاب با متن ان در كتابخانه آقاي حاج حسين آقاي نخجواني است نوشته 1055 و من ان را ديده ام ولي اكنون نمي دانم مترجم آن كيست و چگونه است (نشريه 342. 4) يوسف بدهه خوارزمي ايرچي صوفي چشتي هندي درگذشته 834 شاگرد و خلفيه جلال الدين مخدوم جهانيان بخاري درگذشته 14 محرم 809 و سيد صدرالدين راجوختال بخاري برادر كوچك همين جلال الدين درگذشته 827 اين كتاب را در هفت عفقه بفارسي در آورده (ريو 1079) و نسخه آن در كتابخانه بنگال هست (فهرست ايوانف ش 1165) همچنين در بنكيپور 0ش 1379 در 162 گ9 و ليدن (315. 4) و ديوان هند (ش 1. 65 و 1866) ترجمه فارسي اين كتاب گويا از همين ايرچي در بمبئي به چاپ رسيده (ش 57 تصوف فارسي دارالكتب مصر) و محمدي آنرا در لار بسال 1294 (1877م) در 107 ص به چاپ سنگي رسانده است. (بدوي - مشار 2847- فهرست كتابهاي چاپي ديوان هند از اربري چاپ 1937 ص 3139) نهاني درگذشته 925 آنرا بتركي ترجمه كرده است و چند نسخه اي از آن هست. «دانش پژوه» اعتقادات اهل سنت را بر پايه مذهب اشعري ها كه آنها را فرقه ناجيه مي پندارند، با اختصار گزارش كرده است. دانشمندان اهل سنت به اين رساله شروح ترجمه ها و حواشي بسياري نگاشته و آن را گرامي مي دارند و در حوزه هاي خود تدريس مي نمايند. (سيد احمد اشكوري) قاضي عضدالدين ايجي، رساله مختصر و مفيد حاضر را در بيان اعتقاد خود، مطابق با مذهب اهل سنت به رشته تحرير درآورد. و آنچنانكه برخي از شارحين رساله اظهار داشته اند، اين رساله تأليف آخر ايشان و بتاريخ 12 روز قبل از مرگ بوده است. (حبيب الله عظيمي) اعتقادات اشاعره اهل سنت را بروشي بسيار مختصر گزارش داده، و در اين نسخه تصريح شده كه دوازده روز قبل از مرگ مؤلف اين رساله نوشته شده است. (سيد احمد اشكوري) اعتقادات اشاعره اهل سنت را بروشي بسيار مختصر گزارش داده، و در اين نسخه تصريح شده كه دوازده روز قبل از مرگ مؤلف اين رساله نوشته شده است. (سيد احمد اشكوري) اين رساله مختصر ما نوشته شده است كه عضد الدين 12 روز پس از نوشتن اين رساله در روز شنبه 25 رمضان 756 در تبريز در گذشت. اين داستان را چلبي از برخي از شروح « عقائد » نقل كرده، بنابراين در آغاز نسخه ما تصرف شده و كسي اين داستان را پس از خطبه گنجانيده. در نسخه ما پس از مقدمه مزبور حديث « ستفترق امتي ... . » از پيغمبر (ص) نقل شده و پس از پايان آن چنين آمده. « و هذا عقايد الفرقة النا جيه و هم الاشاعره ... » بنوشته كاتب در پايان نسخه اين نسخه از روي نسخه اي بخط خواجه نصير طوسي نوشته شده. مؤلف اشاعره را فرقه ناجيه مي داند و بدين سبب اعتقادات آنها را ذكر مي كند. «حكيم» آغاز كتاب: بسمله. الحمدلله علي نواله و الصلاة علي نبيه محمد و آله. قال النبي (ص) ستفرق امتي ثلاثا و سبعين فرقة، كلها في النار الا واحدة، قيل و من هم ؟ قال الذين هم علي ما انا عليه و اصحابي، و هذه عقايد الفرقة الناجية و هم الاشاعرة ... انجام كتاب: و لا يجوز التجسس، ثبتك الله تعالي علي هذه العقائد الصحيحة و وفقك للعمل بما يحب و يرضي ]مرعشي 7/155و 28/236؛ كشف الظنون 2/1144؛ مركز احياء ميراث اسلامي 5/192؛ فهرست ادبيات تهران 3/65؛ 2/65-66 (خط مؤلف)؛ كتابخانه ملك 8/302؛ فيلم دانشگاه 1/353؛ عكسي مركز احياء 6/406؛ التراث العربي 1/268؛ الاعلام زركلي 3/295؛ معجم المطبوعات 2/1332؛ نشريه 9/29 و 8/266 و 11/475 و 11/638؛ شورا 1/209/29] شرح و حواشي: شرح عقايد الاسلام (-) حاشية شرح العقايد العضدية (-) حاشية‌ شرح العقائد العضدية (-) القواعد الدينية في شرح العقايد العضدية (-) حاشية شرح العقائد العضدية (-) شرح العقائد العضدية (-) شرح العقائد العضدية (-) شرح العقائد العضدية عصام الدين اسفرايني، ابراهيم بن محمد (873-951) حاشية علي شرح عقائد العضدية عصام الدين اسفرايني، ابراهيم بن محمد (873-951) حاشية شرح العقايد العضدية سيالكوتي، عبدالحكيم بن شمس الدين (-1067) حاشية شرح العقائد العضدية سيالكوتي، عبدالحكيم بن شمس الدين (-1067) شرح العقائد العضدية = شرح عقائد العضدي دواني، محمد بن اسعد (830-908) حاشية شرح العقائد العضدية = خانقاهي قره باغي، يوسف بن محمد جان (-1035) تتمة الحواشي في إزالة الغواشي قره باغي، يوسف بن محمد جان (-1035) تتمة الحواشي في إزالة الغواشي قره باغي، يوسف بن محمد جان (-1035) شرح العضدية خيالي، احمد بن موسي (829-862) حاشية شرح العقائد العضدية حفيد تفتازاني، احمد بن يحيي (-916) شرح شرح العقائد العضدية خاتون آبادي، اسماعيل بن محمد باقر (1031-1116) حاشية علي شرح الدواني علي العقائد العضدية گلنبوي، اسماعيل بن مصطفي (-1205) شرح العقائد العضدية حسيني علوي، محمد شريف بن محمد (-) حاشية شرح العقائد العضدية خلخالي، حسين بن حسن (-1014) حاشية شرح عصام الدين علي العقائد العضدية كردي حسين آبادي، احمد بن حيدر (-1070) تعليقات و تنبيهات علي شرح العقائد العضدية = حاشية شرح العقائد العضدية = محاكمات علي شرح العقائد العضدية كردي حسين آبادي، احمد بن حيدر (-1070) تعليق علي شرح العقائد العضدية = حاشية علي شرح العقائد العضدية كردي حسين آبادي، حيدر بن احمد (1036-1129) حاشية شرح عقائد العضدية قزويني، محمد بن مبارك (-928) الفوائد الجليلة الخاقانية = حاشيه خانقاهي وابكني، عناية الله بن عبدالله (-1176) حاشية شرح عقائد العضدي وابكني، عناية الله بن عبدالله (-1176) حاشية شرح العقائد العضدية = العروة الوثقي سهسلوي، كمال الدين بن نظام الدين (-1175) الفرائد السنية في شرح العقايد العضدية رومي، سليمان بن احمد (-11) حاشية شرح عقائد العضدي رحماني، عبدالرحمن بن عبدالرسول (-1245) التلميحات إلي معاني المحاكمات حيدري، ابراهيم بن صبغة الله (1236-1299) القواعد الشمسية في شرح العقايد العضدية دامغاني، محمد بن نصرالله (-775)

