جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارتباط بین انسان‌شناسی و اخلاق از جمله مباحثی است که غالباً اندیشمندان در حوز? اخلاق به آن نپرداخته یا حداقل به گونه صریح در باب آن سخن نگفته‌اند. از آنجا که هم اخلاق و هم انسان‌شناسی به عنوان دو موضوع نسبتاً وسیع در حوز? علم و مطالعات مربوط به نفس انسان هستند، طبعاً ارتباط وثیقی را بین آنها می‌توان یافت. با مطالعه آثار اندیشمندانی که به این دو حوزه پرداخته‌اند از جمله علامه طباطبایی که هم در حوز? اخلاق و هم در حوز? انسان‌شناسی مطالب قابل توجّهی دارند، می‌توان نتایج قابل توجهی را به دست آورد. شناخت انسان از بنیادی‌ترین مباحث اخلاق و فلسفه‌ی اخلاق در نظر علامه(ره) بوده و اخلاق با توجه به حقیقت انسان و اهداف عالیه او، معیار اخلاقی نیک و بد و رذایل و فضایل و ارزش و ضد ارزش را تعیین می‌کند. ایشان با اتّخاذ کردن نوعی نگرش توحیدی در باب اخلاق، هدف اساسی اخلاق را تقرّب یافتن به وجود مقدّس الهی دانسته و سعادت واقعی انسان را در مسیری توحیدی ترسیم می‌نماید. این نگرش را، می‌توان با تحلیل نظرات ایشان در باب نفس و قوای نفسانی و ارتباط ارزشهای اخلاقی با این قوا، بدست آورد. مسال? اساسی در پژوهش حاضر این است که در نگرش علامه طباطبایی چه نسبتی بین اخلاق و انسان‌شناسی وجود داشته و اساساً نقش انسان-شناسی در اخلاق از منظر ایشان چیست؟ انسان‌شناسی اخلاقی و نقش آن در تعیین ارزش‌های اخلاقی، مسئولیت‌های اخلاقی، سعادت، فضیلت و تربیت اخلاقی از جمله مباحثی است که در این پژوهش مورد بحث واقع شده است. نحو? ارتباط آگاهی و اختیار انسان با ارزش‌ها و مسئولیت اخلاقی؛ انگیزه و جاودانگی انسان با ارزش اخلاقی، ساحت‌های وجودی انسان، ارزش اخلاقی و هدفمندی انسان، از دیگر مباحثی است که به روش توصیفی و تحلیلی با مراجعه به آثار ارزشمند علامه طباطبایی، در این پژوهش مورد بحث واقع شده است و سعی شده تا روشن شود که اختیار و انتخاب انسان، علم و قدرت و همچنین آگاهی او از مهمترین عناصر در جهت معنا یافتن مسئولیت اخلاقی محسوب می‌شوند و تنها انسان‌هایی در برابر رفتارهایشان مسئولیت اخلاقی خواهند داشت که از این عناصر برخوردار باشند.

معرفت دینی، به کار بردن روش و منطق صحیح برای فهم دین، و استفاده از منابع معتبر برای رسیدن به واقع دین است. منابع شناخت و معرفت دینی ، روش دین شناسی‌ای که ما را به حقیقت دین برساند و موانع پیش روی معرفت دینی، بحث از چگونگی معرفت دینی است. برای رسیدن به معرفت دینی باید روش دین شناسی داشت که دو مکتب مهم عصر حاضر یعنی مکتب متعالیه و مکتب میرزا مهدی اصفهانی (ره) هر کدام روشی خاص برای رسیدن به معرفت دینی ارائه می-دهند که با آشنایی با منابع شناخت و معرفت، موانع معرفت دینی هم مورد بررسی قرار می‌گیرد. بنابراین برای رسیدن به معرفت دینی حقیقی باید منابع معرفت دینی و موانع آن مشخص گردد. با بررسی منابع و روش دین شناسی و موانع معرفت دینی هر دو مکتب فکری این نکته مهم به دست می‌آید که مکتب متعالیه، منطق صحیح فهم دین را ارائه می‌دهد و اینکه عقل به عنوان مهمترین منبع معرفت دینی، در کنار قرآن و سنت قرار دارد و مانع دانستن آن بستن باب علم و تعطیلی معرفت نسبت به دین خواهد بود.

