جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شش سخنرانی، درباره “خودشناسی و زیستن در زمان حال” در جلسات مربوط به “بازخوانی کتاب نیروی حال”، از اکهارت تُله، ایراد شده‌اند به شما تقدیم کردم که به لطف حق، با استقبال خیلی خوب علاقه‌مندان روبه‌رو شد. ازآن‌جاکه اندیشۀ «زیستن در زمان» حال مانند یک شمشیر دولبه است و می‌تواند آسیب‌های زیادی به بار بیاورد، لازم دیدم باز هم یادآوری کنم که همواره باید مراقب باشیم، به نام زندگی در زمان حال، از گذشته و آینده غافل نشویم. به همین سبب یک سخنرانی کوتاه را که در سال ۱۳۹۵ در پژوهشگاه علوم انسانی ارائه کرده‌ام، به شما تقدیم می‌کنم. هدف این سخنرانی آن است که تبیینی از زندگی در زمان حال به دست بدهد که با درس‌آموزی از گذشته و برنامه‌ریزی برای آینده تعارضی نداشته باشد. در آغاز بخش پنجم نیروی حال نیز به همین مسأله اشاره کرده‌ام، ولی در این‌جا، به تفصیل بیشتری، این موضوع مهم بررسی می‌شود. پیشاپیش به خاطر برخی مطالب تکراری در این سخنرانی از شما پوزش می‌طلبم، ولی باور دارم که این سخنرانی می‌تواند تکمیل‌کنندۀ مباحث پیشین باشد و به برخی از پرسش‌ها و نقدهای نظریۀ زیستن در زمان حال پاسخ بدهد. از کسانی که این هفت سخنرانی‌ را گوش‌ می‌کنند، خواهشمندم که کتاب‌های اکهارت تله را با دقت تمام بارها بخوانید و در آنها تأمل کنید. این سخنرانی‌ها به هیچ وجه شما را از آن کتاب‌های عمیق و ارزشمند بی‌نیاز نمی‌کنند. هدف این سخنرانی‌ها ارائۀ چارچوب اصلی اندیشۀ اکهارت تُله است و مطالب مهمی در لابه‌لای کتاب‌ها هست که در این سخنرانی‌ها نیامده‌اند. آثاری که پیشنهاد می‌کنم در کنار این سخنرانی‌ها، از آنها بهره ببرید، عبارتند از: ۱) آدمی دیگر (قدرت حال)، از اکهارت تله، ترجمۀ سیامک عاقلی، نشر نامک. ۲) مُلکی دیگر، ملکوتی دیگر (ترجمۀ کتاب زمین نو)، از اکهارت تله، ترجمۀ سیامک عاقلی، انتشارات نامک. ۳) تمرین نیروی حال، از اکهارت تله، ترجمۀ فرناز فرود، نشر حمیدا. ۴) سکون سخن می‌گوید، از اکهارت تله، ترجمۀ فرناز فرود، نشر حمیدا. ۵) اینک و این‌جا، شامل پانزده گفتگو با اکهارت تله، ترجمۀ وحید مهدی‌خانی، نشر ترنگ. ۶) سفر به خویشتن، گردآوری و ترجمۀ وحید مهدی‌خانی، نشر ترنگ. ۶) عمیق‌ترین پذیرش، از جف فوستر، ترجمۀ وحید مهدی‌خانی، نشر ترنگ. امیدوارم با مطالعۀ دقیق و عمیق این آثار، بتوانید وجود نازنین‌تان را از دردهای زائد و رنج‌های بیهوده رهایی ببخشید و هر لحظۀ زندگی را به جشنی شکوهمند تبدیل کنید. از دوستان عزیزم در موسسه فرهنگی علی‌مرادیان سپاسگزارم که شرایط لازم برای این کار فرهنگی مهم را فراهم آوردند.

