جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع تحقیق حاضر بررسی عقلی جبر و اختیار در نامه امام علی بن محمد هادی علیه السلام است. در این تحقیق تلاش شده است که فرمایشات حضرت امام هادی صلوات الله علیه راجع به دو مذهب مفوضه و اشاعره در مورد خلق اعمال ارائه و با نقد هر دو مذهب، نظری? امر بین الامرین اثبات و در نهایت به توضیح و بسط این نظریه پرداخته شود.تلاش اشاعره در این بود که با تکیه بر توحید در ذات و افعال، افعال انسان را محکوم به جبر معنوی کنند و در مقام استدلال صور مختلفی را بکار گرفته اند. این استدلالها در صورتهای فلسفی و کلامی و نقلی ارائه شده است که هر کدام باز أشکال مختلفی دارد.اما تمامی این صور استدلالی بجهت تام نبودن یا ناشی از سوء فهم در مواد استدلالی و یا وجود موارد نقضی، متزلزل و محل اشکال است بطوریکه افرادی از درون این مذهب معترف به این مساله هستند ضمن اینکه خلاف وجدان هر انسانی است وجدانی که از مهمترین ابزارهای معرفت بشری است.اما مفوضه با توجه به معانی مختلفی که دارد دو معنی از آن در نام? حضرت صلوات الله علیه مدخلیت دارد.دسته ای که قائل به تفویض حلال و حرام و اوامر و نواهی الهی به انسان کامل هستند و این دسته از غلات شیعه میباشند و دسته ای دیگر همان معتزله که قائل به تفویض افعال انسان هستند.قائلین دست? اول یک مکتب کلامی بشمار نمیآیند بلکه غالیانی هستند خرافه پرست که تهی از ادل? عقلی میباشند. ولیکن معتزله یک مکتب کلامی قوی و دارای استدلالات عقلی است. این دو مذهب به دلیل تحدید در سلطنت الهی مردود هستند.مکتب سومی که از قرآن و علوم آل پیامبر علیهم السلام مایه گرفته و قائل به قول وسط یا همان امر بین الامرین است، مکتب شیعه امامیه است. این مکتب با بینش معقولانه در مسائل گوناگون همیشه خود را وامدار اهل بیت پیامبر علیهم السلام دانسته و یگانه راه دستیابی به معارف و حقائق دینی را تحت لواء ولایت حضرات معصومین علیهم السلام میداند.این مساله یعنی امر بین الامرین در نام? حضرت هادی صلوات الله علیه هم مطرح است و اجمالاً مراد حضرت علیه السلام از این مساله در مورد افعال انسان، امری است نه جبر و نه تفویض، بلکه تملیکی است از جانب حق تعالی، یعنی خداوند متعال فعل را برای انسان تملیک کرده است و انسان مالک و مستطیع بر افعال خویش است ولی نه بصورت استقلال بلکه با تکیه بر تفضل الهی.بنابراین افعال هم مثل دیگر ممکنات در مملکت حق تعالی به فضل الهی موجودیت یافته است منتهی از مجرای خاص خودش یعنی اختیار انسان.لذا میفرماید: «بَلْ نَقُولُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ وَ عَزَّ جَازَى الْعِبَادَ عَلَى أَعْمَالِهِمْ وَ یُعَاقِبُهُمْ عَلَى أَفْعَالِهِمْ بِالاسْتِطَاعَهِ الَّتِی مَلَّکَهُمْ إِیَّاهَا فَأَمَرَهُمْ وَ نَهَاهُمْ بِذَلِکَ... ترجمه: بلکه ما مى‏گوییم که خداوند عزّ و جلّ بندگان را بر اساس کردارشان جزا دهد و آنان را به خاطر کارهاى بدشان با توجّه به توانایى‏اى که به آنها داده و به امر و نهى آنها پرداخته، مورد بازخواست قرار خواهد داد».و ما این تعبیر به تملیک را در جای جای این نام? شریف مشاهده میکنیم. کلید واژه ها: توحید افعالی، توحید تنزیهی، عدل، جبر، تفویض، امر بین الامرین، استطاعت

