جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بیان بصری یکی از ویژگی‌های متن قرآن است و آیات آن از تصویرهای ادبی پوشیده شده است و همین تصویری بودن نشانی از وجوه سادگی و قابل‌فهم بودن بیان قرآن است. سید قطب، ادیب معاصر مصری، بهترین وسیلة تعبیر، تصویر را برگزید و در قالب نظریة تصویرپردازی هنری، معتقد است که قرآن کریم در بیان اغراض، به بهترین وجه از قاعدة تصویر بهره برده است. بر این مبنا پژوهش حاضر سعی دارد بر اساس مبانی و مؤلفه‌های تصویرپردازی نظریه سید قطب به بررسی ویژگی‌های ساختاری آیات دربردارنده گفتگوهای حضرت شعیب(ع) با مخاطبان، بپردازد و مؤلفه‌ها را کشف و نمود آن‌ها را در تصویرپردازی هنری آیات قرآن بررسی نماید تا جنبه‌های زیبایی اعجاز قرآن کریم بیش‌ازپیش تبیین گردد. مهم‌ترین یافته‌های پژوهش، بیانگر این حقیقت است که در این آیات می‌توان نمونه‌هایی از این مؤلفه‌ها بر اساس نظریه سید قطب مانند عنصر ساختار آوایی، عاطفه، اندیشه دینی، واقعیت، اسلوب زبان، تکرار، تطابق، تجسیم، تشخیص، حرکت، گفتگو و... را یافت که با ایجاد تصاویری حسی و خیال‌انگیز که سرشار از حرکت و پویایی هستند، افکار و معانی را به‌صورت حسی به خواننده، جهت تثبیت معانی منتقل می‌کند

بیان بصری یکی از ویژگیهای متن قرآن است و آیات آن از تصویر‌های ادبی پوشیده شده است. زبان قرآن(عربی) به خودی خود زبانی تصویری است و همین تصویری بودن مفاهیم آن نشانی از وجوه سادگی و قابل فهم بودن بیان قرآن است، لذا این مزیت، به ایجاد تصاویر هنری قرآن کمک زیادی می‌نماید. سید قطب، ادیب معاصر مصری، بهترین وسیله‌ی تعبیر، تصویر را برگزید و در قالب نظریه‌ی تصویرپردازی هنری، معتقد است که قرآن کریم در بیان اغراض، به بهترین وجه از قاعده‌ی تصویر بهره برده است. بر این مبنا پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از روش وصفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و بر اساس مبانی و مؤلفه‌‌های تصویرپردازی نظریه سید قطب به بررسی ویژگی‌های ساختاری آیات دربردارنده گفتگوهای انبیاء با مخاطبان، بپردازد و مؤلفه‌ها را کشف و نمود آن‌ها را در تصویرپردازی هنری آیات قرآن بررسی نماید تا جنبه‌های زیبایی اعجاز قرآن کریم بیش از پیش تبیین گردد. مهم‌ترین یافته‌های پژوهش، بیانگر این حقیقت است که در این آیات می‌توان نمونه‌هایی از این مؤلفه‌ها بر اساس نظریه سید قطب مانند عنصر ساختار‌آوایی، عاطفه، اندیشه دینی، واقعیت، اسلوب زبان، تکرار، تطابق، تجسیم، تشخیص، حرکت، گفتگو و.. را یافت که کلام وحی با استفاده از آنها تصاویری حسی و خیال‌انگیز که سرشار از حرکت و پویایی هستند جهت تثبیت معانی مورد نظر در ذهن مخاطب ایجاد کرده و افکار و معانی را به صورت حسی به خواننده منتقل می‌کند. خواننده از رهگذر این پژوهش در می‌یابد که خداوند پیام‌های اصلی خود را در قالب گفتگوهای انبیاء ارائه داده؛ تا بستری مناسب جهت پرورش انسانها فراهم سازد و در این راه از مؤلفه‌های تصویر حداکثر استفاده را نموده است.

