جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از الگوهای مهم دعوت، الگوی فردی‌فرهنگی و اجتماعی‌ساختاری است. در الگوی اول، دعوت بیشتر جنبه فردی دارد و هدف، رساندن پیام به هر یک از مخاطبان است. در این الگوی ‌روان‌شناختی، مخاطب در اثرپذیری دعوت بسیار تأثیرگذار است، اما به نوع طبقه اجتماعی و ساختارهای اجتماعی توجهی نمی‌شود. در این پژوهش، دعوت پیامبر اسلام k در دوران مکه با روش کیفی تطبیق الگو تحلیل می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بسنده‌کردن به جنبه‌های فردی مخاطبان و بی‌توجهی به شاخصه‌ها و مدل‌های اجتماعی برای تحلیل کامل، صحیح نیست. دعوت پیامبر k در مکه به رغم آنکه بیشتر جنبه فردی داشت، اما گاهی، مثلاً در انذار خویشاوندان و ارسال نامه به نجاشی، شاخصه‌های مدل اجتماعی را به خدمت می‌گرفت. بر اساس این فرضیه می‌توان برای دعوت پیامبر اکرم k در مکه مدلی دوبعدی مطرح کرد. در این تحقیق، با استفاده از روش تطبیق الگو، درصدد شناخت معیارها و شاخصه‌های مدل دعوت و تطبیق آن بر سیره و روش دعوت پیامبر اسلام k در دوران مکه و پس از بعثت هستیم تا ببینیم نوع دعوت ایشان در مکه بر اساس چه نوع مدل دعوتی (فردی‌فرهنگی یا اجتماعی‌ساختاری) تبیین و تحلیل می‌شود.

هدف پژوهش حاضر بررسی تدابیر قدرت‌های سیاسی برای حفظ و توسعه خود و تبیین الگوهای اسلام و قرآن کریم در این زمینه بود. در این راستا، تدابیر رهبران الهی در جامعه دینی در قالب قدرت سیاسی و اجتماعی گزاره‌های قرآنی مربوط به آنها با روش توصیفی - تحلیلی بررسی شد. نتایج حاکی از آن است که به نظر می‌رسد کلام وحی و سیره انبیاء الهی راهکارهایی از جمله استقامت و پایداری، بهره‌گیری از توان علمی، مشورت با صاحب‌نظران و جامعه و دوری از روش‌های غیر اخلاقی و انسانی به جامعه ارائه می‌نمایند و جامعه و افراد حقیقی و حقوقی تاثیرگذار می‌توانند از مستندات و روش‌های وحیانی همچون ایجاد جذابیت و گسترش نفوذ موثر در قدرت سیاسی بهره‌مند شوند. رهبران الهی نیز با توجه به فرمول و نمودار قدرت، از مراتب قدرت بهره لازم را برده و با رفتار سیاسی به عنوان منبع قدرت و تعقل به عنوان ظرفیت قدرت و تدبیر به عنوان تأثیر قدرت مدیریت خود را کامل نموده‌ و در نهایت اقدام به تدبیر و اصلاح جامعه می‌نمودند. با توجه به ماندگاری قدرت بالای تغییر در محیط پیرامونی، خود را به عنوان بهترین الگو برای بشریت معرفی کرده‌اند. بنابراین، می‌توان از روش رهبران الهی به عنوان الگوی اسلامی و دینی برای مدیریت جامعه خود بهره گرفت.

هدف علم در پارادایم‌های اثباتی، تفسیری و انتقادی، اگرچه مشخص‌اند، اما متفاوتند. هدف علم در پارادایم اثباتی تبیین، در پارادایم تفسیری فهم و تفسیر رفتار و در پارادایم انتقادی تغییر پدیده‌ها و رهایی‌بخشی انسان‌ها است. حال پرسش این است که بر فرض پذیرش «پارادایم اسلامی علوم انسانی»، هدف علم در آن چیست؟ در این جستار از روش تحلیل متن استفاده برده‌ایم و مبنای کار این‌گونه است که ابتدا پرسش‌هایی طرح می‌شود و بعد به جستجوی پاسخ آن در قرآن و روایات مرتبط می‌پردازیم. در روش تحلیل متن ارتباط بین رجوع به متن و نتیجه‌گیری درباره هر مطلب، دو سویه و مکرر است؛ یعنی با طرح پرسش، جستجو در متن را آغاز می‌کنم و پس از مطالعه متن، ممکن است، فهم آیه‌ای فهم آیۀ دیگر را تکمیل، اصلاح و گاه عوض کند. نتیجه اینکه هدف پارادایم اسلامی علوم با توجه به آیات قرآن و روایات مرتبط، اصلاح فردی و اجتماعی با یک زبان علمی است؛ چرا که عالم طبیعت و نظام اجتماعی را می‌توان تبیین و فهم کرد تا بتوان اصلاحشان کرد تا کارشان را خوب انجام دهند. راهکار اصلاح عبارت است از تبیین درست و فهم دقیق پدیده‌های طبیعی در نظام طبیعت؛ و تبیین درست، فهم دقیق، انتقاد سازنده از وقایع اجتماعی و آگاه کردن افراد و عناصر نظام از وظایف و تکلیفشان در نظام اجتماعی.

