جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب چنان‌که از نامش پیداست در تناظر با التفسیر و المفسرون محمدحسین ذهبی نگاشته شده است. شاکله و ساختار کلی کتاب معرفت گرچه با اثرِ ذهبی همسانی‌های بسیار دارد، با این­حال، رویکردی انتقادی بدان دارد و بر آن است که کاستی‌های آن را بازنماید و کژی‌های آن را راست کند و آن را در جامه‌ای نو درآورد.

نویسنده این کتاب پس از مقدمه، مطالب و مباحث خود را در 6 فصل؛ چارچوب نظری، زمینه­های فکری و سیاسی و اجتماعی، ظهور تفسیر سیاسی در ایران معاصر، مختصات تفسیر سیاسی قرآن در اندیشه سیداسدالله خرقانی، مختصات تفسیر سیاسی قرآن در اندیشه رضاقلی شریعت سنگلجی، مختصات تفسیر سیاسی قرآن آیت­الله سیدمحمود طالقانی و نتایج و پیامدهای قرآن­گرایی سیاسی در ایران معاصر ارائه کرده‌است.

مقوله اخلاق تفسیر، بحثی نوپدید، بدیع و بی­سابقه است. پیش از این مجله کتاب ماه دین این بحث را برای نخستین­بار و با هدف برداشتن گامی استوار و پدید آوردن ادبیاتی درخور، در قالب اقتراحیه با صاحب­نظران درمیان نهاده است تا با تأمل و تعمق اندیشمندان، بارور و بالنده­تر شود و مبادا همچون بسیاری از مفاهیم اصیل، ارزشمند و عمیق به دست سطحی­نگران و لفاظان در اثر مصرف بی­جا و بی­رویه به فرسودگی، بی­رمقی و ابتذال زودرس دچار شود و به فرهنگ و ادبیات ما پای نگذاشته پیر و فرتوت و تفاله شود. شماره نخست این اقتراح، دربردارنده پاسخ­های آقای دکتر ابوالقاسم فنایی، پژوهشگر حوزه فلسفه دین و اخلاق بود و شماره دوم پاسخ­های دکتر سید­حسن اسلامی؛ پژوهشگر حوزه فلسفه اخلاق بود. اینک خرسندیم که پاسخ­های دکتر قراملکی را در فصلنامه نقد قرآن و حدیث با شما در میان نهیم که نگارش­های ایشان در مقوله اخلاق سهمی جدی و پررنگ دارد. گفتنی است، این گفت­و­گو توسط دکتر سید­هدایت جلیلی انجام پذیرفته است. امیدواریم در شماره­های آینده نیز صفحات فصلنامه قرآن و حدیث پذیرای پاسخ­های دیگر صاحب­نظران باشد. از مشارکت خوانندگان و اهل نظر در این­باره استقبال می­کنیم.

قرآن کلامی است آسمانی، به مدد از دریای معارف اهل بیت (ع) راهی بدان آسمان می­توان یافت. این عالمان و همپایان قرآن، به جهت آموزش مردم راهیابی آنان به فهم کلام­الله، اصول و راهکار­های مهمی را آموزش داده­اند، که چونان جعبه ابزاری، روش تفسیری اهل بیت (ع)را تشکیل می­دهد. کتاب حاضر، متولی ارائه این اصول تفسیر، با بهره­گیری از دریای معارف معصومان (ع) است. این اثر، پژوهشی در اصول تفسیر قرآن برگرفته از روایات اهل بیت (ع) است. به زعم نگارنده کتاب وجه تسمیه این کتاب تشبیه وحی به آسمان و حضور مبارک ائمه اطهار (ع) به دریاست. نگارنده کتاب سعی می‌کند که از طریق دریای معرفت اهل بیت (ع) به فهم آسمان وحی نائل شود.

کتاب ظاهرگرایی در فهم قرآن با طرح موضوع ظاهرگرایی در فهم قرآن و مروری اجمالی بر نمودهای آن در جریان ­های مختلف، به بررسی مبانی و روش ­های آنها در فهم قرآن می ­پردازد. «ظاهرگرایی» و «تأویل­گرایی» دو گرایش عمده در فهم متون مقدس، به ­ویژه قرآن و روایات هستند. این دو گرایش به دور از افراط و تفریط، همواره برای فهم متون دینی درکنار هم جریان داشته­ اند.

در نگاهی تجویزی، اعجاز قرآن به‏مثابه مبنایِ تفسیر، بدین معناست که باور به اعجاز قرآن در فرایند و سمت‏وسوی تفسیر، اثری تعیین‏کننده دارد و چنین باوری، لازمه هر تفسیر معتبری است. این مدعا در میان قرآن‏پژوهان موافقان و مخالفانی دارد. نوشتار حاضر بر این باور مبتنی است که این مدعا از دو حیث دارای ابهام و اشکال اساسی است: «اعجاز قرآن» در مقام تحلیل، چیزی نیست جز نظریه‏های اعجازکه با هم یکسان نیستند. مبانی تفسیر نیز نمی‏تواند برگرفته از تفسیر یا به تعبیر دیگر، ماهیتِ تفسیری داشته باشد. مقاله حاضر با در میان آوردن دو نکته فوق، «نظریه‏های اعجاز» را به تیغ ملاک‏های بازنگری‏شده مبانی تفسیر می‏سپارد و نشان می‏دهد که پاره‏ای از این نظریه‏ها نسبتی با مقوله تفسیر پیدا نمی‏کنند و پاره‏ای دیگر، خود مسبوق و مبتنی بر تفسیر هستند. از دیگر سو، تفسیر گونه‏های مختلفی دارد و برخی از نظریه‏های اعجاز مبنای برخی از گونه‏های تفسیری خواهد بود.