جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

« عقائد النسفي» رساله ي مختصر بسيار مشهوري است از نجم الدين ابو حفص عمر بن محمد نسفي (537) دربيان اعتقادات اهل سنت. واين شرح مزجي کوتاهي است که بيشتر جنبه ي توضيحي دارد وکمتر به ادلّه وتفصيل مي پردازد. اين در روز پنجشنبه 29 شعبان 768 در جرجانيه خوارزم پايان رسيده است. اين شرح به چاپ رسيده است. شرحي است از سعد تفتازاني بر عقايد نسفي و به چاپ رسيده و به انگليسي هم در آمده است. شرحي است مزجي بر رساله موجز عقائد تأليفي ابو حفص عمر بن محمد نسفي سمرقندي متوفاي 537 ختم تأليف اين شرح شعبان 768 است. نسخه بچاپ هم رسيده است. (مهدي ولايي) متن «عقايد نسفي» ازنجم الدين ابوحفص عمر پسر محمد نسفي (461-537) متني جامع است از عقائد سنيان سده ششم كه به ظاهر از تسنن سلفي دو قرن آغازين دفاع مي كند، ليكن در عمل انديشه هاي گنوسيستي ايراني را در آن آميخته و اين معجون را به سلفيان نسبت مي دهد. چون نسفي نخستين كس بود كه پس از غزالي گنوسيسم ايراني را تسنن ناميد، پشتيباني حكام را براي كسب كرد و مورد پسند واقع گرديد و شرحها و حاشيه ها بر آن نگاشته، كه مقداري از آنها در كشف الظنون ج2ص 1145 ياد شده است نسخه اي از ترجمه فارسي اين كتاب كه در سال 914 به فارسي گردانيده شده است به شماره 3056 در اين كتابخانه هست و در فهرست ج 6ص 855معرفي شده است يكي از شرحهاي اين كتاب نسفي، از تفتازاني (712-793) سعد الدين مسعود بن عمر است، كه در شعبان 768 آنرا به پايان رسانيده است شرح تفتازاني بر عقايد نسفي در كلكته 1260هـ و لكناهور 1286هـ و مصر 1321 و چاپ شاكر 1331هـ -1913هـ و قازان 1897هـ و 1898هـ و استانبول 1313هـ 1323هـ چاپ شده است (معجم المطبوعات سركيس ص637) نسخه چاپ استانبول 1303هـ نيز در قم به سال 1352 افست و پخش شده است (علينقي منزوي) شرح مزجي مختصري است بر كتاب «العقايد» اثر مشهور نسفي كه در بيان اعتقادات اهل سنت مي باشد. اين اثر بارها در خارج از ايران به چاپ رسيده است. (زهره معيري) عقايد نسفي كتابي است در علم كلام از ابوحفص عمر بن نسفي. ملا سعدالدين تفتازاني بر آن شرحي نوشته كه متن اين رساله است. سپس دو نفر از علماء بر آن حاشيه نوشته اند كه در حواشي اين رساله نوشته شده است. (علي نقي بهروزي) شرح مزجي است بر رساله موجز «عقايد نسفيه» ابو حفص عمر بن محمد نسفي سمرقندي (-570ق). بر اين شرح، شروح و حواشي فراواني نگاشته شده که از جمله آنها «شرح تفتازاني» است که در شعبان 768 به پايان رسيده است. شرح مزجي عقائد نسفي است. (نظري، محمود) آغاز كتاب: «بسملة، الحمدلله المتوحد بجلال ذاته و كمال صفاته المتقدس في نعوت الجبروت عن شوائب النقص و سماته و الصلوة علي نبيه محمد المؤيد ... و بعد فإن مبني علم الشرايع و الأحكام و أساس قواعد عقائد الإسلام هو علم التوحيد و الصفات الموسوم بالكلام المنجي عن غياهب الشكوك و ظلمات الأوهام و أن المختصر المسمي بالعقائد للإمام الهمام ... نجم الملة و الدين عمر النسفي ... فحاولت أن أشرحه شرحاً يفصل مجملاته و يبين مفضلاته ... هو حسبي و نعم الوكيل؛ أعلم أن الأحكام الشرعية منها ما يتعلق بكيفية العمل و يسمي اعتقادية ... » انجام كتاب: « ... و يقدورون بإذن الله تعالي علي أفعال أقوي و أعجب من إبراء الأكمه و الأبرص و إحياء الموتي و الترقي و العلو إنما هو في أمر ... إظهار