این مقاله در صدد است از لابلای بررسی معرفت‌شناسی و فلسفه علم فمینیستی، نقدهایی را بر علم تاریخ سنتی و تاریخنگاریهای رسمی مطرح نماید و به بازسازی یک تاریخ­نگاری غیر رسمی از منظر فمینیست­ها نایل آید. بر این اساس سؤال این پژوهش چنین بیان می‌شود که نقدهای وارد بر مطالعات تاریخی و تاریخ­نگارهای سنتی، از منظر فمینیست­ها کدامند و علم تاریخ و تاریخ­نگاری فمینیستی چگونه علمی خواهد بود؟ این مقاله بر اساس یک رویکرد انتقادی و تحلیل و بررسی محتوای مدعیات جنبش فمینیستی به خصوص شاخة معرفت شناسانه آن، در باب معرفت و علم تدوین شده است. معرفت‌شناسی و فلسفة علم فمینیستی به چگونگی شکل‌گیری علوم مختلف با رویکرد فمینیستی پرداخته است. فمینیست­ها در مورد علم تاریخ و تاریخ­نگاری یا چیزی نگفته‌اند یا آن چه گفته و نوشته‌اند به قدری اندک است که می‌توان از آن صرف نظر کرد. از این رو در این جستار با مدل ارائه شده از سوی آنان در باب معرفت و علم، نگاهی به علم تاریخ و تاریخ­نگاری از منظر و نگرش فمینیستی انداخته شده است. این تحقیق در صدد است زنان فرهیخته جامعه ایران را متوجه ابعاد و چالش­های فمینیسم معرفت شناسانه بنماید و به آنها اثبات کند که به جای این که به مسائلی در باب زنان بپردازند که با فرهنگ ایرانی ـ اسلامی سازگاری ندارد به شناختی از تاریخ و فرهنگ خود روی بیاورند که در آینده آنها کارساز باشد.

در باره‌ی تکامل و انحطاط جوامع نظریه‌های متعددی ارائه شده است. این جستار در صدد است از میان نظریه‌های مختلف تکامل و انحطاط جوامع اسلامی، بر نظریه‌ی فرهنگی تأکید کند. از این رو، از بین متفکران مسلمان،‌ تنها کسی که تصور نمی‌رود نظریه‌ی انحطاطش در یک چارچوب فرهنگی قرار دارد،‌ سید جمال‌الدین اسدآبادی است که در این جستار تلاش شده که نشان داده شود وی نیز به عوامل فرهنگی در انحطاط جوامع اسلامی توجه داشته است. نظریه‌ی قصر مسدس‌الشکل سعادت انسانی سید جمال بیانگر دو نکته اساسی است که برای اثبات فرضیه‌ی این مقاله از آنها بهره گرفته شده است: 1. عامل انحطاط می‌تواند عامل غیر سیاسی و غیر ساختاری باشد؛ 2. انحطاط یک جامعه به عوامل درونی به خصوص عوامل فرهنگی بر‌می‌گردد