براعت استهلال، حسن ابتدا و براعت ختام از صنایع معنوی بدیع می باشد که در زیبا سازی متون نظم و نثر ادبی و جلب توجه مخاطب و همراه کردن او با داستان، نقش عمده­ای را ایفاء می­کند. تنوع در شیوه­های آغازین کلام و انسجام معنایی میان مقدمه و متن اصلی و خاتمه در داستان یکی از نشانه­های توانمندی ادیب یا سخنور در خلق اثر است. قرآن کریم که به­عنوان کلام خالق و معجزه بی­بدیل پیامبر رحمتr است، دل ها را جذب عظمت بیان خود کرده و گوش جان را مسحور سخن خویش می­سازد. یکی از نشانه­های اعجاز قرآن کریم فواتح و خواتم سوره­ها است که با کلمات و عباراتی زیبا و جذاب آغاز می گردد و با اشاره­ای لطیف و متناسب، مقصود سور­ها را بیان می­کند و با این شیوه­های بیانی، خستگی و ملالت را از مخاطب خود می­زداید. همچنین داستان­های قرآن نیز از لحاظ ساختار کلام با شیوه­های مختلفی آغاز می­گردد. مقدمه داستان­های قرآن متنوع بوده و از جذابیت هنری ویژه­ای برخوردار است و با شیوه­های بیان منحصر به فرد خود، در خواننده ایجاد شوق و انگیزه می­کند. همچنین انسجام الفاظ، موسیقی درونی، ارتباط تنگاتنگ معنایی و تناسب میان مقدمه و متن اصلی و خاتمه داستان، تأثیر بسزایی در جلب توجه خواننده داشته و او را در فراز و نشیب صحنه­های داستان با خود همراه می­کند.

تحلیل متون کهن و متون دینی در پرتو نظریه­های جدید زوایا و ظرفیّت­های جدید این متون را کشف و برای شناخت بهتر و جامع متون به‌کار می­آید. نظریه "منطق گفتگویی و مکالمه­گرایی باختین" ازجمله نظریاتی است که برای متون چند سویه با ابعاد مختلف به‌کار می­رود؛ متـونی که از تک‌بعدی و رویکرد ذهنی انفرادی فراتر می­رود و به رویکرد عینی و جمع­گرایانه وارد می­شود. بسیاری از خطبه­های نهج‌البلاغه در ارتباط با زمینه­های اجتماعی و فرهنگی متفاوتی شکل گرفته و ایراد شده است؛ وجود این زمینه­ها در شکل­گیری خطبه­ها سبب شده تا متن خطبه از شاخصه­های مختلف گفتگویی با شخصیّت­های متعدّد و متنوع همراه با سبک­ها و شیوه­های بیانی متنوعی ایراد گردد. این مقاله با رویکرد جامعه­شناختی، در تلاش است یکی از اجتماعی­ترین خطبه­های نهج‌البلاغه را که متأثّر از شرایط دوران امام(ع) به‌وجود آمده بر پایه نظریة منطق گفتگویی باختین مورد بررسی قرار دهد. روش به‌کاررفته در این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی و آماری است. نتیجۀ پژوهش نشان می­دهد این خطبه از شاخصه­های منطق گفتگویی چون گفتار دو سویه، مؤلفه­های خطابی (نظیر امر، ندا، پرسش و غیره)،کروتروپ و کارناوال برخوردار است و وجود چنین شاخصه­هایی سبب پویایی بیش‌ازحد خطبه و ارتباط آن با شخصیّت­های مختلفی که در متن خطبه نقش دارند، گردیده است و به‌ طورکلی صبغه­ای اجتماعی و جمعی به خطبه بخشیده است که در تعامل با پیش­زمینه­های تاریخی، دینی، فرهنگی شرایط عصر امام(ع) پدید آمده است.

صلاح عبدالصبور مصری از پیشتازان شعر آزاد و از سمبل‌های نوگرایی عربی به شمار می‌رود که از فرهنگ غرب تأثیر بسیاری پذیرفته است. وی از جمله شاعران نادر عرب است که سهم عمده‌ای در تألیف نمایشنامه دارد و از نظریه‌پردازان مهم شعر آزاد نیز به شمار می آید.نشانه‌شناسی، علم بررسی نظام‌های نشانه‌ای است. کارکرد این علم غنی‌سازی خوانش و یا کمک به خوانش ثانوی متن است؛ چرا که ابزاری غنی در اختیار خواننده می‌گذارد که از طریق آن می‌توان در بافت‌های داخلی یا ساختارهای مختلف یک متن وارد شد.اشعار عبدالصبور در سه حوزه‌ی معناشناسی، سطح برداشت مخاطب و زیبایی‌‌شناسی، تحلیل نشانه‌شناختی می‌گردد. این اشعار در حوزه‌ی معناشناسی و در چهار سطح معانی فردی، اجتماعی- سیاسی، کوششی، دینی و قوانین هماهنگ‌کننده بین این ساختارهای معنایی، بررسی می‌شود. سطح برداشت مخاطب بر برداشت‌های جانبی از اشعار صلاح استوار شده است و بررسی در حوزه‌ی زیبایی‌شناسی در سه سطح تشابه، آیکون‌ها و تناص صورت می‌گیرد. تحلیل اشعار صلاح ما را به این نتیجه می‌رساند که شاعر از غمی اجتماعی رنج می‌برد که دامن‌گیر او و هم‌وطنانش شده است، به گونه‌ای که آن‌ها را به کار و تلاش برای رهایی از آن واداشته و دین و ایمان را از یادشان برده است. صلاح برای بیان این معانی از ترسیم فضاهای قرآنی و روابطی چون تشابهات ادبی، آیکون‌های مبتنی بر حواس پنج‌گانه و تناص بهره می‌گیرد.این پژوهش بر آنست تا به کمک ابزارهای علم نشانه‌شناسی، برخی از اشعار صلاح عبدالصبور مثل قصاید « الحزن»، « الناسُ فی بلادی»، « هجمَ التتار»، « الحُب»، « رسااله إلی صدیقه» و... را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