مفهوم «معنویت» از مفاهیمی است که تعریف آن در آثاری که بدان پرداخته‌اند ابهام دارد و مسئله اصلی این مقاله آن است که چرا تعریف‌های ارائه‌شده از معنویت دارای ابهام است، چرا از هر رویکردی که به آن نگریسته شده معنای واژه نیز تفاوت یافته است؟ بنابر ادعای این مقاله دلیل ابهام مفهوم معنویت آن است که رویکردهای موجود در تعریف معنویت از داشتن نگاه تمدنی به معنویت غفلت کرده‌اند. در مقاله حاضر پس از تقسیم تعریف‌های معنویت به لغوی و رویکردی، تعریف‌های رویکردی معرفی می‌شوند و در ادامه نشان داده می‌شود که معنویت از منظر پارادایم‌های مختلف علوم اجتماعی و سنت‌های دانشگاهی چگونه نگریسته می‌شود. در نهایت پس از معرفی و نقد رویکردهای موجود، رویکرد تبارشناختی به معنویت معرفی می‌شود که بیش از دیگر رویکردها به وجوه تمدنی این پدیده توجه کرده است. ازین رو، معرفی ظرفیت‌های آن برای داشتن نگاه تمدنی به مفهوم معنویت سودمند است. در پایان برخی از ضعف‌ها و کژتابی‌های این رویکرد نیز به‌اجمال مطرح می‌شوند.

ایمان، علم و عمل هر سه از فضیلتهای پرارزشی هستند که در قرآن و احادیث معصومین مورد عنایت بسیار قرار گرفته و مردم به تحصیل این ارزشها تشویق زیادی شده اند. ایمان،مقوله ای است که علاوه بر کلام اسلامی در کلام مسیحی نیز همواره مطرح بوده است. دو نظریةعمده در کلام مسیحی در زمینه ایمان مطرح است: گزاره ای و غیرگزاره ای. مطابق نظریة اول،ایمان یعنی پذیرش مجموعه ای از گزاره ها که از طرف خداوند به رسولش وحی می شود، امانظریة دوم، ایمان را نوعی حالت روحی که برخاسته از سر سپردگی به خداست می داند. متکلمین معروفی از فرق مسیحی طرفدار هر یک از این دو دیدگاه هستند. در کلام اسلامی نیز سه نظریه،برجسته می نماید: نظریة اشاعره، معتزله و شیعه. اشاعره ایمان را معادل تصدیق می دانند. معتزله،بر عمل به تکلیف و وظیفه اصرار دارند. و متفکران شیعه قائل به یکسانی ایمان و معرفت هستند.اما علامه طباطبائی - رحمةالله - به عنوان یک متفکر شیعی دیدگاهی جامع تر از دیگر اندیشمندان شیعه ارائه نموده است. ایمان از نظرگاه علامه تصدیق قلبی همراه با علم و التزام عملی می باشد.در مبحث ایمان همچنین به مسائل دیگری پیرامون آن پرداخته شده است. علم که در این نوشتار،معنای مطلق آگاهی و دانش از آن منظور شده است، جزو ارزشهای بسیار والا و شاخته شده ای است که حتی از تعریف، بی نیاز می باشد. علم بر اساس ملاک های گوناگون، تقسیمات متنوعی می پذیرد که از مهمترین آنها بحث به میان آمده است؛ راههای حصول علم، فوائد، شرف وفضیلت و... دیگر عناوینی هستند که در فصل علم تحقیق شده اند. عمل، در اصطلاح هر فعلی است که با اراده و قصد از جانداری سر می زند و دارای مبادی علمی و ارادی است. نیت و شاکله ازمهمترین مبادی علمی و ارادی عمل هستند. نکتة قابل توجه در این بحث، رابطة عمل و اختیارانسان است. در این مبحث ثابت شده است که انسان به عنوان موجودی مختار، تمام اعمال ارادی خویش را با انتخاب خود انجام می دهد و به این ترتیب سرنوشت ابدی خویش را نیز به دست خود رقم می رند. با توجه به تعاریفی که از علم، ایمان و عمل در این نوشتار ارائه شده است به خوبی می توان به وجود رابطه ای وثیق میان آنها پ برد و نیز می توان پاسخ بسیاری از چراها رادربارة عملکرد عالمان بی دین و عابدان بی علم و مؤمن نمایان بی علم و عمل بدست آورد.همچنین در این نوشته تشریح شده که چگونه ایمان که در مراحل اولیه، ناشی از آگاهی و بصیرت بوده و پس از آن به صورت تصدیق، گرایش و اعتقاد بروز می نماید، عملی اختیاری بوده و باافزایش آگاهیهای دینی، عمل خالصانه تعمیق و رسوخ می یابد و این تعمیق و رسوخ مجددا انگیزه ای برای کسب بیشتر آگاهیهای دینی و در نتیجه تعمیق بیشتر ایمان می گردد. این فرایندپایان ناپذیر بوده و می تواند تا آخرین مراحل حیات ظاهری ادامه یافته و سبب اوج گیری معنوی انسان شود.

