جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استدلال یا اشکال مغز در خمره از جمله استدلال هایی است که در دفاع از شکاکیت مورد بهره برداری قرار گرفته است. استدلال مزبور در پی نوآوری هایی که با پیدایش رایانه و صنعت الکترونیک رخ نمود طرح شد. این استدلال که با استدلال یا اشکال از راه دیو شریر دکارتی یا استدلال از راه خواب مشابهتی بسیار دارد، مهم ترین اشکال یا از جملۀ مهم ترین استدلال هایی شمرده می شود که در دفاع از شکاکیت اقامه شده است. با شرح و بررسی آن، می توان به شمار بسیاری از این گونه اشکال ها یا نقدها پاسخ گفت. از دیدگاه نگارنده، استدلال مزبور دشواری ها و مشکلات بسیاری دارد - همچون اینکه خودشکن است و نمی تواند فراگیر و مطلق باشد - که بنیان آن را درهم فرومی ریزد.

امروزه، برداشت های متقابلِ نافی یکدیگر بسیاری از آیات و روایات در میان مفسران، متکلمان و... دیده می شود. اندیشمندان پرشماری به شناسایی عوامل این موضوع پرداخته اند، ولی هیچ یک به توصیف شکلی مسئله نپرداخته، بلکه به تبیین اخباری این عوامل بسنده نموده اند. آیا می توان عوامل فهم های متقابل از متن دینی واحد را به صورت شکلی (جدول یا نمودار) نشان داد؟ اهمیت این مسئله، هنگامی آشکار می شود که با توصیف شکلی، می توان عوامل ایجاد دو یا چند فهم متقابل از متن واحد را، در یک شکل کوتاه جدول یا نموداری عرضه نمود. به کمک این روش، می توان اطلاعات بسیاری به تعداد زیادی از افراد در مدت زمان کوتاه ارائه نمود. این مقاله، با روش توصیف و تحلیل و به شیوه ساده ای عوامل ایجاد فهم های متقابل از متن واحد را تبیین شکلی جدولی یا نموداری نموده است.

موضوع تحقیق پایانی، استکبار ستیزی در قرآن با رویکردی بر استکبار جهانی می باشد. ضرورت دشمن شناسی، شناخت شیوه های عملکرد استکبار و مقابله با راههای تسلط مستکبرین از اهداف دنبال شده در این تحقیق می باشد. مسئله مورد بحث ما در این تحقیق این است که قرآن مجید به عنوان استوارترین شاخص دینی ما مسلمانان چه دستورالعملی برای مواجهه با مستکبرین به ما می دهد؟ و بسیاری سؤالات فرعی دیگر که در طی 4 فصل تنظیم شده در این رساله به آنها جواب داده می شود. فصل اول: به مفهوم شناسی مفاهیمی چون استکبار، استعمار، امپریالیسم و ... پرداخته شده است، و در فصل دوم نمونه هایی از مستکبرین زمان نام برده شده اند چون فرعون، قوم صالح، قوم عاد و... و در فصل سوم که استکبار جهانی نام دارد به ویژگیهای مستکبرین، عوامل شکل گیری استکبار و شیوه های عملکرد آنان پرداخته شده. و فصل چهارم که قرآن و استکبار ستیزی می باشد غالباً شیوه مبارزه با استکبار بررسی شده است منابع مورد استفاده از آیات کریمه قرآن و تفاسیر مختلف، شناخت استکبار جهانی امپریالیسم و عقب ماندگی و... می باشند مطالب با توجه به نوع فعالیت اجرایی کتابخانه ای است که از طریق فیش برداری از منابع مختلف به توصیف تحقیق پایانی پرداخته شده است. و در پایان نتیجه گیری انجام شده است که شامل مواردی چون: 1- احیاء آموزه های اسلام و عمل به این آموزه ها. 2- هوشیاری و بیداری مسلمین که از دستورات آشکار قرآن کریم است. 3- شناخت دوستان و دشمنان و آگاهی از عملکرد مستکبرین . 4- مطالعه در گذشته و درک عمیق در دستورات قرآن کریم. واژگان کلیدی استکبار، ستیز، قرآن، رویکرد، استکبار جهانی.

وحی و الهام دو منبع اختصاصی معرفت دینیاند. در این مقاله، معانی و کاربردهای وحی و الهام را در لغت، قرآن و روایات شرح داده، مشخص میسازیم که این دو واژه براساس کدامین معنا یا کاربرد منبع معرفت دینیاند. تعارضی که ممکن است در ابتدای امر میان مدارک و منابع دربارة تفسیر لغوی وحی به نظر برسد، با راه حلی از درون آنها قابل رفع است. افزون برآن، به رغم وجود پاره ای اختلاف نظرها، معنای لغوی «وحی» کتابت و کلام پنهان است و سرعت در معنای آن اخذ نشده است؛ چنان که معنای لغوی «الهام» القا در نفس است و الهی و ربانی بودن مقوّم معنای لغوی آن نیست.در کاربردهای قرآنی وحی، چه دربارة پیامبران باشد و چه دربارة غیر ایشان، معنای لغوی وحی اراده شده و بعضی ویژگیهایی که مربوط به مصادیق است، دخالتی در ساختار معنای آن ندارد؛ چنانکه دربارة الهام نیز این سخن صادق است. اما در روایات و عرف مسلمانان وحی و الهام از آن نظر که منبع معرفت دینیاند، معنای اصطلاحیِ خاصی دارند.

