جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

افضلیت امیرالمؤمنین 7 بر سایر صحابۀ پیامبر خدا 6 حقیقتی است که با بررسی آیات و روایات قابل اثبات بوده و بر افراد منصف پوشیده نیست. اگر هیچ دلیل دیگری بر امامت آن حضرت نبود، همین افضلیت، جهت اثبات أحقّیت آن حضرت در امامت و بطلان خلافت دیگران کافی بود. با این حال، برخی روایات پرتکرار در منابع اهل‌سنت، حاکی است که آن حضرت، شیخین را از خود برتر و افضل دانسته است. این نوشتار، به دنبال کشف صحت و سقم این دسته از روایات بوده و این‌که آیا قبول چنین روایاتی ممکن است؟ این مقاله با بررسی منصفانه و روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع معتبر، نشان می­دهد که به دلایل گوناگون از جمله تعارض با سنت نبوی و علوی، ضعف راویان و...، این روایات فاقد اصالتند و هرگز قابل استناد نیستند.

آنچه در پیش رو داریـد، شـرحی کوتاه بر یکی از آن مناظرات قطعی تاریخی، در اثبات افضـلیت مولی المو حدین امیر مؤمنان علی علیه السلام است که بین مأمون الرشید خلیفه ي عباسی و دانشمندان بغداد صورت گرفت. این مناظره بسـیار زیبا و جامع، که در کتاب هاي معتبري از شیعه و سنی آمده، و دربردارنده بخشی از فضایل علی علیه السلام به همراه رد بخشی از ادعاهاي واهی می باشد.

اندیشمندان مسلمان هر کدام به نوعی تلاش نمودند انسان ها را به مسیر حقیقی در زیستن رهنمون سازند. برخی از راه استدلال و برخی از راه نقل و برخی دیگر از راه علوم عرفانی و اشراقی در این مورد آثاری نگارش نموده اند. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی اندیشه های محی الدین ابن عربی و شیخ شهاب الدین سهروردی درباره دام دنیا و راه رهایی از آن می پردازد. ابن عربی در مهم ترین آثارش به تهذیب نفس به عنوان بهترین مسیر خروج از دام دنیا توجه نموده و انسان ها را به این راه دعوت نمود. شیخ اشراق در برخی آثارش تلاش نمود انسان ها را نسبت به بحرانی به نام غریبی انسان در جهان خاکی هشیار نموده و هشدار دهد. جهان مادی دارای محدودیت های فراوانی است که شرطی شدن در لذائذ آن باعث می شود انسان از هدف اصلی در زیستن باز ماند. وی با طراحی تمثیلات اشراقی تلاش نمود غربت انسان در جهان خاکی را به نیکی ترسیم کند. در نتیجه، هر دو اندیشمند با روش های گاهی متفاوت به دام های دنیا اشاره نموده و انسان ها را به هشیاری و برون رفت از آن دعوت نمودند. کلیدواژه‌ها: ابن عربی، شیخ اشراق، حجاب های دنیا، سلوک عرفانی، اشراق.

مدبّر حقیقی جهان، فقط خداوند بزرگ است و هیچ موجودی بدونِ امر و فرمان خدا عمل نمی‌کند. این در حالیست که در آیات متعدد قرآن‌کریم، از وظایف و نقش ملائکه در تدبیر امور انسان سخن گفته است. هدف این مقاله بررسی نقش ملائکه در تدبیر عالم از منظر آیت‌الله جوادی آملی است. پرسش اصلی این پژوهش این است که حقیقت وجودی ملائکه چیست و چه نقشی در تدبیر امور انسان دارد؟ روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. این پژوهش با تکیه بر آرای علامه جوادی ‌آملی، در صدد این است که از حقیقت وجودی ملائکه و چگونگی نقش‌آفرینی آن‌ها در تدبیر امور انسان از منظر قرآن‌کریم، تصویر روشنی ارائه دهد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که ملائکه موجودات مجرد و معصوم و مکلّف به تکالیف الهی‌اند. هم‌چنین آن‌ها حاملان عرش و تسبیح‌کنندگان پیرامون عرش الاهی هستند که خداوند وظایف و مسؤلیت‌هایی را برای آن‌ها در دنیا و آخرت قرار داده‌ است. از جمله این مسئولیت‌ها عبارتند از ابلاغ وحی، ثبت و ضبط اعمال انسان، امداد غیبی، تدبیر امور بندگان، بشارت دادن فرشتگان بر انسان محتضر، قبض روح، شفاعت کردن ملائکه در عالم آخرت و تحیّت و سلام فرشتگان بر مؤمنان.

حضرت ابراهیم علیه السلام به عنوان دومین پیامبر اولوالعزم در میان قوم بت پرست و اجرام پرست خود، به تبیین اصل مهم توحید پرداختند. ایشان در احتجاجات خود از برهان، جدل و موعظه بهره گرفته اند. آنچه در احتجاجات ایشان درخور توجه است، پرهیز از سخنان بی منطق و استفاده از شیوه های منطقی است که تنها در پرتو دانش، بینش و یقین، دعوت به توحید مى کند، نه براساس پندارها، خرافات، بافته هاى میان تهى و وعده هاى غیرعملى. ازاین رو، به کارگیری برهان در سیره احتجاجی حضرت مورد توجه بوده است. این پژوهش با روش کتابخانه ای و با مرور آیات قرآن کریم به این پرسش پاسخ داده است که چگونه حضرت ابراهیم علیه السلام براهین منطقی را در احتجاجات توحیدی به کار بسته است؟ بنابر مطالعات انجام شده، می توان به احتجاجاتی که در آن از قیاس استثنایی و اقترانی در اثبات توحید بهره گرفته شده است، اشاره کرد.

