جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معرفی نسخه ترجمه جلال علوی‌نیا از نشر نی: کتاب حاضر تاریخ تطبیقی نابرابری طبقات اجتماعی در جوامع بشری یا ترجیح می‌دهم بگویم که «تاریخ برابری» را مطرح می‌کند. زیرا همان‌گونه که خواهیم دید، ما از دیرباز شاهد جنبشی به‌سوی برابری اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فزاینده در مسیر تاریخ هستیم. این سیر تاریخی، بی‌تردید نه مسالمت‌آمیز بوده است و نه هموار. خیزش‌ها، انقلاب‌ها، مبارزه‌های اجتماعی و بحران‌هایی با ماهیت‌های گوناگون نقشی مرکزی در این تاریخ برابری برعهده داشته‌اند. دوره‌های متعدد بازگشت به گذشته و انزوای هویتی نیز برگ‌هایی از این تاریخ را رقم زده‌اند. با این حال، جنبشی تاریخی به‌سوی برابری دست‌کم از پایان قرن هجدهم دیده می‌شود. دنیای آغاز دهه‌ی ۲۰۲۰، هرقدر ناعادلانه به نظر آید، برابرگرایانه‌تر از دنیای سال‌های ۱۹۰۰ و ۱۹۵۰ است. این سال‌ها به‌نوبه‌ی خود از جنبه‌هایی بسیار برابرگرایانه‌تر از سال‌های ۱۸۵۰ یا ۱۷۸۰ هستند. پیشرفت‌های مشخص بسته به دوره‌های متفاوت و بسته به نگاه ما به نابرابری طبقات اجتماعی فرق می‌کنند: پایگاه حقوقی، مالکیت وسایل تولید، سطح درآمد یا مدرک تحصیلی، جنسیت، خاستگاه ملی یا قومی‌ـ‌نژادی… با بررسی چگونگی پیدایش این جنبش به‌سوی برابری، می‌توان درس‌های باارزشی برای آینده گرفت. می‌توان مبارزه و گردهمایی مردم برای ممکن ساختن این جنبش و نیز تدبیرهای نهادی و نظام‌های قانونی، اجتماعی، مالی، آموزشی و انتخاباتی را بهتر درک کرد؛ عواملی که برابری را به‌عنوان واقعیتی بادوام میسر ساخته‌اند. ــ برگرفته از پیش‌گفتار مؤلف‌ ‌ توما پیکتی ( -۱۹۷۱) مدیر مؤسسه‌ی بررسی‌های عالی علوم اجتماعی و استاد مدرسه‌ی اقتصاد پاریس است. مقاله‌های پژوهشی متعددی در نشریه‌های بین‌المللی و ده‌ها کتاب نوشته است. او مبتکر ادبیات اخیر درباره‌ی تحول درازمدت سهم درآمدهای بالا در درآمد ملی و نویسنده‌ی کتاب‌هایی چون سرمایه در قرن بیست‌ویکم و سرمایه و ایدئولوژی است.

اعلامیهٔ برگزاریِ سمپوزیوم «اکنون، ما و شریعتی» بنام خداوند هستی و هم راستی «اکنون، ما و شریعتی»، عنوانی است که برای همایش علمی در تابستان در چهلمین یادمانِ شریعتی انتخاب شده است. مقوله «اکنون» به زمانه و زمینه اشاره دارد و منظور از «ما» همه کسانی‌اند که دغدغهٔ مسائل زمانه خود را دارند، و همچنین آنان که از طریق امتزاج افق خود با افق شریعتی سعی در مواجهه با معضلات و مسائل زمانه خود دارند. شریعتی متفکری چالش‌گر و نوآور بود. فکر و زندگی فکری و نیز زندگی شخصی او به پرسش کشیدن و چالش کشیدن «واقعیات» و «حقایقِ» زمانهٔ خود بود. وی اهتمام خستگی‌ناپذیری برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها و ساختن بدیل‌های توجه‌برانگیز و راه‌گشا برای جوانان و درمندانِ زمانه داشت. وی از یکسو، در پیوند با میراث فکری، و از سوی دیگر با چشم‌اندازها و راه و روشی بدیع و در خورِ زمانه و زمینهٔ خود می‌اندیشید. افقِ فکری وی در «کویریات، اجتماعیات، و اسلامیات» او متجلی است. ما نیز امروزه در اکنونِ تاریخی خود نیازمند اندیشیدن در هر سه سپهر هستیم، و میراثِ شریعتی بیش از دیگر «گفتمان‌ها»، «سرمشق‌ها»، و مکاتب، چه جهانی و چه بومی، ظرفیت به‌کارگرفته شدن برای پاسخ‌گوئی و راه‌گشائی در آنها را دارد. در عینِ‌حال، اندیشهٔ شریعتی نیاز به بازخوانی دارد تا نیاز اندیشگانیِ اکنون ما را پاسخ گوید. رنجِ شریعتی از دردهای زمانه، امیدِ وی به آینده‌ای متفاوت، و نیز باور او به وجود ظرفیت‌های فرهنگی و انسانی ایرانی-اسلامی مقوّمات افقِ فکری وی بودند. ما اکنون از افق خویش با افق شریعتی هم‌سخن می‌شویم و در مواجهه با مسائلِ زمانه سعی در پاسخ‌گوئی به چالش‌ها به شیوه‌ای مانند شریعتی داریم. اکنون زمانهٔ جهانی شدنِ سلطه‌گرانهٔ سرمایه‌داری و تلاشِ قدرت‌های بازدارندهٔ آدمیان از تعیینِ سرنوشت‌ خود است تا همچنان میدان عمل برای سلطه گران محفوظ ماند. در همین فضاست که پوچی، فقدانِ معنا، لذت‌جوئی و مصرف‌گرائیِ مفرط، ترویج و تهییج می‌شود و باعث به حاشیه و خفا راندنِ آزادی‌خواهی و عدالت‌جوئی شده است. «خیر، زیبایی، و حقیقت»، آرمان‌خواهی و دوستی، جایِ خود را به پروژه‌های ثروت‌اندوزی و حرص و هوس‌های خفیف و ویران‌گر داده است. ظهورِ نولیبرالیسم خشن و مفرط از سویی، و بنیادگرائیِ بی‌بنیادِ ترور و ستیزه، از دیگر سو، جهانِ اکنونِ ما را آکنده از غلبهٔ «زر و زور و تزویر» ساخته است، و لذا، دین‌گریزی از یکسو، و نیاز به معنویت و دوستی، از سوی دیگر، سیمای عالم ما را ترسیم می‌کند. شریعتی در ادامهٔ میراثِ فکری رهائی‌بخش با شاخصهٔ ایرانی و اسلامی، با به چالش کشیدن گفتمان‌های مسلط زمانه، از «بازگشت» و ساختن «خویشتنی» نو سخن می‌گفت تا ورطهٔ تاریکِ دین‌گریزی و دیگرستیزی را تبدیل به چشم‌اندازی برای دریافتِ «معنایِ بودن» و «یافتنِ خویشتن» نماید. وی در این‌راه با رنجبرانِ زمانه همراه شد و خود رنج بسیار برد. تخطئه و متهم‌شدن را شریعتی در زمانهٔ خویش بسیار تجربه و تحمل کرد، اما نگذاشت آنچه دیگران برای خاموشی وی می‌کردند مانع تفکر و طی طریقِ رهائی‌بخش وی شود. این خود وجهِ بارزی از نوع خاصِ «گفتار» شریعتی است. امروزه، هنوز برخی بدون خواندن شریعتی و صرفا با شنیده‌های خود در دالان‌های تاریک قصد و خواستِ مغرضانه و سوداگرانه و تریبون‌های پرطمطراق و کین‌توزانهٔ خود، حکم برخطابودن و بلاموضوع بودنِ اندیشهٔ او می‌دهند، و جز عباراتی از زرادخانه‌های تبلیغاتیِ صاحبانِ ثروت و قدرت ره‌آورد دیگری برای مخاطبان ندارند! اکنون در همین فضا، کسانی از اهلِ اندیشه و دغدغه گردهم ‌آمده‌اند تا، به ‌تعبیرِ حکیمِ فردوسی که «تواند کسی این سخن بازداشت، چنان کاو گذارد بباید گذاشت»، افق‌های جدیدی را از طریقِ هم‌سخنیِ مضاعف با یکدیگر و با شریعتی بگشایند؛ و شاید که این همایش فرصتی باشد برای هم‌سخنی اصیل و آگاهی‌بخش. سمپوزیومِ «اکنون، ما و شریعتی»، در چهلمین سالگرد هجرت دکترعلی شریعتی، در تهران برگزار می‌گردد. نحوهٔ همکاری با هیئت علمی نیز متعاقبا در صفخهٔ ویژهٔ سایتِ بنیاد شریعتی اعلام خواهد شد. به این منظور، محورهای زیر توسطِ کمیتهٔ علمیِ همایش پیش‌نهاده شده است: ۱) تفکر «نوشریعتی»؛ شرایطِ امکانِ یک سرمشق/پارادایم؛ ۲) شریعتی، بازیابی جامعه و هویت؛ ۳) شریعتی، الهیاتِ رهایی‌بخش و مسئلهٔ زمانه؛ ۴) شریعتی و تحولِ دوران؛ ۵) شریعتی و امرِ اجتماعی؛ ۶) فلسفهٔ سیاسیِ شریعتی؛ ۷) شریعتی، جهانِ اسلام و نقد بنیادگرایی؛ ۸) ممیزاتِ پروژهٔ شریعتی در نسبت با سایر پروژه¬های «نواندیشی دینی». تهران، ۱۵ اسفند ۱۳۹۵، دبیرخانهٔ علمی سمپوزیوم