در این تحقیق سعی شده تا عفت به عنوان یک فضیلت اخلاقی و آثار آن در اجتماع بررسی شود بنابراین با استفاده از متون اخلاقی به تبیین آن ها پرداخته شده است.عفت حالتی برای نفس انسان به وجود می آورد که او را از شهوت حفظ می کند و عفیف کسی است که این حالت را بر اثر تمرین و ممارست و تلاش به دست می آورد. بدین معنا، اگر این فضیلت در نفس ما به وجود آید می توانیم بر شهوت خود غلبه کنیم و انسان عفیفی شویم. در علم اخلاق عفت مقابل قوه شهویه است.از دیدگاه اسلامعفت در نظام تربیتی انساناز جایگاه والایی برخوردار است زیرا عفت نیرویی مهار کنندهو نظم دهنده است که رفتار های روانی و فیزیکی انسان را بر اساس شرع و عرف تنظیم می کند.عفت مبتنی بر کرامت انسانی است که بر اساس آن ، وقتی فرد خود را در حضور شخصی کریمبیابد از ارتکا به زشتی ها خودداری کرده و رفتار خود را تنظیم می کند .اکثر جوامع کنونی با مشکلات و معضلات متعدد اجتماعی دست بر گریبانند که حیات جوامع بشری را با تهدید مواجه ساخته است.گروهی از خانواده ها و جوانان به علت عدم آگاهی از عفت و پاکدامنی به خود و جامع زیان هایی را می رسانند.تحقیقی پیرامون عفت و عرضه آن به خانواده ها و جوانان از موارد ضروری است تا با مطالعه آن بتوان عفت را در جامعه پیاده کرد و از بلای خانمان سوز بی عفتی در امان بود.در نتیجه حریمی که اسلام در روابط بین زن و مرد قرار داده، برای جلوگیری از اختلاط جنبه های عاطفی با تمایلات غریزی است؛ اصل پوشیدگی و سادگی حاصل از آن، مراعات متانت و وقار در رفتار، گفتار و حرکات، جلوگیری از اختلاط زن و مرد و مراعات اصل اساسی حیا که شامل لباس پوشیدن، سخن گفتن، نگاه کردن... می باشد و سرانجام پرورش روح تقوی بر اساس ایمان و تربیت الهی، همه و همه عواملی هستند که از آلوده شدن روابط زن و مرد جلوگیری می کنند.

عُجب و کِبر از رذایل اخلاقی در اخلاق اسلامی به شمار می آیند که نقش زیانباری در سرنوشت انسان دارند و هر دو از صفات باطنی اند که با تمام مراتب و ریشه هایشانمورد نکوهش قرار گرفته اند؛ زیرا این خصال ناپسند دارای پیامدهای شوم دنیوی و اخروی است که زمینه سقوط و هلاکت انسان را فراهم ساخته، او را به سر حد شرک و کفر می رساند. برای پیشگیری و درمان عُجب و کِبر دو راه «علمی» و «عملی» ذکر شده است. انسان در راه علمی، حقیقت خویش را می شناسد و می یابد که وظیفه او فرمانبرداری از خدا است، همچنین به پروردگار خویش شناخت پیدا می کند و او را مالک همه موجودات می داند و این گونه شناخت را همواره در خود فعال و زنده نگه می دارد. انسان باید اسبابی را که زمینه ساز عُجب و کِبر است بشناسد و از پیدایش آن در وجود خویش جلوگیری نماید. در راه عملی نیز انسان باید در برابر پروردگار خویش تسلیم شود و تمام اعمال را برای رضای او انجام دهد تا خویشتن را از سقوط در دام خودپسندی و اسارت نفس نجات داده، زمینه صعودش را به قله رفیع انسانیت فراهم کند. تحقیق حاضر که با گردآوری، مطالعه و خلاصه نمودن بسیاری از آثار مهمّ مکتوب اخلاق اسلامی در موضوع مذکور تهیّه شده است، مجالی فراهم می آورد تا از مراجعه به آن آثار در وقت و هزینه صرفه جویی نماییم. بررسی موردی امثال چنینموضوعاتی در اخلاق اسلامی ما را در تهیّه دایره المعارف اخلاق اسلامی و نیز باز بینی یا احیاناً بازسازی معنایی، مفهومی و اصطلاحی واژگان اخلاقی مان یاری خواهد نمود. با مقایسه نتایج اینگونه تحقیقات با موضوعات مشابه در دیگر نظامهای اخلاقی همچون اخلاق یونانی و اخلاق مسیحی می توان به وجوه تشابه و تفاوت آنها پی برد. با نظر به جایگاه عُجب و کِبر در اخلاق اسلامی و مقایسه آن با اخلاق یونانی، به نظر می رسد با اینکه این صفات در اخلاق اسلامی از رذایل محسوب می شوند اما در اخلاق ارسطویی نه تنها از فضایل، بلکه زیور فضایل اند و شکسته نفسی و تواضع که در اخلاق اسلامی مقابل عُجب و کِبراند، در اخلاق ارسطویی از رذایل شمرده می شوند.