المواقف في علم الكلام، تألیف قاضی عبدالرحمن بن احمد ایجی، متکلم اشعری‎مسلک است. این کتاب از آثار مهم کلامی است که شروح و حواشی مختلف بر آن نوشته شده است. کتاب، مشتمل بر مقدمه مؤلف و شش موقف است. هریک از مواقف کتاب نیز حاوی مراصد و مقاصدی است. شیوه نگارش کتاب، تحقیقی و استدلالی با استناد به دیدگاه دیگر متکلمین و بررسی آراء و نظرات مختلف است. ایجی در اولین موقف کتاب به معرفی مقدمات علم کلام پرداخته است در دومین موقف کتاب، موضوعاتی چون وجود و ماهیت، وجوب و امکان، وحدت و کثرت و علت و معلول مورد بحث قرار گرفته است. ایجی در سومین موقف کتاب در تبیین مراتب روشنایی آنچه را ‎که همانند خورشید روشنایی‎اش از ذات خودش است، «ضوء» و آن‎چه را که همانند ماه از دیگری روشنایی می‎گیرد، «نور» می‎خواند؛ در چهارمین موقف به تقسیم جواهر پرداخته شده است. پنجمین موقف کتاب که مبحث الهیات است، با ذکر ادله اثبات صانع آغاز شده است. در ششمین موقف کتاب در تعریف نبوت، ایجی کلمه نبی را منقول عرفی از معنای لغوی می‎گیرد.

حاشیه بر شرح مختصر عضدی یکی از کتاب‌های‌ محقق‌ اردبیلی‌ است که در اکثر کتب تراجم و کتاب‌شناسی از آن نام برده‌اند. از همه مهم‌تر اینکه ‌‌خود‌ مقدس اردبیلی چندین بار از این حاشیه در کتاب «مجمع الفائدة» نام برده‌ و ارجاع‌ به آن داده است. این کتاب، حاشیه‌ای است بر شرح مختصر عضدی. دو شرح بر «مختصر الأصول» ابن حاجب معروف است: 1. شرح سید شریف‌الدین‌ جرجانی؛‌ 2. شرح قاضی عضد ایجی و بر هر دو شرح، حواشی زیادی نوشته شده و محقق اردبیلی بر شرح قاضی ایجی حاشیه نگاشته که معروف به «شرح العضدي» است. ناگفته نماند محقق اردبیلی قصد داشته است که بر تمام کتاب «شرح مختصر الأصول»» عضدی‌ حاشیه‌ بنویسد؛ زیرا خود مقدس اردبیلی در آخر حاشیه بر مختصر‌ الأصول عضدی (قسم اجماع) بدین مطلب تصریح کرده است.

المواقف في علم الكلام، تألیف قاضی عبدالرحمن بن احمد ایجی، متکلم اشعری‎مسلک است. این کتاب از آثار مهم کلامی است که شروح و حواشی مختلف بر آن نوشته شده است. کتاب، مشتمل بر مقدمه مؤلف و شش موقف است. هریک از مواقف کتاب نیز حاوی مراصد و مقاصدی است. شیوه نگارش کتاب، تحقیقی و استدلالی با استناد به دیدگاه دیگر متکلمین و بررسی آراء و نظرات مختلف است.