مهاجرت از مناطق کمتر برخوردار به مناطق برخوردار داخل کشور در اغلب موارد مشکلاتی در پی دارد که شناخت علل این مهاجرت ها و ترکیب سنی – جنسی، وضعیت اقتصادی، وضعیت اشتغال، نوع شغل، وضعیت تحصیلات، وضعیت زناشویی و بعد خانوار مهاجران برای سیاست گذاران جمعیتی و اقتصادی از اهمیت بسزایی برخوردار است.این مطالعه می کوشد با استفاده از داده های 20% نمونه گیری سرشماری 1385 ضمن بررسی علل این مهاجرت ها، ویژگی های مهاجرین بین شهرستانی روستا- شهر و شهر- روستا را مورد مطالعه تطبیقی قرار دهد. آزمون ها و تحلیل نهایی بر روی 167 هزار مهاجر انجام گرفته است. نتایج حاصله با آزمون های دومتغیره (مجذور کا، وی کرامرز و فی) و چندمتغیره (رگرسیون لوجستیک دو وجهی) بررسی شده اند.یافته ها نشان می دهد در ترکیب سنی – جنسی، علل مهاجرت و ویژگی های جمعیتی-اقتصادی یاد شده، تفاوت معنی داری بین مهاجران بین شهرستانی روستا-شهر و شهر-روستا وجود دارد. این تفاوت ها با یافته های برخی از محققان مطابقت دارد. نتایج به دست آمده می تواند در برنامه ریزی و سیاست گذاری های جمعیتی و اقتصادی-اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد.

این مقاله می کوشد با نگاهی به ظرفیت های علوم اجتماعی، به بعضی از موانع پیش روی توسعه این علوم در ایران بپردازد. جامعه انسانی بیرون از شبکه روابط قدرت تحقق پذیر نیست و علوم اجتماعی به عنوان بخش لاینفکی از نظام علمی و فرهنگی هر جامعه ای در درون این روابط قدرت تحلیل پذیرند. از این رو، هر تفسیری از تحولات علوم اجتماعی فقط در بستری از روابط قدرت و در درون آن می تواند واقعی باشد. بحران در نظریه و روش شناسی علوم اجتماعی در ایران محصول چند عامل است؛ یکی از آنها غلبه نگاهی رسمی به مثابه یک ایدئولوژی مسلط در روابط قدرت بوده است. به همین دلیل رویکرد انتقادی، که محرک بالندگی و رشد علوم اجتماعی است، جایگاهی در تحقیقات رسمی نداشته است. ساختارهای اقتصاد سیاسی ایران مناسباتی را بر جامعه حاکم کرده است که نیازی به تولید علم، به طور کلی، و علوم اجتماعی، به طور خاص، در جامعه وجود ندارد. به همین دلیل، حضور علوم اجتماعی به عنوان بخشی از یک نظام علمی همواره با مقاومت محافظه کاران حاضر در ساختار قدرت مواجه بوده است. از این رو، دو هدف اولیه علوم اجتماعی: رشد علم و مشارکت در سیاست های عمومی، کمتر محلی برای ظهور و بروز داشته اند.نظام های پژوهشی و دانشگاهی در ایران محدودیت های فراوانی دارند که یکی از آنها موانع متعددی است که امکان شکل گیری الگوی گفتگو با محوریت دانشگاه و با آزادی گفتگوی علمی را، اگر نه منتفی، بسیار محدود کرده است. این محدودیت ها عمدتا ناشی از فقدان «فلسفه» سازمان علم در ایران هستند که خود محصول موانع فرهنگی و سیاسی حاصل از اقتصاد سیاسی جامعه کنونی ایران است.علوم اجتماعی ظرفیت های فراوانی برای شکل بخشیدن به جامعه مطلوب در ایران و مشارکت در پروژه سیاسی توسعه ملی دارد. شروط چندگانه این مشارکت در مقاله مورد بحث قرار گرفته است.