الآثار القوية لا في مطلق الشرف و الكمال فلا دلالة علي أفضلية الملائكة؛ تمت» [حقوق 377؛ سپه 5/210؛ المستدرک علي الکشاف 173؛ کتابخانه ملک 1/302؛ مرعشي 3/187 و 3/187 و 32/385 و 7/323و 21/97 و 13/287و 17/182 و 22/137و 25/102 و 27/119و 25/191 و 30/411و 28/56 و 34/839؛ آستان قدس 1/151 و 11/201-202؛ الهيات مشهد 1/171 و 1/299 و 1/455 و 3/944؛ کشف الظنون 2/1145؛ مشار، عربي 555؛ الأعلام 5/219؛ ريحانة الأدب 1/338؛ آيت الله جليلي 162؛ دانشگاه بوعلي ص 56؛ خاندان ميبدي 12؛ كتابخانه ملي 15/49 و 11/309 و 13/196 و 16/266 و 18/122 و 16/439؛ الهيات تهران ص 232و 261 و 580-581؛ عكسي مركز احياء ميراث 5/41 و 6/215؛ كشف الظنون 2/1145-1149؛ التراث العربي 3/352؛ ذخائر التراث العربي الاسلامي 1/413؛ معجم المطبوعات 1/637؛ آستانه حضرت عبدالعظيم 1/310؛ سيد مهدي لاجوردي ص 108؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/447 و 2/95؛ رضوي 1/151، 152 و 11/201؛ معجم المطبوعات العربية 1/637؛ دانشكده حقوق تهران 377؛ كتابخانه ملي تبريز 1/408؛ دانشگاه تهران 3/593 و 16/435 و 16/463؛ هدية العارفين 2/429؛ حضرت شاهچراغ 2/202؛ نشريه 5/39 و 5/64 و 5/68و 5/286 و 7/184 و 9/25 و 9/29 و 9/32 و 9/34 و 10/152 و 10/165و 10/174و 9/42 و 9/44 و 9/72 و 9/76 و 11/258 و 11/502؛ شيخ علي حيدر 2/5؛ وزارت امور خارجه 21؛ ميراث شهاب س10ش1-/2 19؛ شورا 2/223/40 و 1/133/33؛ الاوقاف العامة موصل2/260 و 4/52؛ اوراق عتيق 1/246و 1/496؛ رايانه آستان قدس؛ خزانه مفتي 5/20؛ الاوقاف العامة موصل 4/174و 7/120و 7/121 و 4/189 و 8/130 و 7/326و 7/342 و 8/223] شرح و حواشي: حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي (-) حاشية عبدالكريم علي حاشية الخيالي علي شرح العقائد النسفية للتفتازاني (-) زبدة الافكار = تعليقات علي حاشية الخيالي = حاشية حاشية شرح العقائد النسفية سيالكوتي، عبدالحكيم بن شمس الدين (-1067) بحر الافكار مدرس، حسن بن حسين (-10) حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي = حاشيه بر حاشيه عقائد نسفي قرماني، كمال الدين اسماعيل (-920) حاشية شرح عقائد النسفي = بحر الافكار = حاشية الخيالي خيالي، احمد بن موسي (829-862) حاشية شرح العقائد النسفية حفيد تفتازاني، احمد بن يحيي (-916) حاشية علي حاشيتي الخيالي و قول أحمد = تسويدات علي الحاشتين للخيالي و قول احمد = حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي ساچقلي زاده، محمد بن ابي بكر (-1150) حاشية شرح عقايد النسفي = حاشية الكستلي علي شرح عقائد النسفي قسطلاني، مصطفي بن محمد (-901) الفرائد (الفوائد) في حل شرح العقائد النسفية ابن ابي شريف، محمد بن محمد (822-905) حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي كفوي، محمد بن حميد (-1174) حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي قول احمد، احمد بن محمد (-950) حاشية شرح عقائد النسفية قزويني، محمد بن مبارك (-928) حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي بركشاطي، محمد شريف (-) حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي باخرزي، محمد قاسم بن محمد صالح (-) التحفة النملية الي آمر خزانة الكتب السليمانية المتعلقة علي الحاشية الخيالية علي العقائد النسفية حيدري، عاصم بن ابراهيم (-13)

