جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در پاسخ به این پرسش که نحوه سیاست ورزی آیت الله سیستانی بر چه مبانی فقهی استوار است؟ تحلیل های اندکی وجود دارد و اغلب تحلیل ها نیز بر توصیف رفتار سیاسی او متمرکز شده اند. بررسی منابع فقهی و نظرات او در دوره پساصدام نشان می دهد که او در کشاکش میان اندیشه خویی – که تجنب از سیاست را به همراه دارد- و اندیشه امام خمینی– که مجتهدین را روانه حکومت می کند- راهی جز بازگشت به میرزای نائینی در تنبیه الامه و تنزیه المله ندارد. بازگشت به نائینی نیاز امروز عراق است که به درستی، وی، مبانی آن را – نه در هیات سلطنت- بلکه در نظمی دموکراتیک بازسازی کرده است. آیت الله سیستانی همانند نائینی از قرارداد میان مردم و والی- به شرط اینکه مخالف ثوابت شرعی نباشد- حمایت می کند اما نظریه او را با سه تغییر، آن هم در هیات جمهوریت- که متناسب شرایط تاریخی و سیاسی خاص عراق است- بازسازی می کند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

هدف پژوهش حاضر مقایسه‌ای تحلیلی از نظریه حکومت در اندیشه سیاسی ملااحمد نراقی- به عنوان فقیه- و سید جعفر کشفی- به عنوان عارف و حکیم- در دوره قاجار است. جهت تحلیل این دو نگاه، از روش مقایسه‌ای و شیوه توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. از این‌رو، مهم‌ترین سوال آن است که تشابهات و تمایزات آن دو متفکر در باب حکومت اسلامی چیست؟ مقایسه دیدگاه نراقی و کشفی نشان داد که جهان‌بینی آنان به چه میزان در رویکردشان به حکومت در عصر غیبت تأثیر بسزایی داشته است. کشفی جهان‌بینی غیر فقهی داشت و درپی اتصال حاکم اسلامی با مراتب عقل بود. در واقع او افزوده‌ای بر صفات حاکم می‌نهاد که نه مستند روایی داشت و نه مستند قرآنی؛ بلکه بیشتر براساس تجربه‌های عرفانی‌اش به چنین ایده‌ای رسیده بود. نراقی برحسب ظواهر ادلّه فتوی می‌داد و براساس آنها به نظریه‌ای در باب سیاست می‌رسید. نتایج سخت‌گیرانه کشفی کارگر شد و توانست تفکیک میان علم/ سیف یا شرع/ عرف را به عنوان اندیشه برخی از متفکرین عصر مشروطه بقبولاند و حوزه‌های متمایزی میان شرع- منصوصات- و عرف- غیر منصوصات- بوجود آورد.

مبارزات نواب صفوی و فدائبان اسلام، فصل قابل توجهی از فرآیند مبارزات ملت مسلمان ایران برای پایه ریزی حکومت اسلامی بوده و بی تردید بخشی از تفسیرها و تأویلات نگرش اسلامی در حوزه سیاست می باشد. نویسنده در این مقاله به دنبال آن است که پدیده رادیکالیسم اسلامی، علل و عوامل شکل گیری و جریان های مؤثر در این پدیده را مورد بحث و بررسی قرار دهد و در ادامه نیز به تبیین افکار و اندیشه های شهید نواب صفوی، به عنوان اولین پایه گذار این دیدگاه و جمعیت فدائیان اسلام بپردازد.