چکیده ندارد.

مسأله حیات ایده آل انسان، از دیرباز برای فلاسفه و اندیشمندان مطرح بوده است و هر یک از آنهاویژگیها و شیوه هایی را برای رسیدن به این حیات مطرح نموده اند. حقیقت آن امری است فراتر از حیات نیوی و فعل و انفعالات فیزیولوژیکی، و برهمین اساس، حیات در یک تقسیم بندی اولیه به دو قسم حیات ابتدایی یا طبیعی محض و حیات حقیقی و انسانی تقسیم می شود. و به همین جهت اصل حیات یک امر تکنیکی و اشتدادی می باشد که از مرتبة پایین آن شروع شده و تا به مرتبة بالا که حیات معقول است ادامه می یابد. قرآن کریم در یک تقسیم بندی، حسیات انسان را به دو نوع حیات دنیوی و اخروی تقسیم می نماید ودر آیات متعددی به بیان ویژگی های هر کدام از ایندو نوع حیات می پردازد، و در نهایت حیات شایستة انسانی را حیات طبیه و صراط مستقیم معرفی می نماید. (من عمل صالحا من ذکر أو انثی وهو مؤمن فلنحیینه حیاة طیبة). در بین فیلسوفان اسلامی استاد محمدتقی جعفری و از بین فلاسفه اگزیستانسیالیست در غرب، کارل یاسپرس تلاش زایدی را با توجه به نوع بینش و آموزه های خود در جهت معرفی حیات ایده آل انسان به کار بسته اند. استاد محمدتقی جعفری با بهره گیری ازآموزه های خود در جهت معرفی حیات ایده آل انسان به کار بسته اند. استاد محمد تقی جعفری بابهره گیری از آموزه های قرآنی و دینی حیات ایده آل را حیات معقول دانسته است و آن را حیات آگاهانه ای می داند که در آن نیروها و فعالیت های جبری و جبرنمای زندگی طبیعی را بابرخورداری از رشد آزادی شکوفان در اختیار، در مسیر هدفهای تکاملی نسبی تنظیم نموده،شخصیت انسانی را که تدریجا در این گذرگاه ساخته می شود، وارد هدف اعلای زندگی می نماید.ایشان سعی نموده است تا به تبیین صحیح ارتباطات چهارگانه انسان با خود، انسان با خدا، انسان باهمنوعان و انسان با جهان هستی بپردازد و همچنین به سؤال های شش گانه، ‎1. من کیستم؟ ‎2. به کجا آمده ام؟ ‎3. برای چه آمده ام؟ ‎4. با کیستم؟ ‎5. چگونه آمده ام؟ ‎6. به کجا خواهم رفت؟ درچارچوب حیات معقول پاسخ قانع کننده ای بدهد. یاسپرس نیز با طرح وجوه چهارگانه وجود(دازاین، اگاهی کل ی، روح و هستی) مرتبة والای حیات انسانی را مرتبه هستی داری می داند و آن را در قالب حیات فلسفی که همان حیات ایده آل مورد نظر اوست معرفی می نماید که مهمترین ویژگی های آن را: ‎1. مراقبه ‎2. تأؤمل متعالی ‎3. تفکر در وظایف خود، می داند. اخلاق نیز درحیات معقول از اهمیت بسزایی برخوردار است. و یکی از عوامل موثر در سعادت انسان، درزندگی محسوب می شود. حیات معقول ممکن است در معرض آسیب هایی نیز قرار گیرد که می بایست به شناخت و رفع آنها همت گماشت.