الموقف الخامس:مبحث الهيات در هفت مرصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:المرصد الاول:موضوع ذات در سه مقصد بيان مى‌شود كه شامل:اثبات صانع،ذات حق تعالى كيفيت وجود حق تعالى با ماهيت. المرصد الثانى:صفات سلبيه خداوند در هفت مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:تصور مكان و جهت براى خداوند،جسم نبودن خداى تعالى،رابطه جوهر و عرض با خداوند، رابطه زمان با خدا،اتحاد وجودى خداوند،امتناع مقوم بودن حدوث حق تعالى به ذات او،اتفاق عقلا بر عدم اتصاف حق تعالى به عرض محسوس و غير محسوس المرصد الثالث:توحيد المرصد الرابع:صفات وجودى حق تعالى در هشت مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از: اثبات صفات حق تعالى،قدرت حق تعالى،علم حق تعالى،زنده بودن حق تعالى،مريد بودن حق تعالى،سميع و بصير بودن حق تعالى،متكلم بودن حق تعالى، صفات مورد اختلاف حق تعالى. المرصد الخامس:امور جايز براى حق تعالى در دو مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:رؤيت و كلام حق تعالى،علم به حقيقت حق تعالى. المرصد السادس:افعال حق تعالى در هشت مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:اختيار بندگان، توليد و فروعات آن،امورى كه قرآن كريم به آنها تصريح كرده است،اراده خداوند،حسن و قبح،افعال الله،تكليف ما لا يطاق،عدم تعليل افعال حق تعالى به اغراض،اسم،اسماء حق تعالى الموقف السادس:سمعيات در چهار مرصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:المرصد الاول:نبوت در 9 مقصد بيان مى‌شود كه شامل:معناى نبى،حقيقت معجزه،امكان بعثت،اثبات نبوت،عصمت انبياء،حقيقت عصمت،عصمت ملائكه،برترى انبياء بر ملائكه،كرامات انبياء. المرصد الثانى:معاد در 12 مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:اعاده معدوم،حشر اجساد، معاد روحانى،مخلوق بودن بهشت و جهنم در حال حاضر،حسن و قبح افعال،عذاب و عقاب،احباط عمل،عفو الهى،شفاعت،توبه،احياء مردگان در قبر و سؤال نكير و منكر و عذاب قبر،صراط و ميزان و حساب و قرائت كتاب و حوض و شهادت اعضاء. المرصد الثالث:اسماء در سه مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:حقيقت ايمان، زيادت و نقصان ايمان،كفر،مرتكب كبيره. المرصد الرابع:امامت در شش مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:وجوب نصب امام،شروط امامت،شرائط امام،امام حق بعد از رسول الله‌افضل ناس بعد از رسول الله. المقصد السادس:مبحث افضليت امام افضل بر مفظول بيان مى‌شود. المقصد السابع:تعظيم صحابه

المرصد السادس:طريق وصول به علم كلام كه در ضمن هشت مقصد بيان شده است:تحديد و تقسيم علم كلام،وجوب شناخت معرف قبل از معرف،أجلى بودن معرف از معرف،روش‌هاى استدلال،قياس،قويترين طريق اثبات مسائل كلام،قضاياى طريق تصديق،دلايل عقلى و نقلى،جايگاه ادلۀ عقلى و نقلى. الموقف الثانى فى الامور العامة:اين موقف شامل مباحث كلى از قبيل واجب،جوهر،عرض مى‌باشد كه شامل يك مقدمه و پنج مرصد است،مرصد اول در مورد وجود و عدم مى‌باشد كه خود مشتمل است بر هفت مقصد همچون تعريف وجود از حيث بديهى بودن،اشتراك معنوى وجود،رابطۀ وجود با ماهيت از حيث عينيت و يا زيادت آن بر وجود،وجود ذهنى،معدوم،شى بودن معدوم،اتحاد وجود و ماهيت،حال.