محاربه در اصطلاح فقه به معنای ترساندن مردم به وسیله سلاح است. تقارن دو عنوان «محاربه» و «افساد فی الارض» در آیه 33 سوره مائده موجب اختلاف در برداشت فقها و حقوق دانان شده است. جمع زیادی از آنان «افساد فی الارض» را به معنای محاربه اصطلاحی در فقه می دانند و در مقابل، عده ای دو عنوان مذکور را دو مفهوم جدای از یکدیگر دانسته اند. قائلان به دیدگاه دوم درباره کفایت یکی از دو عنوان یا ضرورت جمع دو عنوان در فعلیت موضوع یادشده، اختلاف نظر دارند؛ برخی معتقدند که سعی در افساد فی الارض، حاکی از قصد و غرض محارب مصطلح است و تحقق هر دو عنوان برای اجرای مجازات های مذکور کافی است. در مقابل، گروهی دیگر تنها سعی در افساد فی الارض را کافی دانسته و محاربه به معنای اصطلاحی آن در آیه را، از مصادیق افساد فی الارض دانسته اند. این پژوهش، ضمن مغایر دانستن دو عنوان مذکور، وجود هر دو را برای ثبوت مجازات های چهارگانه ضروری دانسته و محاربه مذکور در آیه را وسیع تر از مفهوم اصطلاحی می داند.

امام رضا(ع) یک شخصیت کامل انسانی است که تمام رفتارها و گفتارهای ایشان منطبق با آیات قرآنی است و به همراه پیامبر و ائمه(ع) بهترین الگو برای ساخت زندگی اسلامی است. سیره‌شناسی به معنای سبک‌شناسی و رفتارشناسی است و در واقع، شناخت اصول، معیارها و روش‌هایی است که یک فرد در رفتار و کردار خود دارد. این نوشتار در پی تطبیق سیرة فردی زندگی امام رضا(ع) از قبیل خوش‌خلقی، عذرپذیری، ساده‌زیستی، کناره‌گیری از دنیا، حفظ زبان و نیز سیرة اجتماعی ایشان، از قبیل ارزش نهادن بر نفس انسان، خانواده، صلة رحم، انفاق و بخشش، ارتباط و تعاون با محرومان جامعه، خوش‌رفتاری با کارگران، جود و سخاوت، گذشت و بردباری، پرهیز از اسراف، مشورت، عمران و آبادانی با آیات قرآن است. هدف اصلی از این تحقیق، «سیرة فردی و اجتماعی امام رضا(ع) با تطبیق بر آیات قرآن» و اهداف فرعی «بررسی فضائل و ویژگی‌های اخلاقی امام رضا(ع)» و «شناخت رابطة بین ویژگی‌های اخلاقی امام رضا(ع) با آیات قرآن» است. پرسش اصلی این پژوهش که با روش کتابخانه‌ای درصدد پاسخگویی به آن است، اینکه کدام فضائل اخلاقی امام رضا(ع) متأثر از آیات قرآن است و سیرة فردی و اجتماعی امام رضا(ع) که برخاسته از قرآن است، چگونه در جامعة امروزی می‌تواند تأثیر داشته باشد؟ در نتیجه، الگوی رفتاری و اخلاقی امام رضا(ع)، در کنار ائمه (ع)، قرآن نیز بوده است و می‌توان بسیاری از ویژگی‌های فردی و اجتماعی ایشان را در قرآن پیدا کرد.

