جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: منابع فراوانی توسط نویسندگان غربی در رابطه با توصیف و تحلیل اوضاع اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و جغرافیای طبیعی گذشته ایران به نگارش درآمده که در برخی از این آثار، نویسندگان یا اطلاعات لازم از پدیده‌های مورد توصیف را نداشتند یا جانبدارنه قلمفرسایی کرده‌اند. از جمله این آثار، کتاب ایران و قضیه ایران است که توسط ناتانیل جرج کرزن در دو جلد به نگارش درآمده است که هدف مقاله حاضر، تبیین آرا و نظرات نویسنده در آن بود. روش: پژوهش حاضر ‌کوشیده است با روش تبیینی- تحلیلی، از طریق گردآوری بررسی اسناد کتابخانه‌ای به استکشاف دیدگاههای جرج کرزن بپردازد. یافته‌ها: یافته‌های مقاله حاکی از این واقعیت بود که نویسنده در توصیف و تحلیل حوادث و پدیده‌های گذشته ایران نگاه کاملاً جانبدارانه داشته و تلاش کرده تا هرگونه دستاورد مثبتی را سوغات غرب دانسته و ضعفها، کمبودها و آسیبها را متوجه اشخاص و امور داخلی کند. وی پیشرفتهای صنعتی و تکنولوژیک و اصلاحات را تنها راه جلب اعتماد مردم و مسئولان ایران می‌دانسته که می‌تواند روابط حسنه با کشور ایران را به دنبال آورد. نتیجه‌گیری: نویسنده از اشخاص غرب‌زده حمایت کرده و عالمان دین را مانع روابط بین ایران و انگلستان عنوان کرده است. از این رو، تلاش کرده تا آنها را مانع پیشرفت و ترقی کشور معرفی کند و از این طریق، مردم را علیه آنها تحریک کرده و جایگاه آنها را در بین توده مردم و مسئولان تضعیف کند.

پرسش مقاله حاضر این است که کدام نوع دینداری و عدالت اجتماعی در نهج‌البلاغه به‌عنوان منبع اصلی اندیشه علی(ع) تبلور یافته است؟ روش پژوهش تحلیل محتوای قیاسی یا جهت‌دار است که در آن متغیرهای دینداری و عدالت اجتماعی بر مبنای نظریه‌های یینگر و راسینسکی تعریف عملیاتی شدند. دینداری بر اساس سه مقوله ستیزنده، پذیرنده و گریزنده تعریف شد که برای هر کدام یک کد به‌ترتیب واکنش رادیکال، برادری و رفاقت، و آخرت‌گرایی استخراج شد. عدالت اجتماعی به سه مقوله سوسیالیستی، لیبرالیستی و ترکیبی تقسیم گردید که برای هر کدام یک کد به‌ترتیب برابری، شایستگی فردی و انصاف مشخص گردید. از میان خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج‌البلاغه تعداد ۷۷ عبارتشامل ۳۷ مورد مرتبط با دینداری و ۴۰ مورد مرتبط با عدالت استخراج شد تا مطابق مفاهیم و مقولات نظری رمزگذاری‌ شوند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که دینداری گریزنده با ۲۰ مورد از بیشترین فراوانی در نهج‌‌البلاغه برخوردار است و در مرتبه بعد دینداری پذیرنده با ۱۱ مورد و دینداری ستیزنده با ۶ مورد قرار دارند که نشان می‌دهد نگرش امام علی به دین از تفکر رادیکال فاصله دارد. همچنین عدالت تلفیقی با ۱۷ مورد و عدالت لیبرالیستی با ۱۴ مورد به‌ترتیب دارای بیشترین فراوانی هستند و عدالت سوسیالیستی با ۹ مورد در مرتبه سوم قرار دارد. بدین‌ترتیب، دیدگاه علی(ع) نسبت به دینداری و عدالت اجتماعی با هم هماهنگ است از این جهت که با دور شدن از تفکرات رادیکال مذهبی و سیاست‌های یک‌جانبه لیبرالیستی و سوسیالیستی در جهت توازن زندگی این‌جهانی و آن‌جهانی حرکت می‌کند.