تصور زندگی بدون رنج، تصوری است که عقلش نمی کند تصدیق؛ از این رو، مسأله رنج همواره برای انسان های اندیشمند مطرح بوده و هر کسی به نحوی آن را تبیین کرده است. مولوی نیز به ژرفی در این مسئله اندیشیده است. در این مقاله، نظرات مولوی درباره انواع رنج و آثار نیکوی ان بررسی شده است. او رنج ها را به دو گروه عمده تقسیم کرده است: رنج هایی که انسان، خود برای خویشتن فراهم می اورد و رنج هایی که خداوند مهربان، برای پرورش انسان، در نظر می گیرد. مولوی رنج های دسته اول را ناشی از خودخواهی و نادانی انسان می داند و آنها را مردود می شمارد، اما رنج های گروه دوم را می پذیرد، زیرا که آنها از لطف خفیّ خدا سرچشمه گرفته است و آثاری نیکو در زندگی آرمی دارد.

«عمل»، در کنار اعتقاد قلبی و اقرار زبانی، یکی از سه پایه دین ورزی را تشکیل می دهد و در واقع بدون آن همه سلوک دینی و معنوی انسان مختل می شود. مولانا ازجمله عارفانی اندیشمند است که در سرتاسر کتاب ارجمند خود، مثنوی معنوی، توجهی فراوان به مساله «عمل» کرده است. سخنان او در این باره آن قدر گسترده و ژرف است که طرح همه آن ها در حوصله یک مقاله مختصر نمی گنجد و از آن جا که بخشی عظیم از سخنان مولانا در این مورد، به پاداش عمل اختصاص دارد و او از زوایای مختلف این مساله را بررسی کرده است، در مقاله حاضر مساله «رابطه عمل و پاداش ان» را در مرکز توجه خود قرار داده و کوشیده ایم سخنان او در این زمینه را گرداوری، دسته بندی و تحلیل کنیم. بطور کلی میتوان گفت که مولانا در مورد رابطه عمل و پاداش آن، مسایل زیر را مطرح کرده است: فناناپذیری اعمال، بی پاسخ نماندن اعمال، یگانگی پاداش و عمل، پیوند رنج ها و قبض های روحی با کارهای ناپسند، تجسم اعمال، حبط اعمال، کافی نبودن عمل برای دستیابی به حقیقت (ترک عمل)، گسترش مهارناپذیر آثار عمل و بالآخره عمل بلاعوض. پیش گفتار مقاله هم به بحثی آسیب شناسنانه در مورد نگاه جامعه ایرانی به مساله عمل و پاداش اختصاص یافته و سه اسیب اساسی در این زمینه را معرفی کرده است: جداسازی عمل از پاداش آن، اعتقاد به ملازمت ایمان و بدبختی در دنیا و بالآخره بی توجهی به فرهنگ کسب و کار.

فاعل شناسایی که در نظر بسیاری از فیلسوفان نادیده انگاشته شده در نظر مولانا اهمیّت بسیاری دارد. در نگرش او برای دستیابی به گزاره‌های مطابق با واقعیت، باید در کنار بهره‌گیری از علم منطق و روشِ درستِ تحقیق، به تهذیب نفس و خودسازی هم توجه کرد. او عقیده دارد گناه، گذشته از همة خطرات و آسیب‌هایی که برای حیات معنوی و مادی انسان دارد، واقع‌بینی او را هم با تهدیدی جدی روبه‌‌رو می‌سازد و مانع دستیابی او به حقیقت می‌شود. در این مقاله برآنیم با بررسی نظر مولانا دربارۀ گناهانی از قبیل حرص، طمع، غرض‌ورزی، پندار کمال و نظایر آنها نشان دهیم که این گناهان، چگونه در سامانة معرفتیِ انسان خلل ایجاد می‌کنند. حاصل اینکه به نظر مولانا: از بین بردنِ حالت تعادل روحی، از بین بردنِ ابزارهای شناخت، از بین بردنِ بی‌طرفی و انصاف، از بین بردنِ خاصیت آینگیِ دلِ انسان و وارونه کردنِ حقایق، برخی از آفاتی است که گناهان بر سر راهِ معرفت پدید می‌آورند.