یکی از مهم‌ترین موضوعات در زمینه مهدویت، نشانه‌های ظهور است. شاعران بسیای در این زمینه شعر سروده‌ و هر یک به‌گونه‌ای به‌این علائم پرداخته‌اند و همه نشانه‌هایی که از پیامبر اسلام و ائمه معصومین –‌ صلوات الله علیهم – به‌ما رسیده، را به‌نظم درآورده‌اند. برخی از شاعران تقریباً تمام علائم ظهور و برخی دیگر به‌گوشه‌ای از این علائم اشاره کرده‌اند. در این میان سید حسن میرجهانی از شاعران ایرانی است که علاوه بر اینکه اشعار فراوانی به‌فارسی در مدح اهل بیت – علیهم السلام- سروده، سروده‌های جالبی هم در این خصوص به‌زبان ‌عربی دارد. از جمله این اشعار می‌توان به-منظومه‌های ایشان در رابطه با نشانه‌های ظهور اشاره کرد. وی از جمله کسانی است که تقریباً همه نشانه‌های ظهورِ امام مهدی(ع) را در چهار مبحثِ علائم عام، علائم حتمی، علائم مشروط و علائم مخصوص در اشعار خویش به‌کار برده است. این پژوهش بر آن است تا ضمن معرفی شخصیت سید حسن میرجهانی و ظهور در میان ادیان و ملل دیگربه‌بررسی و تحلیل علائم محتوم ظهور از ورای سروده‌های وی بپردازد.

هر جامعه ای برای تداوم حیات و بقا به کار و فعالیت مردم و مسوولان احتیاج دارد. نیاز به کار از قرون باستان وجود داشته‏ است و هرچه می گذرد بر اهمیت آن افزوده می شود. کار، سرمایه و ذخیره ملی است و می تواند به رشد تمدن کمک کند. علی (ع) اصول و موازین کار و تلاش را در گنجینه گرانبهای خود (نهج البلاغه) بیان فرموده اند. ایشان در مسیر احیا و آبادانی جامعه همواره کار و تلاش می کردند و در مدت خلافت خویش از این امر مهم غافل نشدند. پژوهش حاضر بر اساس اطلاعات کتاب های موجود، به ویژه نهج البلاغه، به شیوه ای توصیفی انجام شده است تا جایگاه کار و تقسیم کار و جوانب مختلف آن را بر اساس آموزه های نهج البلاغه ارائه کند و راهبردی برای ایجاد کار سالم و مفید در راستای پیشرفت جوامع کنونی جهان باشد. آنچه در این گنجینه شگرف یافت می شود، حاکی از این است که کار و تقسیم کار دارای جایگاه والایی است و در استمرار، بقا و تعادل جامعه، و پویایی، شکوفایی و پیشرفت جوامع جهانی نقش موثری دارد. به علاوه، سعی شده است با بهره گیری از آموزه های نهج البلاغه و اندیشه های برخی متفکران، درباره تعریف و تبیین مفهوم کار، جایگاه کار، تقسیم کار، فواید و علل تقسیم کار، آثار تقسیم کار، ...، توجه و بررسی همه جانبه انجام شود.

واقعه بزرگ غدیر، همواره دلایل و نشانه هایی برای اثبات خود داشته است. یکی از مستندات آن ساخت بنای یادبود مسجد غدیر است. این مقاله به بررسی سیمای مسجد غدیر از طریق مستندات روایی، کَتبی و تصویری می پردازد؛ ابتدا به مباحثی پیرامون موقعیت جغرافیایی غدیرخم، علت انتخاب این منطقه برای اعلان موضوع جانشینی پیامبر (ص)، نام های آن و آبادی هایی که در کنار این آبگیر موجود است، پرداخته و سپس تاریخچه و مشخصات مسجد غدیر در طول تاریخ و توجهی که ائمه و فقها نسبت به فضیلت این مسجد و نماز خواندن در آن داشتند، اشاره خواهد کرد.هر چند امروز این سرزمین منطقه ای متروک است و جریان های وهابی تلاش بر زدودن آن از افکار جهانیان دارند به گونه ای که پس از سیزده قرن مسجدی را که به فرمان حضرت محمد(ص) در این مکان بنا شده بود را تخریب کردند، ولی منطقه ی غدیرخم روزی شاهد یکی از بزرگترین حوادث تاریخ اسلام بوده که هیچ گاه از خاطره ی مسلمانان پاک نخواهد شد و مسجد غدیر نیز نشانه ای از این رویداد بزرگ جهان اسلام است. این پژوهش بیانگر مظلومیت مذهب تشیع و در حقیقت سندی برای اثبات آن است، و با استناد به روایاتی از بزرگان و پیشوایان و کتب تاریخی و تصاویری مربوط به آن، سعی دارد مخاطبان را بیشتر با این مکان مقدس آشنا سازد.