اخلاق یکی از سرمایه‌های اصلی بشر به‌شمار می‌رود، و توجه به فضایل اخلاقی و جلوگیری از رذایل و انحطاط اخلاقی، مستلزم شناخت عوامل اثرگذار بر تکوین و شکل‌گیری شخصیت اخلاقی انسان است. این رساله تلاش نموده تا زمینه‌ها و بسترهای تعالی و انحطاط اخلاقی انسان را قبل و بعد از تولد او شناسایی و بررسی نموده، و آثار و پیامدهای آن‌ها را تبیین کند. در این راستا، عواملی از قبیل انتخاب همسر، تشکیل خانواده، پدر و مادر، و وراثت در تکوین شخصیت اخلاقی کودک پیش از تولد او، نقش فراوانی دارد. پس از تولد کودک نیز عوامل موثری را می‌توان نام برد که دارای اهمیت ویژه بوده، و زیربنای شخصیت اخلاقی انسان را رقم می‌زند؛ در این زمینه می‌توان علاوه بر خانواده، به تأثیرات محیط مانند دوستان، معاشران و هم‌کلاسی‌ها اشاره کرد. البته مسأله یادگیری، مدرسه، معلم، و وسایل ارتباط جمعی، نقش و جایگاه بیشتری در تعالی و انحطاط اخلاقی انسان دارند؛ زیرا خداوند متعال غریزه یادگیری و کسب معرفت را در نهاد انسان به‌عنوان راه برون‌رفت از جهل و نادانی به‌سوی علم و دانش قرار داده است، و انسان تنها از این رهگذر می‌تواند به آمال و آرزوهای خود دست یابد، و از این طریق فضایل و مکارم اخلاقی را از رذایل و انحطاط بازشناسد و به‌سوی کمال و تعالی حرکت کند. بر این اساس، اگر انسان از تمایلات روحانی خویش سر باز زده، و از گرایشات نفسانی خود پیروی کند به انحطاط اخلاقی گرفتار خواهد شد. در این زمینه، انبیا و اولیای الهی از جانب خداوند بزرگ‌ترین هادیان بشر بوده، و پیروی از دستورات آنان موجب سعادت و تعالی انسان می‌شود. این نقش را پس از آنان، علما و معلمان باتقوا عهده‌دار هستند، و حتی می‌توانند با نقش‌آفرینی در تربیت و کمال انسان، تأثیرات منفی قوانین و نیز تأثیرات وراثت، محیط و خانواده را خنثی نمایند.

این پایان نامه با موضوع« بررسی سنّت های استخلاف، تغییر، امداد واستدراج در قرآن» از دو بخش و هفت فصل تشکیل شده است: بخش اول که از دو فصل تشکیل شده است مفاهیم اساسی موجود در مباحث سنت های الهی و جامعه و فرد از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول به تعریف سنّت، اقسام سنت های الهی(اخروی و دنیوی، فردی و اجتماعی، بالفعل و بالقوه)، صور سنت های اجتماعی الهی(شرطی، قطعی، فعلی، گرایشی طبیعی)، تفاوت میان سنت های تاریخ و قدرت های خلقت وویژگی های سنّت های الهی( استمرار، تکرار، تخلف ناپذیری و...) پرداخته است. فصل دوم، تعریف جامعه، نوع ترکیب جامعه(اعتباری، حقیقی، حقیقی طبیعی، حقیقی بالاتر از طبیعی)، اصالت فرد و جامعه در قرآن، دلایل اصالت فرد و جامعه، سیر و حرکت جوامع در طول تاریخ، نظریات گوناگون درباره چگونگی سیر و حرکت جوامع و تمدن ها، عوامل و دگرگونی های اجتماعی ( اقلیمی، تکنولوژیک، ایدئولوژیک، جمعیتی و...)، مبانی نظریه ماتریالیسم تاریخی، دیدگاه اسلام و قرآن درباره عوامل تحول، قانونمندی جوامع و عوامل اعتلا و انحطاط را مورد بررسی قرار داده است. بخش دوم از پنج فصل تشکیل شده است: فصل اول به سنّت استخلاف، فصل دوم به سنّت تغییر، فصل سوم به سنّت امداد، فصل چهارم به سنّت استدراج و فصل پنجم به روابط و تأثیر سنّت های چهار گانه با یکدیگر پرداخته است.

این رساله با موضوع «نقش مادر در تربیت دینی فرزند» در هفت فصل تنظیم شده است: فصل اول به معنای لغوی و اصطلاحی تربیت، توضیح واژه های کلیدی تربیت، تربیت از منظر اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان، تربیت در قرآن و احادیث و نقش خانواده در تربیت پرداخته است. فصل دوم به نقش مادر در تربیت قبل از ازدواج اختصاص یافته است. در فصل سوم به تأثیرگذاری مادر در بُعد جسمی، روحی و روانی کودک بعد از تولد اشاره شده است. در فصل چهارم به نقش مادر و دیگر عوامل مؤثر در رشد فکری کودک پرداخته شده است. فصل پنجم، شیوه های مؤثّر در رشد عواطف و معنویت و نقش مادر در آموزش دینی کودک مورد بررسی قرار گرفته است. فصل ششم، عوامل آسیب زا در تربیت دینی فرزند را مورد بررسی قرار داده است. فصل هفتم، به جمع بندی و نتیجه گیری بحث پرداخته است.