از رئوس اصلی حکمت متعالیه بحث حرکت علی الخصوص، حرکت جوهری میباشد. ملاصدرا در باب حرکت معتقد است که حرکت تحت هیچ مقوله ای نیست بلکه نحوه ای از انحاء وجود است (ملاصدرا،1981،ج4: 4). پس به نظر ایشان حرکت از سنخ وجود است و نه ماهیات. از سوی دیگر او تعابیر مختلفی در باب حرکت دارد و الفاظ مختلفی نظیر: «حدوث تدریجی»، «خروجاً لا دفعتاً»، «خروج عن المساواه» و نظایر آن در آثار او به چشم میخورد. علامه طباطبائی نیز میفرمایند: «حرکت، خروج تدریجی یک شی‌ء از قوه به فعل است‌» (طباطبائی،1364: 158). دولوز در مورد حرکت معتقد است حرکت همیشه به یک تغییر مرتبط میشود؛ حرکت کوچ کردن به فصلی دیگر است. این موضوع برای اجسام نیز صادق است (Deleuze,1986: 2). او ادامه میدهد که حرکت در همه چیز وجود دارد و هیچ حرکتی بر دیگری برتری ندارد؛ «سخن گفتن همان قدر حرکت است که راه رفتن» (دولوز:1393: 518). برای دولوز، خودِ هویت همیشه متحرک است؛ حتی میتوان گفت تمام هویت مندی نیز متحرک است؛ چرا که موضع ثابت هر ابژه ای صرفا موضعِ آشکارِ استقرار تا قبل از تغییر بعدی است (ساتن و همکاران،1395: 81).

حديث ازجمله منابع مهم شکل‌گيري باورهاي کلامي و اعتقادي مسلمين است. لذا دقت در اصالت و پالايش منابع آن ضروري است. صحيح مسلم نزد غالب اهل‌سنت دومين اثر معتبر حديثي است که توسط مسلم‌بن ‌حجاج نيشابورى، از محدثان بزرگ اهل‌سنت (261ـ206ق) نگاشته شده است و مانند صحيح بخاري، جايگاه بلندي دارد و روايات موجود در آن، بدون بررسي مورد پذيرش سنيان قرار مي‌‌گيرد. اين جايگاه مستلزم سلامت و صحت راويان، سلسلة اسناد و متن روايات است. ازآنجاکه براساس اسناد قطعي، پديدة تحريف (به‌رغم زشتي و پيامدهاي منفي کلامي، فقهي و...) به منابع فراواني از متون اسلامي، اعم از روايي، اعتقادي، تاريخي و... نفوذ کرده است، اين سؤال مطرح مي‌‌شود که آيا کتاب یادشده از تحريف در امان مانده است تا کاملاً قابل اعتماد بوده باشد؟ پژوهش حاضر با روش توصيفي ـ تحليلي و با تكيه بر منابع معتبر و مختلف اهل‌سنت به‌منظور پاسخ به همين سؤال صورت پذيرفته و مهم‌ترين نتيجة آن، اثبات رخنة پديدة ناميمون تحريف در اين کتاب مهم و محوري بوده است. اين تحريفات، به‌صورت مستقيم و غيرمستقيم داراي ريشه‌ها و پيامدهايي در مباحث کلامي هستند و نيازمند دقت و موشکافي بيشتر اهل تحقيق‌اند.

سران‌‌ اموی به‌منظور ناحق جلوه‌دادن قیام عاشورا، بر باورهای تأثیرگذار بر افکار عمومی استناد کردند؛ از جمله با مستمسک قراردادن عباراتی چون «این خواست خدا بوده که این مصیبت بر شما وارد شد» و نیز با تکیه بر آیه 30 سوره شوری که «آن‌چه از مصیبت‌‌ها به شما رسید به واسطه اموری است كه خودتان فراهم كرده‏اید»، دست به مغالطه زدند و با روش جبرگرایانه درصدد تبرئه و مُحِق جلوه‌دادن خویش برآمدند. هدف مقاله حاضر، نقد و بررسی مستندات امویان در این مسئله است. سوال تحقیق این است که چه اشکالات منطقی بر ادعاهای امویان مبنی بر به‌حق جلوه‌دادن خود در قیام عاشورا وارد است؟ پژوهش حاضر به روش تحلیل محتوا و با مراجعه و بررسی منابع تاریخی و قرآنی صورت گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که سران اموی مغالطاتی داشته‌‌اند؛ از جمله مغالطه اراده تکوینی با تشریعی برای توجیه اقدامات ناحق خود؛ به‌گونه‌‌ای که تعلق مشیت خدا را به فعل بنده نسبت داده‌اند! در حالی‌که مشیت خدا، به مشیت عبد تعلق مى‏گیرد نه به فعل او. دیگری توفّای انفس که قتل کربلا را هم به خدا نسبت می‌دادند، درحالی‌که قتل شهدای کربلا نتیجه ظلم امویان بود، البته خداوند انفس آن‌ها را‌‌ ستاند. بنی‌‌امیه مغالطه تکوین با تشریع را در موضوع حکومت و پادشاهی هم داشته‌‌اند. با آشکار ساختن ماهیت مغالطه‌آمیز ادعاهای امویان، روشن شد که حقّانیت قیام عاشورا انکارناپذیر است.