"تذهیب المرام "به ترجمه فارسی "تذهیب الکلام "تفتازانی است که در آن دلایل و حجج عقلی، همراه با شواهدی از قرآن در باب این موضوعات اقامه می‌شود" :مقدمات علم"، "امور عامه"، "ذکر اعراض"، "جواهر"، "الهیات " و "سمعیات ."

تقريب المرام في شرح تهذيب الكلام، اثر شیخ عبدالقادر سنندجی کردستانی (متوفی 1304ق)، شرحی است بر «تهذيب الكلام في تحرير المنطق و الكلام»، سعدالدین مسعود بن عمر تفتازانی (متوفی 792ق). این کتاب به‌همراه حاشیه‌ای با نام «حاشية المحاكمات» تألیف شیخ محمد وسیم کردستانی و مقدمه فرج‌الله زکی کردستانی منتشر شده است. نام کامل کتاب تفتازانی همان ‎گونه که در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی آمده، «تهذيب الكلام في تحرير المنطق و الكلام و تقريب المرام من تقرير عقائد الإسلام» است. این کتاب که به «تهذيب المنطق و الكلام» مشهور است، رساله‌ای از تفتازانی در منطق و کلام به زبان عربی است. این رساله با همه فشردگی و اختصار، از متون معتبر در حوزه‌های آموزشی قدیم بوده و بر آن شرح‎ها و حواشی فراوان نوشته شده است. تفتازانی این اثر را در 789ق، به پایان رساند. او در این چکیده مباحث منطقی و کلامی، با حذف زواید، اصول مطالب را در غایت ایجاز بیان می‌کند و همین ساختار، مجالی فراخ برای تهیه متون گسترده‌تری بر اساس این اثر فراهم ساخته است. برخی از حاشیه‌ها و شرح‎های تهذيب المنطق، به‌حدی اهمیت یافته‌اند که بر خود آنها به چند واسطه نیز حاشیه‌هایی نوشته شده است. بر کتاب تهذيب المنطق تفتازانی، شروح بسیاری نوشته شده است. از شرح‎های متأخری که حاصل تدریس کتاب در کردستان بوده است، «تقريب المرام في شرح تهذيب الكلام» اثر عبدالقادر بن محمد سنندجی است که در دو جلد با حواشی محمد وسیم کردستانی و فرج‌الله زکی کردستانی در 1318-1319ق، در بولاق انتشار یافته است. ترجمه‌ای فارسی از این شرح نیز با عنوان «تذهيب المرام» به قلم فخرالدین بن احمد رودباری، از علمای کردستان به کوشش محمدرئوف توکلی در 1381ش، در تهران به چاپ رسیده است. کتاب با مقدمه فرج‌الله زکی کردستانی منتشر شده است. او سبب نگارش این شرح را اشتیاق فراوان محصلین به دو علم حکمت و کلام و نبود کتابی جامع در حکمت طبیعی و کلیات فلسفه دانسته است. شیوه نگارش اثر بدین ترتیب است که متن اثر در پرانتز و شروح عبدالقادر در بیرون از آن ذکر شده است. در پاورقی اثر نیز حاشیه محمد وسیم کردستانی درج گردیده است.

«تهذیب المنطق و الکلام»، رساله‌ ای در منطق و کلام تألیف سعدالدین مسعود بن عمر تفتازانی، متکلم و منطقی و فقیه و ادیب سده هشتم به زبان عربی می‌ باشد. تهذیب المنطق و الکلام تقریباً یک دوره کامل و مختصر در منطق و کلام، و درسنامه‌ ای است که نثر آن حاکی از توان ادبی و چیره دستی تفتازانی در بیان آموزشی مطالب است. تفتازانی در آراستن مباحث این اثر و ساده و خلاصه نوشتن آن کوشیده است. وی در مقدمه تهذیب المنطق می گوید که این رساله را برای آموزش و آگاهی و راهنمایی جویندگان علم، بویژه پسر خود، نگاشته و آن را از حشو و زوائد و تکرار مهذب کرده است. تهذیب المنطق و کلام، شامل دو قسمت است: یکی منطق، مشهور به تهذیب المنطق و دیگری کلام، مشهور به تهذیب الکلام که از هر یک از آن دو به طور مستقل استفاده شده است.

شرح العقائد النسفية، اولين اثر كلامى تفتازانى است، و شرحى بر كتاب موجز عمر بن محمد نسفى (متوفى 537ق) مى‌باشد. اين اثر از بهترين كتب درسى كلام اهل سنت محسوب مى‌شود كه علما شروح و حواشى متعددى بر آن نوشته‌اند. شرح‌هاى ابوالحسن بن ابوالفضل شاهد و رمضان افندى از اين قبيل‌اند. در اين ميان مى‌توان شرح خيالى را نام برد كه خود مورد توجه بوده و افراد متعددى نظير قره‌خليل، سيالكوتى، پرهاردى و...بر آن حاشيه نوشته‌اند.

مولف در اول کتاب بحثی راجع به علم کلام و بعد از آن به ذکر شروح متعددی که از عقائد نسفیه به رشته تالیف درآمده است، می پردازد.