توجه به التزام عملکرد دینی به معنای یگانه الگوی مورد وثوق جهت تحقق هدف خلقت انسان؛بی شک یکی ازدغدغه های فکری بشر درتمام دوره ها وعصرها بوده.تفاوت وگوناگونی تفاسیر و معانی مختلف میان آموزه های ادیان جهان امری است که نفوذ آن در عرصه های دیگرزندگی اجتماعی قابل رویت است .اندیشه ی گرایش به تصدیق حقیقت مندی ادیان گوناگون بدون تردید باداشتن ریشه های معرفتی،از سرچشمه نسبی گرایی و تشکیک در قطعیت معرفت انسانی جاری شده و با مواجه ی دست آوردهای نوین علمی جهت تطبیق و بیش فهم شدن آن، با مسئله نقد متون کتب مقدس شدت می یابد.شکل گیری جریانهای ضد کلیسایی در دوره های پس از قرون وسطی سبب شد تا پیش زمینه های قالب بندی جریان موسوم به لیبرالیسم فراهم شود که این مسئله با گسترش نهضت اومانیسم به عنوان مهمترین تحول تاریخ بشر دوره تکامل خود را با سرعت بسیار طی کرد و این مسئله رویکردی نوین را نسبت به دین به وجود آورد.جریان پروتستانیسم لیبرال به عنوان مهمترین عامل سیاسی در تفسیر دین با توجه به خصوصیات و ویژگی هایش در قرن نوزدهم مطرح است .تساهل و تسامح که عاملی مهم در رویکرد به مسئله کثرت گرایی دینی می باشد از جمله دست آوردهای اندیشه سیاسی پروتستانیسم لیبرال می باشد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

متکلمین و دانشمندان شیعه به تبع محوریت اصل امامت که اساس تفسیر شیعه از اسلام را تشکیل می دهد در آثار علمی خود با استفاده از منابع روایی که در دست داشته اند و بر اساس مبانی معرفتی خود در گستره ای از علوم کلامی ، فلسفی و عرفانی سعی در شناخت امام و ویژگی های او به عنوان رهبر و راهنمای خود و به عنوان انسانی که قول و عمل و تقریر او حجت می باشد داشته اند . علمای امامیه در باب مرجعیت علمی و سیاسی امام اتفاق نظر دارند،ولی از آنجایی که امر امامت از نظر شیعه ریشه در اصطلاح قرآنی آن دارد که منصبی الهی است که بعد از منصب نبوت فقط بعضی از پیامبران واجد آن بوده اند و این امامت فقط در راهنمایی خلاصه نمی شود بلکه همراه با هدایت به امر و ایصال به مطلوب و ولایت باطنی است بزرگان شیعه قائل به مرتبه ای از امامت می باشند که در لسان قرآن و روایات با عنوان ولایت از آن یاد می شود . امام بر اساس تقربی که نزد خدا دارا می باشد به اذن الهی از همه اشیاء و حقایق آگاه بوده و علاوه بر آن به اذن الهی قدرت تصرف در آنها را دارا می باشد . استناد دانشمندان شیعه در این باب به آیات قرآنی است که علم لدنی را و همچنین تصرف و معجزه را به اذن الهی برای انبیاء و اولیاء اثبات می کند و همچنین روایات فراوان که در مجامع روایی امامیه وجود دارد که در بعضی دلالت بر علم امام از بعضی از مغیبات داشته و در قسمی دیگر دلالت بر احاطه کلی امام به اشیاء دارد . معاصرین درباره محدوده علم امام اختلاف نظر دارند .گروهی این علم را بسیار گسترده و محیط به همه امور می دانند و عده ای علی رغم اعتقاد به علم غیب برای امام گستره آن را محدود دانسته اند . روش ما در این رساله بر اساس تجزیه مساله به سوال های اساسی است و عرضه آن به آثار دانشمندان معاصر و گرفتن پاسخ از آنها . در نهایت به نظر می رسد ریشه اختلاف نظر در این باب بهاصطلاح قرآنیولایت و مراتب آن از جمله ولایت کلیه بازگشته و موضع گیری در این باره نظر نهایی دانشمندان را راجع به علم امام رقم می زند .کلمات کلیدی : غیب – علم لدنی – ولایت کلیه- علم امام-دانشمندان شیعه