پژوهش حاضر با روشی تبارشناسانه و نیز با بهره‌مندی از روش اجتهادی، اخلاقی بودن کاندیداتوری- ترشیح- را مورد بررسی قرار داده و تاثیر ممدوح یا مذموم بودن ترشیح در کلّیت انتخابات را تبیین کرده است. هدف اصلی از طرح این ایده، آگاه نمودن برخی از نامزدهای انتخاباتی- که دچار توهّم تکلیف‌گرایی می‌شوند- از مذموم بودن اصل نامزدی آنان در فرایند انتخابات است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که کاندیداتوری به عنوان جزئی از فرآیند انتخابات در اندیشه دینی فارغ از هنجارهای فقهی و اخلاقی نیست و هر کس نمی‌تواند به هر انگیزه‌ای خود را نامزد منصبی نماید. به‌ویژه آنکه روایات زیادی وجود دارد که آدمی را از طلب امارت نهی می‌کنند و چنین مطالبه‌ای را حاکی از حرص و ولع به دنیا تفسیر می‌نمایند. در مقابل، روایاتی که بر چنین مطالبه‌ای صحّه می‌نهند نیز به شدت احتیاط‌آمیز و نگران فروکاستن ارزش‌های اخلاقی هستند. تأمل در ادلّه ترشیح می‌تواند برخی از نامزدها را که بنا به دلایل دنیوی یا ضعف در شایستگی، در فرایند انتخابات شرکت نموده‌اند را منصرف، و بدین گونه مانع حضور افراد صالح در این امر مدنی نشوند.

تا کنون در باره صورت بندی سیاسی روحانیت قم تاملاتی مفیدی صورت گرفته اما فقدان برخی آگاهی های لازم از سرشت تفکر سیاسی در حوزه علمیه قم موجب برخی داوری های غیر دقیق شده است اینکه چگونه می توان تفکرات سیاسی در درون این حوزه را صورت بندی کرد و اندیشه های کانونی و حاشیه ای در آن را متمایز ساخت؟ دو پرسش مهمی اند که این مقاله می کوشد با ترسیم مرزهای تفکر سیاسی در این حوزه به آنها پاسخ روشنی دهد. مدعای اصلی نویسنده در این مقاله آن است که وجود چهار خط متقاطع یعنی نگرش سنتی یا غیر سنتی به نظم سیاسی و نیز نگرش سلبی یا ایجابی به پذیرش یا رد نظم دینی، راهنمای ما در گونه شناسی واقع گرایانه از تفکرات سیاسی در این حوزه است. این تفکرات که در درون هنجارها و محدویت های خاصی تولید می شوند، اندیشه ای را کانونی به شمار می آورد و تفکری را به حاشیه می برد. عطف به چنین چهارچوبی نشان می دهد که در این حوزه پنج تفکر کانونی و سه تفکر حاشیه ای وجود دارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی سرشت دولت در عصر غیبت از دیدگاه سیدجعفر کشفی، یکی از علمای شیعه عصر فتحعلی شاه قاجار می‌باشد. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی، ارکان تفکر سیاسی، روابط سیدجعفر کشفی با فتحعلی شاه قاجار، ضرورت وجود دولت و انواع دولت و ویژگی‌های حاکم از منظر وی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد، سید جعفر کشفی با طرح شرایط سخت‌گیرانه‌ای پیرامون اوصاف فقیه حاکم، هیچ یک از فقیهان عصر خود را نامزد چنین منصبی نمی‌داند. همین نگاه کافی است تا کشفی از نظریه ریاست افاضل یا ریاست دو حاکمی بر عرفیات و شرعیات دفاع کند. از دیدگاه او سلطان عادل بر امور دنیوی حکومت می‌کند و اعتبار و مشروعیت را به طور خاص از عهدنامه مالک اشتر می‌گیرد و فقیه نیز بر امور شرعی مانند امور حسبیه و قضاوت و اداره موقوفات و غیره تصرف دارد. این نظریه که با عناوین متعددی در دوره‌های بعد مورد توجه قرار گرفت، به نوعی بنیان نظریه مشروطه نیز به حساب می‌آید، چرا که مشروطیت از زعامت سلطان بر حوزه غیرمنصوصات و تصرفات فقیه در حوزه منصوصات دفاع می کرد.