الفصل الثانى:جسم طبيعى در يك مقدمه و پنج قسم بيان مى‌شود كه عبارتند از:افلاك در شش مقصد بيان مى‌شود كه شامل:تعداد افلاك،اثبات محدود بودن جسم در جهات مختلف،فلكهاى ثابت،فلك خورشيد،فلك قمر. القسم الثانى:كواكب مضىء در پنج مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:هلال ماه، خسوف ماه،كسوف خورشيد،محو قمر،مجرة. القسم الثالث:عناصر در سيزده مقصد بيان مى‌شود كه شامل:نظر حكماء متاخر در وجود عناصر چهارگانه،طول زمين،آب،وضعيت جغرافيايى زمين،اندازه زمين،سكون زمين،دائره نصف النهار،سبب ايجاد صبح،بلندى و كوتاهى سطح زمين، اثرات كوهها بر باد و جو زمين،كون و فساد عناصر اربعه،عناصر اربعه از حيث تركيب، طبقات عناصر هفتگانه. القسم الرابع:مركبات ممزوجة در سه فصل بيان مى‌شود كه عبارتند از:مبحث مزاج در دو مقصد شامل:ارتباط با صورت جسمى،اقسام مزاج،عناصر معادن در فصل دوم بيان مى‌شود فلزات هفتگانه،فلزات جامد،فلزات مايع. الفصل الثالث:مبحث مركبات داراى نفس در يك مقدمه و سه قسم بيان مى‌شود كه عبارتند از:مقدمه در تعريف نفس و القسم الاول شامل:نفس نباتى القسم الثانى: نفس حيوانى.القسم الثالث:نفس انسانى القسم الخامس:مركبات غير قابل مخلوط شدن. المرصد الثانى:عوارض جسم در هشت مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:اجسام محدثه، فناء عالم،بقاء اجسام،امتناع دخول جواهر بر يكديگر،وحدت جوهر و مكان، خالى بودن جسم از عرض و ضدش،ابعاد متناهى،وجود عالم ديگرى مماثل با اين عالم. المرصد الثالث:نفوس مجرده در چهار مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:نفوس فلكى مجرد از ماده،نفوس انسانى مجرده،حادث بودن نفوس ناطقه،تعلق نفس به بدن.المرصد الرابع:موضوع عقل در سه مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:ثبات عقل،ترتيب صدور عقل،احكام عقول.

اين كتاب معروف‌ترين و مهم‌ترين شرح كتاب«المواقف»قاضى عضد الدين ايجى مى‌باشد. كتاب شرح مواقف در كلام اسلامى و به خصوص در معرفى كلام اشعرى جايگاه ويژه‌اى دارد.به تحقيق مى‌توان گفت كه يكى از مهمترين و جامع‌ترين و علمى‌ترين كتب كلامى اشعري ها بلكه تمام اهل تسنن همين كتاب مى‌باشد. كتاب شرح مواقف علاوه بر حوزه‌هاى علمى اهل تسنن در حوزه‌هاى علمى تشيع نيز سالهاى متمادى به عنوان كتاب درسى مطرح بوده است. شيوۀ مولف در شرح كتاب مواقف،بيشتر از آنكه بر محور ادلۀ نقليه همچون آيات و روايات و اقوال باشد،مبتنى است بر استدلالات عقلى و جدلى گرچه مولف در اندك مواردى از شواهد نقلى هم براى تائيد استدلالات خود آورده است. اين كتاب گرچه در موضوع علم كلام نوشته شده است اما علاوه بر آنچه دركلام مطرح مى‌شود موضوعات متنوعى از مباحث فلسفى،همچون مباحث وجود،عدم،ماهيت،عرض،جوهر و...و از مسائل علم نجوم همچون مباحث مربوط به شمس،قمر،افلاك نهگانه و وضعيت جغرافيائى زمين و از مسائل علم اصول فقه،همچون مسائل مربوط به قياس،استقراء،تمثيل و...سخن به ميان مى‌آورد. مولف علت تأليف اين كتاب را وجود مطالب عاليه از علم كلام در كتاب مواقف و مستور بودن آنها مى‌داند كه جمعى از دوستان از او خواسته بودند كه اين مطالب را روشن سازد.او مى‌گويد«كتاب المواقف الذى احتوى من اصوله(علم الكلام)و قواعده على اهمها و اولاها و من شعبه و فوائده على الطفها و اسناها و...فاجتمع الى نفر من اجلة الاحباب المتطلعين الى سرائر الكتاب و اقترحوا على أن اكشف لهم عن مخدارته الاستار و ابرز لهم من نقاب الحجاب هاتيك الاسرار ليجتلوها بأعينهم متبرجات بزينتها متبخرات بمحاسن فطرتها... و شرحته بحمد الله سبحانه شرحا يذلل من شوارده صحابها و يميط عن خرائده نقابها...»

