جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جملة مهم­ترین عناصر فرهنگی هر جامعه، عدالت و میزان توجه آن جامعه به عدالت است، طوری که نگرش هر جامعه­ای به عدالت، دیگر عناصر هویت­بخش آن جامعه را روشن می­کند. این مقاله در نظر دارد با بهره­گیری از روش تحلیل فلسفی، به کنکاشی در روش­شناسی نظریة عدالت رالز بپردازد. نظریة عدالت رالزی از جملة اصلی­ترین نظریات معاصر مغرب زمین است که بررسی و نقد آن می­تواند ما را به رویکردی مناسب برای ارائة مبانی نظری و اجرای طرح­های عدالت­مدارانه نزدیک سازد. از نظر این پژوهش، مهم­ترین ابتکار رالز به روش­شناسی وی بازمی­گردد. او با شیوة تحلیل مفهومی و با ابزار قراردادگرایی (با تکامل نظریة قرارداد اجتماعی لاک، روسو و کانت) به تأسیس اصول عدالت می­پردازد. بیشترین تکیة وی در راه رسیدن به اصول عدالت، بر منصفانه بودن روش رسیدن به اصول عدالت است، و برای این هدف، افراد را در یک موقعیت اولیة فرضی به تصویر می­کشد که در پس پردة جهل به آینده­شان، دربارة اصول عدالت تصمیم می­گیرند و سرانجام، به دو اصل کلی می­رسند. البته روش­شناسی وی با نقدهایی از حیث جامع و مانع بودن مواجه است که در انتهای مقاله تبیین می­شود.

تاکنون نظریه‌های گوناگونی در مورد علل تحول نظریه‌های علمی، از جمله علل تحول اندیشه‌های اقتصادی ارائه شده است. در این مقاله، با مروری انتقادی بر این نظریه‌ها نشان می‌دهیم که هر کدام از این تبیین‌ها نقاط ضعفی دارد. از سوی دیگر، علوم انسانی، از جمله اقتصاد نیز، با علوم تجربی تفاوت‌های عمده‌ای دارد که باید هنگام تبیین علل تحول نظریه‌های علوم انسانی به آنها توجه کرد. سپس برای نخستین‌بار در مطالعات اقتصادی موجود دربارة تحول اندیشة اقتصادی، با تکیه بر نظریة قدرت‌ ‐ دانش فوکو نشان می‌دهیم که تحول اندیشة اقتصادی، در قرن‌های 17 تا 19 میلادی، با تحولات قدرت در جامعه رابطة خاصی داشته است. مهم‌ترین نتیجة این تبیین اثبات آن است که تحول نظریة اقتصادی و حتی نظریه‌های کلاسیک، با تحولات اجتماعی، به‌ویژه ساختار قدرت ارتباط خاصی دارد.