بحث اتحاد عاقل و معقول که در فلسفه اسلامی سابقه‌ای طولانی دارد، در ذیل مباحث علم و ادراکمطرح می‌شود. در مسأله ماهیت علم که مقصود از آن در این پایان‌نامه، فرایند حصول علم برای نفس می‌باشد، نظر ابن‌سینا این است که در علم ذات به غیر، نسبت علم به نفس، نسبت عرض به موضوع است. یعنی علم عبارت است از کیف نفسانی که وقتی انسان علوم مختلف را کسب می‌کند، مرتباً بر اعراض نفس افزوده می‌شود بدون اینکه در ذات و جوهر نفس تغییری حاصل شود. و لذا شیخ در باب نظریه‌ی اتحاد عاقل و معقول، این نظریه را در علم ذات به غیر مردود دانسته و با آن مخالفت می‌کند و تنها در علم ذات به ذات است که قائل به اتحاد می‌باشد. اما صدرالمتألهین معتقد است که در فرایند ادراک، وقتی نفس تعقّل می‌کند، چنین نیست که «دارای این معلوم» می‌شود، بلکه «همان معلوم» می‌گردد. و به عبارت دیگر نفس وقتی علوم مختلف را کسب می‌کند با آن علوم متحد می‌شود. به این صورت که نفس در ابتدا علم به ذات خودش دارد و زمانی که علم به غیر پیدا می‌کند، نفس گسترش پیدا می‌کند یعنی نفس حقیقتی است که قابل توسعه و گسترش است. و البته این نظریه مستلزم مبانی از جمله: اصالت وجود، تشکیک در وجود، حرکت جوهری و... می‌باشد که عمدتاً مبتکر این مبانی خود صدرا است. و لذا تقریر صدرا از بحث یگانه است. البته ابن‌سینا در کتاب مبدأ و معاد سخنی دارند که مثبت نظریه‌ی اتحاد عاقل و معقول در علم نفس به غیر می‌باشد که در این نوشتار به این نتیجه رسیدیم که اگر چنانچه شیخ قائل به این نظریه هم باشد، باز نمی‌تواند آن چیزی باشد که مقصود ملاصدرا می‌باشد چرا که نظریه صدرالمتألهین مبتنی بر اصول و مبانی است که در زمان ابن‌سینا اصلاً مطرح نبود و با نظام فکری وی سازگاری ندارد.

نفس از دیدگاه فلاسفه – به طور عام- جوهر مجردی است که انعطاف وجودی دارد و می تواند فاصله ی فرش تا عرش را از طریق علم و عمل طی نماید. هر وجودی را غایتی است. نفس را نیز غایتی است که هر کسی نتواند بدان نایل گردد. مگر کسانی که در ابتدای امر، بدن را در خدمت تعالی و استکمال نفس ، قرار داده و در مراحل بعد، نفس خویش را از اسارت تن رها سازند و بال های کمالی وجود خویش را بگشایند و به لقاء حق تعالی توفیق یابند و عیون شهود گشوده دارند و عوالم وجود را مشاهده نمایند. نه تنها فیلسوف و عارف اسلامی علامه حسن زاده آملی بر این مطلب اذعان دارند بلکه فیلسوف دیندار اگزیستانسیالیست –یاسپرس- نیز بر آزادی نفس از سجن مادیات تأکید می کند که نفس باید از تعلقات دنیایی منزه و رها گردد و با وجود متعالی، ارتباط یابد و معتقد است که اصالت نفس به تعلق و رابطه ی آن با خداوند است. گویا در ضمیر فطرت قلوب، معارف الهی به ودیعه نهاده شده است و با تأمل عقلانی و شهود عرفانی بر دیدگان دل، آشکار می گردد. هر دو فیلسوف مذکور، استکمال نظری و عملی نفس را عامل سعادت وجود انسان و زمینه ی ارتباط با غایت الغایات می دانند. البته تفاوت هایی در آراء ایشان است که عمده ی اختلاف به نحوه ی این استکمالات است که در متن تحقیق به تفصیل بیان خواهد شد و نیز به تحلیل و بررسی و نقد آراء، خواهیم پرداخت.

دلیل قانون یا دلیل حکما یکی از ادله قدیمی در اثبات نبوت عامه است. خلاصه آن این است که انسان برای رسیدن به کمال نیازمند زندگی اجتماعی زندگی است، لذا نیاز به قانون دارد تا اجتماع فرو نپاشد. این قانون باید وحیانی باشد وگرنه عدالت به دست نمی‌آید؛ درگیری و اختلاف بی پایان رخ می‌دهد و نسل بشر نابود می شود، زیرا دانش بشری همواره نقص نسبی دارد و بشر به مصالح خود اشراف ندارد، لذا قانون بشری مورد احترام مردم نبوده و ضمانت اجرایی ندارد. برخی چون خواجه نصیرالدین طوسی این دلیل را رد کرده اند. چنین نیست که بشری بودن قانون موجب نابودی نسل شده باشد؛ مشکل اختلاف در جامعه، ضمانت اجرایی و بی عدالتی، حتی با وجود قانون وحیانی نیز رفع نشده است. همچنین راه کارهایی برای ضمانت اجرایی قانون بشری و رعایت آن نیز در طول تاریخ در جوامع مختلف وجود داشته است. دلیل حکما اصلاحیه ای دارد به این صورت که اگر وحی نباشد، انسان مصالح دنیوی و اخروی خود را نمی‌فهمد، لذا اثبات عقلی زندگی پس از مرگ پیش فرض آن است. دلیل قانون با بیان اخیر، همان دلیل هدایت است که از متقن‌ترین ادله در اثبات نبوت عامه است.