جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «تاریخ الاجتهاد و منهجه» به تشریح تاریخچه اجتهاد در دوران پس از غیبت کبری، مفهوم اجتهاد نزد شیعه امامیه و اهل سنت و روش‌ های استدلال و استنباط حکم شرعی (اجتهاد) از منظر آنان می‌ پردازد و ادله اجتهادی در مکتب امامیه و اهل سنت را شرح می‌ دهد. نویسنده ضمن بیان کلیاتی درباره اجتهاد، به ادوار اجتهاد و فراز و نشیب‌ های آن از صدر اسلام تا زمان غیبت و پس از آن اشاره کرده و شیوه‌ های اجتهادی را از دیدگاه فریقین بررسی کرده است.

از آغازین روزهای اهمیت یافتن فقه به عنوان علم نعیین بایدها و نبایدهای شرعی، اصول فقه به عنوان ابزاری برای فهم دستور فقهی مطرح و به تدریج به تکامل رسید. بدون شک در این میان، حوزه نجف که از آغاز مهد جریان تفقه با گرایش اصولی بوده است، نقش اساسی در این تکامل ایفا نمود. آنچه در ادامه می‌آید نگاهی خلاصه به مهمترین مراحل تکامل علم اصول در حوزه نجف است. متن اصلی این مقاله به زبان عربی توسط حجةالاسلام و المسلمین سید منذر حکیم به نگارش درآمده است. سید منذر حکیم از شاگردان مکتب نجف و قم محسوب می‌شود. وی در درس خارج فقه و اصول از محضر درس استادانی چون حضرات آیات عظام امام خمینی، سید ابوالقاسم خوئى، شهید سید محمد باقر صدر، سید علی سیستانی، میرزا جواد تبریزی، حسین وحید خراسانى، میرزا هاشم آملى، سید کاظم حائرى و سید محمد مفتى الشیعة اردبیلى بهره برده است. حکیم علاوه بر تدریس علوم دینی در حوزه علمیه، تألیفات متعددی در زمینه علوم دینی و از جمله اصول فقه دارد.

یعتبر الشهید السیّد محمّد باقر الحکیم& من الشخصیّات اللامعة ذات الاهتمامات القرآنیّة الواسعة، ومن ذوی الإنتاج القرآنی المتمیّز، رغم نشاطاته السیاسیّة والجهادیّة التی کانت تشغل حیّزاً کبیراً من عمره المبارک. لقد استطاع& أن یجمع بین کلّ هذه الاهتمامات المتنوّعة، وأن یبلور لنفسه شخصیّة ذات نتاجات قرآنیّة متمیّزة، رغم الظروف التی کان یعیشها، هذا ما وصلنا إلیه من خلال دراسة تاریخ حیاته، وسیرته الدراسیّة والعلمیّة وظروف واقعة، وتکامل ذهنیّته التی تلاقحت مع ذهنیّة عددٍ من الأعاظم الذین وقفنا علی مدی علاقته بهم، وتفاعله معهم فی أفکارهم ورؤاهم ومناهجهم، وذلک فی القسم الثانی من الرسالة. کما اعتنینا بدراسة تراثه فی القسم الأوّل باستعراض واستقراء ورصد الموضوعات والکتب القرآنیّة، وجمع الموضوعات القرآنیّة اللازمة، وحاولنا تلخیص وتنظیم أفکاره ومنهجه فیما تناوله& من موضوعات وکتب قرآنیّة، ضمن منهج تفصیلی أوضحناه خلال الرسالة، وأهمّ النتائج التی توصّلنا إلیها هی کما یلی: أوّلاً الاهتمام بفهم وإیضاح النظریّة القرآنیّة فی کلّ مجال من المجالات التی کان یتعرّض لها وتطرح له لیتّخذ فی ذلک المجال موقفاً علمیّا، أو عملیّاً فردیّاً أو إجتماعیّاً. ثانیاً الاهتمام باستجلاء موقف أهل البیت(علیه السلام) و إیضاح مدی علاقتهم بالقرآن الکریم، وطرح الرؤی والنظریّات من منظور الثقلین، تأکیداً لما طرحه الرسول| من تعاضدهما، وبلورة فکرة أنّ أهل البیت(علیه السلام) هم التجسید العملی والتفسیر الصحیح لمبادئ القرآن و أنّهم القرآن الناطق. ثالثاً السعی المتواصل لاکتشاف النظم الإسلامیّة فی شتّی المجالات. رابعاً الاهتمام بإبراز عظمة القرآن الکریم ببیان قدرته علی مجاراة تطوّرات الحیاة. خامساً الاهتمام بالتربیة الإسلامیّة بشکل خاصّ، والاعتناء بتربیة الذّات، وتربیة المجتمع الإسلامی والنخب المحیطة به. سادساً التوجّه المتعدّد الأبعاد، وعدم الاقتصار علی بُعد خاص من أبعاد الإسلام بل طرح الإسلام ککلّ لا یتجزّأ، وتربیة النفس علی تعدّد الاهتمامات، بحیث أصبحت نتاجاته ذات خصائص فریدة، منها: الموسوعیّة (بشتّی معانیها)، وکونها ذات طابع قرآنی (تنظیری وتحلیلی)، والإبداع فی المضمون والمنهج، أو فی کلیهما، وکونها ذات علاقة حمیمة بالواقع الحیاتی وقضایا الساعة، وذات طابع تقریبی وحدوی، ولغة علمیّة أصیلة، وأدب رفیع.