مهم ترین یا، دست کم، یکی از مهم ترین پرسش های معرفت شناسی، امکان یا عدم امکان شناخت یقینی و مطابق با واقع است. این مسأله هم در قلمرو کل معرفت بشری و هم در ساخت معرفت های دینی قابل طرح است. در پژوهش حاضر، تلاش بر این است که (امکان یقین) از دیدگاه عقل و از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار گیرد تا ملاحظه شود آیا شناخت یقینی امکان دارد، یا آنکه برای بشر تحقق چنین شناختی اساساً ناشدنی است؟ در این نوشتار سعی بر آن بوده که، نخست کاربرد (یقین) در دانش های عقلی، به ویژه منطق و فلسفه، و نیز در قرآن کریم مورد مطالعه قرار گیرد. ما فصلی از این نوشته را به پژوهش هر یک از کاربردهای آن، مسأله (امکان یقین) از نگاه عقل و قرآن مورد بررسی قرار گیرد. ما فصلی از این نوشته ها را به پژوهش پیرامون امکان یقین از دیدگاه عقل و فیلسوفان مسلمان اختصاص داده ایم. در این فصل که عنوان (یقین از منظر برهان) به خود گرفته، کوشیده ایم بدانیم آیا فیلسوفان مسلمان به امکان یقین منطقی (یقین بالمعنی االاخص) باور دارند؟ و در این صورت، آیا برای این باور دلیل یا دلایلی ارائه می کنند؟ آیا امکانی که از آن سخن می گویند بالجمله است و همه شناخت های انسانی را در بر می گیرد یا آنکه فی الجمله بوده و تنها پاره ای از معرفت ها را شامل می شود؟ و در صورت دوم، امتیاز و ملاک این پاره از معرفت ها چه چیزی است؟ و راه نیل به آن ها کدام است؟ ره آورد ما در این فصل از پژوهش آن بوده که، فیلسوفان مسلمان امکان (فی الجمله یقین را پذیرفته اند و دلیل این امکان را بداهت واستدلال برهانی معرفی می کنند. در نظر ایشان شناخت های یقینی به دو دسته بدیهی و نظری تقسیم می شوند: شناخت های بدیهی اعم از وجدانیات و اولیات به ملاک بداهت، و شناخت های نظری به ملاک استدلال برهانی قابل دستیابی هستند. در فصلی دیگر از این نوشته، یعنی فصل (یقین از منظر قرآن) دیدگاه این کتاب آسمانی را درباره امکان یقین به کاوش نشسته ایم و به این نتیجه رسیده ایم که قرآن کریم، علاوه بر پذیرش امکان یقین و دعوت به تحصیل آن، سه راه: (عقل)، (وحی) و (کشف و شهود) را به عنوان راه های نیل به یقین معتبر می شناسد. و در عین حال، آفات و موانعی را فرا روی شناخت صحیح معرفی می کند؛ چنان که از زمینه هایی برای معرفت صحیح پرده بر می دارد. و بالاخره، در فصل اول به عنوان بحثی فرعی، انواع شناخت های دینی را مطمح توجه قرار داده و پرسیده ایم: آیا شریعت نسبت به آموزه های خود تحصیل یقین را طلب می کند؟ و اگر آری، گستره این طلب تا کجاست؟ اساساً چه نسبتی میان یقین منطقی و یقینی که علی الفرض مورد درخواست شرعیت است، وجود دارد؟ در این بخش نیز دستاورد ما آن بوده که شریعت نسبت به باورهای اساسی خود تحصیل یقین متعارف (یقین بالمعنی الاعم) تفصیلی، و نسبت به درستی آنچه از سوی خدا نازل شده تحصیل یقین متعارف اجمالی را طلب می کند؛ و، دست کم، نسبت به احکام عملی خود تحصیل ظن معتبر، و حتی در مواردی عمل بر طبق اصل عملی را کافی می داند.

رساله حاضر با عنوان، ترجمه قسمتی از کتاب شرح الحکمه الاشراق است که پژوهشگر بخشی از کتاب علامه قطب الدین شیرازی را مورد ترجمه قرار داده است. این بخش با عنوان معاد ترجمه شده که در ابتدا پژوهشگر شرح حال مولف را به طور اجمالی بیان نموده و روش زندگی علمی وی را مورد کنکاش قرار می دهد و بعد وارد بحث اصلی می شود. در واقع پژوهشگر به ترجمه گفتار پنجم کتاب علامه پرداخته است که در مورد معاد و نبوت و خواب می باشد. در فصل اول رساله به بیان تناسخ و برهان بر بقاء نفس بعد از مفارقت پرداخته و در فصل دوم ترجمه قسمتی با عنوان رهائی نفس طاهره و انواع غضب و شهوت جسمانی را ارائه می کند. در فصل سوم رساله به بیان احوال نفوس انسانیت بعد از مفارقت بدن می پردازد و روشهای گوناگون آن را به تفسیر ارائه می دهد. در فصل چهارم ترجمه مطالبی پیرامون شر و تفاوت در عالم ظلمات، تاثیر خوبی و بدی در عالم را مورد بررسی قرار می دهد.

در این نوشتار، مهم ترین مباحث معرفت شناختی را که دربارة حدسیات بیان شدنی است ارائه کرده، کاوش و بررسی می کنیم: پس از بیان پیشینة این اصطلاح، به تعریف آن می پردازیم. سپس، چیستی حدس، تمایز آن با تجربه، تمایز آن با الهام، استقلال آن از عقل، و فرق حدسیات و مجربات را از نگاه اندیشمندان مسلمان بحث و بررسی می کنیم. در ادامه، بداهت آنها را ارزیابی و نقدهایی که متوجه بداهت و یقینی بودن آنها شده است ارائه کرده، به داوری می نشینیم. در پایان، نگاهی گذرا به اعتبار معرفت شناختی حدسیات می افکنیم.