بررسی ها و مطالعات پیرامون اراده واختیار آدمیان در دو جنبه نظری و عملی زندگی بشر، به دلیل مناسبت تامی که با اعتقادات دینی و حیات عملی آنها دارد، امری مهم و سرنوشت‌ساز بوده است، و با توجه به این که اراده به عنوان مبدء فعل دارای اهمیت می‌باشد، شناخت معنای آن و عواملی که در شکل‌گیری آن موثر است ضرورت دارد، علی‌رغم اینکه اکثر صاحب نظران و اندیشمندان در مورد بدیهی بودن اراده انسان اتفاق نظر دارند، اما در مورد ماهیت و کیفیت تحقق آن، آراء و نظرات متفاوتی ارائه شده است. با تأمل در تعریف‌ها و تفسیرهای ارائه شده، گرچه هر یک به وجهی درستند، اما هیچ یک حقیقت اراده و ماهیت آن را به صورت تام بیان نکرده‌اند. نظام هستی بر قوانین و سنت های الهی سامان یافته به گونه ای که انسان و یا هر موجودی دیگر نمی تواند از آن بیرون رود و از دایره حاکمیت قوانین الهی خارج شود؛ اما یکی از قوانین الهی درباره انسان،‌ قانون اراده است. به این معنا که خداوند انسان را موجودی دارای اراده آفریده و به او این امکان را بخشیده تا به اختیار خود دو راه سعادت و شقاوت را انتخاب کند. بنابراین اراده انسانی نقش بسیار مهم در زندگی و سرنوشت انسان ایفا می کند.این پایان نامه با اثبات اراده انسان و بیان حقیقت وجودی آن ، به بررسی رابطه اراده با اختیار انسان پرداخته و تفاوت اراده انسان با اراده الهی را نیز مورد کاوش قرار داده و آن را از دیدگاه دو اندیشمند بزرگ امام محمد غزالی وحضرت امام خمینی(ره) مورد بررسی قرار می دهد و در طول این مطالعه دیدگاه متفکران و اندیشمندان دیگر را نیز مورد اشاره قرار می دهد .واژگان کلیدی: انسان، اراده انسان، ابو حامد غزالی، امام خمینی (ره)

برخی از متفکران بزرگ تاریخ، به علّت عمیق بودن و داشتن وجوه و ابعاد مختلفِ شخصیتی، قابل بررسی و تحقیق از جنبه‌های گوناگون هستند. «حکیم بوعلی‌سینا» یکی از این نمونه‌ها است که شخصیت و آثار او، در طول تاریخ، از زوایای گوناگون مورد پژوهش و کندوکاو قرار گرفته است؛ اما یک بُعد ویژه در احوال و آثار ابن‌سینا وجود دارد که کم‌تر به آن توجه شده است و آن، نگاه بوعلی به عرفان است. ابن‌سینا توجه ویژه‌ای به عرفان عملی داشته است و این نکته، برای هر فردِ آشنا به مسایل فلسفی، شگفتی و کُنجکاویِ اولیّه را برمی‌انگیزد. آن‌چه ما در این رساله به آن پرداخته‌ایم؛ در مرحله‌ی اول، دنبال کردن این حس کنجکاوی و پی‌گیریِ خطّ کم‌رنگی که از آن، در کتب و منابع برجامانده و در مرحله‌ی دوم، یافتن مبانی عرفان عملی ابن‌سینا و کشف نقاط اتصال میان فکر فلسفی و نگاه عرفانی او است. در فلسفه‌ی ابن‌سینا مبانی و اصولی وجود دارد که با تعمّق در آن‌ها، نیاز به تزکیه و تهذیب نفس را نهفته می‌بینیم؛ مسایلی هم‌چون حقیقت وجود، عقول، نفس و بدن، عشق، ادراک، سعادت، نبوت و مراتب انسان‌ها، خیال، عقل فعال و... که با بررسی همه جانبه‌ی آن‌ها، ارتباط این موضوعات با عرفان عملی و احتیاج به طیّ طریق و سیر و سلوک مشخص می‌شود.

چکیده ندارد.