الموقف الثالث:فى الاعراض مولف مباحث مربوط به اعراض را در يك مقدمه و سه مرصد بيان مى‌كند كه عبارتند از:المرصد الاول:مباحث كلى اعراض كه در 8 مقصد مطرح شده كه عبارتند از:تعريف عرض،اقسام عرض،عرض از ديدگاه حكماء،اثبات عرض،عدم انتقال اعراض،عدم جواز قيام عرض به عرض،عدم بقاء عرض در دو زمان،عدم بقاء عرض در دو محل. المرصد الثانى:فى الكم مباحث اين موقف در نه مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:خواص كم،اقسام كم،اقسام جسم،ذاتيات و عرضيات كم،انكار متكلمين بر عدد،انكار متكلمين بر مقدار،انكار متكلمين بر زمان،حقيقت زمان،مكان‌المرصد الثالث:فى الكيفيات مباحث كيفيات شامل يك مقدمه و چهار فصل مى‌باشد كه عبارتند از:كيفيات محسوسه در 5 مقصد شامل:حرارت،يبوست،اعتماد،صلابت،ملاسه،الوان،انكار لون،نور،ظلمت قسم ثانى:ضوء در 4 مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:ماهيت نور،مراتب نور،كيفيت و ارتباط هوا با نور،شعاع و طلعلع نور. النوع الثالث:مسموعات در سه مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:ماهيت صوت،كيفيت صوت وجود خارجى صوت.القسم الثانى:حروف در 4 مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:ماهيت حروف اقسام حروف،ابتدا به ساكن،امكان جمع ساكنين.الفصل الثانى:كيفيات نفسانية در سه مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:تعريف حيات،شرط حيات،تعريف مرگ. النوع الثانى:علم در 14 مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:نسبت مخصوص عالم و معلوم،تعلق علم واحد به دو معلوم،جهل مركب،مباحث پيرامون جهل مركب،حواس پنجگانه،صورتهاى عقلى،علم تفصيلى و اجمالى،علم بالفعل و بالقوه،علم فعلى،مراتب عقل،اطلاقات عقل، تعلق دو علم به دو معقول،دگرگونى علم نظرى به علم ضرورى و بالعكس،استناد علم ضرورى به علم نظرى. النوع الثالث:اراده در 7 مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:تعريف اراده،ارادۀ قديم، عدم اشتراط اراده به اعتقاد نفع،مغايرت اراده با شهوت،مغايرت اراده با تمنى،قول اشعرى در اراده،اراده و رابطه او با ذات متعلق. النوع الرابع:مبحث قدرت در 13 مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:تعريف قدرت،مقدور بودن يك شى براى دو قادر، وجودى بودن صفت قدرت،اثبات قدرت،قدرت همراه فعل،قدرت قادر بر فعلى كه از آن منع شده است.تعلق قدرت به ضدين،عجز، تابع علم بودن مقدور،منافات داشتن خواب با قدرت و... النوع الخامس:كيفيات نفسانى در دو مقصد بيان مى‌شود كه عبارتند از:بديهى بودن لذت و درد، و مباحث مربوط به صحت.

المرصد الرابع:اين مرصد در بيان مباحث وحدت و كثرت مى‌باشد كه در 11 مقصد بيان شده است:وجود واحد و كثير،اعتبارى بودن وحدت و كثرت،حقيقى بودن آنها،اختلاف حكماء و متكلمين در اين‌باره،تقابل وحدت و كثرت،مقابله ذاتى بين اين دو،مراتب اعداد،اقسام واحد،تقسيم وحدت به حسب اصطلاح،اثنين،اتحاد مجازى اثنين، مثلان-ضدان-متخالفان،اجتماع متماثلين،عدم اجتماع متقابلان در زمان واحد. المرصد الخامس در مباحث علت و معلول مى‌باشد كه در 10 مقصد بيان شده است:نياز اشياء به غير،واحد شخصى، استناد آثار متعدد به موثر بسيط،مراد از بسيط حقيقى،علت نبودن غير متناهى در مدت و شدت و عدت بر جسم،امتناع دور در علت و معلول،معيت علت و معلول،تسلسل در علت و معلول،فرق جزء و شرط علت،مسائل هشتگانه علت و معلول.